حاجی سیاح
میرزا محمدعلی محلاتی ملقب به حاج سیاح (زاده ۱۲۵۲ قمری/ ۱۲۱۵ خورشیدی/۱۸۳۶ میلادی – درگذشته ۱۳۴۳ قمری/ ۱۳۰۴ خورشیدی /۱۹۲۵ میلادی) کنشگر سیاسی مشروطه و سفرنامه‌نویس ایرانی-آمریکایی بود. او نخستین ایرانی است که رسماً تابعیت ایالات متحده آمریکا را پذیرفت.
| حاج سیاح محمدعلی محلاتی | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۲۱۵ محلات، ایران |
| درگذشت | ۳ مهر ۱۳۰۴ (۸۹ سال) جعفرآباد شمیران، ایران |
| ملیت | ایرانی |
| شهروندی | ایالات متحده آمریکا |
| پیشه | جهانگرد فعال سیاسی |
| شناخته‌شده برای | زندانی سیاسی
سیاحت جهان و ایران سیاحت نامه نویسی |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| فرزندان | ۳ پسر، ۱ دختر |
وی مانند شماری دیگر از دوستان شیخ هادی نجم‌آبادی، در میان اعضای انجمن باغ میکده جای داشت.
زندگی
وی در خانواده‌ای اهل علم و ادب، در محلات به دنیا آمد. پدرش ملا محمدرضا محلاتی او را برای تحصیل به تهران فرستاد و عمویش ملا محمد صادق که متمکن و اهل علم بود، وی را برای تکمیل تحصیلات راهی عتبات کرد. چند سالی در نجف و کربلا به تحصیل علوم قدیمه مشغول و با اندیشمندانی که از نقاط مختلف برای تدریس و تحصیل آمده بودند آشنا شد و بر اثر این آشنایی‌ها در اندیشه و نگرشش تحولی روی داد که به نظر می‌رسد مراحل بعدی زندگی او در دامنه تأثیر همین تحول بوده باشد.
حاجی سیاح زندگی‌ای پر فراز و نشیب همراه با شر و شور داشت از این‌رو سرگذشت او برای بسیاری جذاب و خواندنی و قابل توجه‌است. او سفرهای طولانی مدتی به اقصی نقاط اروپا و آمریکای شمالی و همچنین کشورهای شرق از جمله هندوستان صورت داده و کشورهای زیادی را دیده بود. پس از ۱۸ سال سفر به فرنگ، وی در سال ۱۸۷۷ به ایران بازگشت و وارد صحنه انقلاب مشروطیت شد و بخاطر نوشتن نامه‌ای انتقاد آمیز به مدت ۲۰ ماه رهسپار زندان نیز گردید. وی از دوستان نزدیک سید جمال الدین اسدآبادی بود. حاجی سیاح از روشنفکران عصر قاجار محسوب می‌شود که سختی زیادی کشید و کتاب‌هایی هم نوشت. حاجی سیاح در سن ۸۹ سالگی در سال ۱۹۲۵ درگذشت.
سفر و سفرنامه‌نویسی
میرزا محمدعلی محلاتی در ۲۳سالگی، سفرِ هجده‌سالهٔ خود به دور دنیا (اقصی نقاط اروپا و آمریکای شمالی و همچنین کشورهای شرق ازجمله ژاپن و هندوستان) و سفرهای فراوانش در سراسر ایران را آغاز کرد و به همین دلیل به حاجی سیاح معروف شده‌است.
وی نخستین بار از طریق نیویورک وارد آمریکا شد، و تا سانفرانسیسکو نیز در سفرهای خود پیش رفت، جایی که در ۲۶ می۱۸۷۵ تابعیت آمریکا را در دادگاه ناحیهٔ ۱۲ کالیفرنیا رسماً پذیرفت.
حاجی سیاح حتی در دو نوبت موفق به دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، پرزیدنت اولیسس گرنت نیز گردید.
از حاجی سیاح دو کتاب به جا مانده؛ یکی خاطرات حاج سیاح (دورهٔ خوف و وحشت) و دیگری سفرنامه حاجی سیاح محلاتی است که در واقع جلد دوم خاطرات محسوب می‌شود و نایاب است و به شرح سفرهای او مربوط می‌شود.
نظر دیگران
میرزا ملکم خان از وی به‌عنوان «منادی غیب» در جنبش آدمیت، و معیر الممالک (داماد ناصرالدین شاه قاجار) وی را یک فراماسون نام برده‌اند.
پی‌نوشت‌ها
- ↑ به مناسبت سوم مهر، سالروز درگذشت محمدعلی سیاح محلاتی
- ↑ حاج سیاح میرزا محمدعلی محلاتی
- ↑ [۱] PAAIA: Public Affairs Alliance of Iranian Americans
- ↑ ملک‌زاده، مهدی. تاریخ انقلاب مشروطیت ایران جلد2. ص. ۲۴۰.
- ↑ نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۲). «نقش و حایگاه شیخ هادی نجم‌آبادی در تکوین جنبش مشروطه». فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. ص. ۵۳. شاپا ۶۷۱۳-۲۲۲۸.
- ↑ ḤĀJJ SAYYĀḤ Encyclopædia Iranica
- ↑ Foundation, Encyclopaedia Iranica (2021-05-17). "Welcome to Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 2022-06-29.
منابع
- حاج سیاح، سفرنامه، ناصر دیهیم، مهربانو
- حمید سیاح - سیف‌الله گلکار (۱۳۵۹). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت. تهران: امیرکبیر.
- خاطرات مهرانگیز دولتشاهی[۲] بایگانی‌شده در ۴ آوریل ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، مجموعه تاریخ به روایت تاریخ سازان، شاهرخ مسکوب، غلامرضا کردگاری، تهران، صفحه سفید [۳] بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine