حق مؤلف

در نظام‌های قضایی کامن‌لا و حقوق مدون در مورد حقوق پدیدآورنده و سایر طرف‌های ذی‌نفع، تفاوت‌هایی وجود دارد. حق مؤلف و حق تکثیر هردو در قرن ۱۸ میلادی برای پاسخ به مشکلات و مسائل نظیر نابرابری در روابط پدیدآورنده و ناشران (اگر دارایی‌های فکری به رسمیت شناخته نشود) و نیاز به ایجاد منبع درآمد دیگری برای پدیدآورندگان به وجود آمد. در هردو نظام حقوقی انحصاری برای مدت محدودی به پدیدآورنده تعلق می‌گیرد که قابل انتقال به غیر می‌باشد.

یکی از ویژگی‌های ضروری حق مؤلف و بسیاری از قوانین حق تکثیر دیگر این است که اثری که مورد حفاظت قرار می‌گیرد باید اثری خلاقانه باشد.

کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری

کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، که معمولاً به نام کنوانسیون برن شناخته می‌شود، یک موافقتنامه بین‌المللی در خصوص حق تکثیر است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد.

کنوانسیون برن کشورهای امضاکننده را (که در متن کنوانسیون به نام «کشورهای عضو اتحادیه» شناخته شده‌اند) ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را همچون آثار پدیدآورندگان تبعه خود مورد حمایت کپی‌رایت قرار دهد. این پدیدآورنده کسی است که دارای تابعیت یکی از کشورهای عضو باشد و اگر دارای چنین تابعیتی نیست، اثر خود را برای نخستین بار در یکی از کشورهای عضو اتحادیه منتشر می‌کند یا اقامتگاه وی در یکی از کشورهای عضو اتحادیه‌است.

موافقتنامه راجع به جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری

موافقتنامه راجع به جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری یا موافقتنامه تریپس (به انگلیسی: Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) که به اختصار TRIPS شناخته می‌شود. این قرارداد که بندهایی در زمینه حق تکثیر دارد، در پایان دور اروگوئه از موافقتنامه عمومی تعرفه‌ها و تجارت ۱۹۹۴ (به انگلیسی: General Agreement on Tariffs and Trade) مذاکره شد.

ایران از جمله کشورهایی است که تابع نظام حق مؤلف و حقوق مرتبط است. در ایران مجموعه‌ای از قوانین به مقررات مربوط به حقوق مؤلف پرداخته‌اند از جمله قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸، قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مصوب ۱۳۷۹ و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب ۱۳۸۳، قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری و مواد ۶۲، ۶۳ و ۷۴ قانون تجارت الکترونیکی.

ایران از سال ۲۰۰۱ عضو سازمان جهانی مالکیت فکری است و تا به حال تعدادی از پیمان‌های مربوط به مالکیت فکری را پذیرفته‌است، ایران در سال ۱۳۸۰ به پیمان مادرید برای ثبت بین‌المللی علائم ملحق شد، ایران عضو کنوانسیون برن و هیچ‌یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط به حق تکثیر نیست و در سازمان تجارت جهانی تنها ناظر است و به موافقتنامه تریپس نپیوسته‌است به همین علت آثار پدیدآمده در ایران به وسیلهٔ افراد مقیم ایران در کشورهای دیگر مانند آمریکا محافظت نمی‌شوند.

در سال ۱۳۹۰ پیش‌نویس لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دولت ایران تقدیم شد که در صورت تصویب جایگزین قوانین فعلی حق تکثیر ایران خواهد شد، در این پیش‌نویس، مدت حمایت حقوق پدیدآورندگان از ۳۰ سال به ۵۰ سال افزایش یافته‌است.

• حق مؤلف دائرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی