حق عینی

حق عینی در این معنی، سلطه‌ای‌ست که شخص معیّن نسبت به یک شئ معین مادی دارد و می‌تواند آن را مستقیم و بدون واسطه اجرا کند. دارنده، به موجب این حق می‌تواند در حدود قانون از آن شیء استفاده نماید.

۱- شخصی که صاحب حق است، بایستی اهلیت بهره‌مندی از چنین حقی را داشته باشد. مثلاً در فقه انسان مرتد اهلیت بهره‌مندی از هیچ نوع حق مالی را ندارد.

۲- چیزی که موضوع حق قرار می‌گیرد و بایستی قابلیت آن را داشته باشد. مثلاً مالکیت انسان امروزه در قوانین تمام کشورها غیرممکن است یا مالکیت زمین به موجب اصول مارکسیسم امکان‌پذیر نیست.

بارزترین نمونه حق عینی، مالکیت است که به مالک اختیار تقریباً هر گونه تصرفی را در ملک خود می‌دهد. حق انتفاع (که صاحب آن اجازه استفاده از منافع مال دیگری را دارد) و حق ارتفاق که به شخص اجازه عبور از ملک دیگری را می‌دهد، اصلی‌ترین شاخه‌های حق عینی شناخته می‌شوند. حق انتفاع از اشیاء غیر منقوله مثل حق عمری و سکنی و همچنین حق ارتفاق نسبت به ملک غیر از قبیل حق‌العبور و حق‌المجری ودعاوی راجعه باموال غیر منقوله از قبیل تقاضای خلع ید و امثال آن تابع اموال غیرمنقول است.

• حقّ ذهنی