جمهوری خودگردان تالش-مغان
جمهوری خودگردان تالش-مغان یک جمهوری خودگردان به ریاست جمهوری علی‌اکرم همت‌زاده بود که از ژوئن تا اوت ۱۹۹۳ اداره تالش گشتاسبی را بر عهده داشت. این جمهوری در جنوب خاوری منطقه خاک جمهوری آذربایجان قرار داشت و از تعداد اندک جمعیت هایی از شهرها و رایونهای آستارا، لریک، لنکران، ماساللی، یاردیملی، جلیل‌آباد و بیله‌سوار تشکیل شده بود. از نظر جغرافیایی، جمهوری خودخوانده تالش-مغان منطقه کوچکی از مناطق پایین رود ارس در جمهوری آذربایجان را شامل می‌شد.
جمهوری خودگردان تالش-مغان Talış-Muğan Muxtar Respublikası جمهوری تالش | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۹۹۳–۱۹۹۳ | |||||||||
موقعیت جمهوری خودگردان تالش-مغان در جمهوری آذربایجان | |||||||||
| پایتخت | لنکران | ||||||||
| زبان(های) رایج | تالشی(رسمی) آذری | ||||||||
| حکومت | جمهوری خودگردان | ||||||||
| رئیس‌جمهور | |||||||||
| نخست‌وزیر | |||||||||
| تاریخ | |||||||||
• بنیان‌گذاری | ۲۱ ژوئن ۱۹۹۳ | ||||||||
• فروپاشی | ۲۳ اوت ۱۹۹۳ | ||||||||
| مساحت | |||||||||
| ۲٬۸۵۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | |||||||||
| |||||||||
پس از به قدرت رسیدن حیدر علیف حدود ده هزار تن از مردم تالش شهر لنکران در مقابل مقر همت‌اف تظاهرات کرده و خواستار خلع او از قدرت شدند
شکل‌گیری
در اوایل ماه ژوئن سال ۱۹۹۳ در شهر گنجه با رهبری «صورت حسین‌اف» حوادثی رخ داد. اولین کسانی که در کشور از «صورت حسین‌اوف» جانبداری کردند و به دفاع از او برخاستند. گروهی از نیروهای میهن‌پرست لنکرانی بودند که راس آن‌ها سرهنگ بازنشسته علی‌اکرم همت‌اف قرار داشت.
در ۱۵ ژوئن ۱۹۹۳، شورای شهر لنکران در جلسه فوق‌العاده خود نسبت به شهردار سلب اعتماد کرده و اختیارات وی را به «علی‌اکرم همت‌اف» واگذار کردند به همین شکل مخالفت مردمی و نظامی در شهر لنکران علیه حکومت شکل گرفت.
در ۲۱ ژوئن ۱۹۹۳، رهبری واحد نظامی «۱۷» اطلاعیه‌ای خطاب به مردم صادر کرد، در این بیانیه آمده بود: «در اوضاع بحرانی که در نتیجه فقدان حکومت و هرج و مرج در کشور به وجود آمده‌است واحد نظامی (۱۷) در مقابل مردم احساس مسئولیت خود را درک کرده و تأمین امنیت مردم مناطق آستارا، لنکران، لریک، یاردیلمی، ماسالی، جلیل‌آباد و بیله‌سوار را بر عهده خود گرفته و در این منطقه جمهوری خود مختار تالش-مغان را اعلام می‌کند.»
در ۱۷ اوت، با توجه به موانع قابل تصور و غیرقابل تصور، انتخابات خلق جمهوری خود مختاری تالش مغان برگزار شد و از هفت منطقه مذکور ۲۱۶ نماینده از ۲۵۰ نماینده انتخاب شده و در مجلس حضور یافتند. در نخستین جلسه به اتفاق آرا ایجاد جمهوری خود مختار تالش مغان در قالب جمهوری آذربایجان را تصویب کردند؛ و در جلسه بعدی لایحهٔ تدوین قانون اساسی آن جمهوری تصویب شد و «علی‌اکرم همت‌اف» به عنوان رئیس‌جمهور موقت جمهوری خود مختار تالش مغان و «فخرالدین عباسف» به عنوان رئیس مجلس خلق انتخاب گردیدند. هم‌چنین ترتیب کار مجلس خلق و روز انتخابات ریاست جمهوری مشخص شد و کمیسیونی مأمور تهیه و تدوین قانون اساسی گردید و رنگ و آرم پرچم جمهوری خود مختار تالش مغان نیز مورد تصویب قرار گرفت.
در نهایت در تاریخ ۲۳ اوت سال ۱۹۹۳ بر اثر تهاجم گسترده نیروهای دولتی و خودداری علی‌اکرم همت اوف از درگیری مسلحانه و خونریزی، جمهوری خود مختار تالش مغان ساقط شد و همه رهبران آن رئیس‌جمهور، وزیر دفاع و غیره و بیش‌تر از ۲۰ نفر زندانی شدند و شمار زیادی نیز متواری گردیدند.
پس از ده سال با فشارهای شورای اروپا بر دولت آذربایجان علی اکرم همت‌اف آزاد شده و با پناهندگی سیاسی در هلند به سر می‌برد و به مبارزه سیاسی خودادامه می‌دهد هلال محمدف و فخردین عباسف (نخست‌وزیر و رئیس مجلس جمهوری خود مختار تالش) از مسکو به داخل آذربایجان برگشته‌اند تا حقوق تالش را احیا کنند.
سه هدف عمده تحولات سال ۱۹۹۳ در تالش شمالی عبارتند از: «میل به آزادی‌های مردم‌سالار پس از فروپاشی شوروی»، «مقابله با اندیشه‌های پان‌ترکیسم» و «حفظ هویت قومی». این قوم با وجود حدود دو قرن جدایی از خاک ایران، هرگز ایرانی‌بودن خویش را فراموش نکرده‌اند.
جستارهای وابسته
منابع
- منبع بخش شکل‌گیری: فرهنگ گیلان ـ سال پنجم ـ شماره ۱۷ و ۱۸ ـ بهار و تابستان ۱۳۸۲
- ↑ BBC NEWS | Europe | Azerbaijan in a stir over political prisoner
- ↑ Caucasus City Falls to Armenian Forces - Page 2 - New York Times
- ↑ Bruce Parrott. State Building and Military Power in Russia and the New States of Eurasia. M.E. Sharpe, 1995. ISBN 1-56324-360-1, ISBN 978-1-56324-360-8
- ↑ «هویت تالشان در گذر تاریخ». ۲۲ تیر ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۱ شهوریور ۱۳۹۵.