جسمک کلیوی
جسمک کلیوی یا جسمک مالپیقیان (بر اساس نام کاشف آن مارچلو مالپیقیانی (۱۶۲۸–۱۶۹۴)) (با جسمک مالپیقیان در طحال اشتباه نشود) در کلیه نخستین بخش غربالگر خون در نفرون است. جسمک کلیوی شامل ۲ ساختار کلافک و کپسول بومن است.
| جسمک کلیوی | |
|---|---|
The structure on the left in blue and pink is the renal corpuscle. The structure on the right is the renal tubule. The blue structure (A) is the Bowman's capsule (2 and 3). The pink structure is the glomerulus with its capillaries. At the left, blood flows from the afferent areteriole (9), through the capillaries (10), and out the efferent arteriole (11). The mesangium is the pink structure inside the glomerulus between the capillaries (5a) and extending outside the glomerulus (5b). Description A - Renal corpuscle | |
The renal corpuscle in the cortex (outer layer) of the kidney. At the top, the renal corpuscle containing the glomerulus. The filtered blood exits into the renal tubule, at right. At left, blood flows from the afferent arteriole (red), enters into the renal corpuscle and feeds the glomerulus; blood flows out of the efferent arteriole (blue). | |
| جزئیات | |
| شناسه‌ها | |
| لاتین | corpusculum renis |
| FMA | 15625 |
کلافک یا گلومرول (به انگلیسی: glomerulus) شبکهٔ مویرگی واقع در انتهای پوشینهٔ بومن (کپسول بومن) در کلیهٔ مهره‌داران است. کلافک شبکه‌ای از مویرگ‌ها است که جریان خون کلیه از طریق سرخرگ آوران وارد کرده و پس از صافی شدن توسط سرخرگ وابران خارج می‌شود. کلافک درون پوشینهٔ بومن قرار دارد. خون با عبور از طریق دیواره‌های مویرگی و لایه داخل پوشینهٔ بومن فیلتر شده و برای صافی شدن نهایی به سمت هنله می‌رود.
کپسول بومن یا پوشینه بومن (به انگلیسی: Bowman's capsule)، کپسول کروی‌شکلی که کلافک‌های (گلومرول‌های) کلیه را می‌پوشاند. هر نفرون ار کپسول بومن، لوله پیچیده نزدیک، لوله هنله، لوله پیچیده دور تشکیل شده‌است. پوشینه بومن از یک لایه سلول پوشانده شده و کلافه مویرگی گلومرول به شکلی در کنار آن قرار می‌گیرد که واقع سلول‌های پوشاننده درون کپسول بومن از خارج روی دیواره این مویرگ‌ها جای می‌گیرد. فاصله بین این دو ردیف سلول (از یکسو اندوتلیوم مویرگ و از سوی دیگر سلول‌های اپیتلیوم در کپسول بومن) توسط پرده‌ای به نام غشای پایه پر می‌شود. سلول‌های اپیتلیال در محل توری نیز از یکدیگر فاصله گرفته و روزنه‌های ایجاد می‌کنند که از راه غشای پایه موجود بین سلول‌های اندوتلیوم و اپیتلیوم با روزنه‌های بین سلول‌های اندوتلیوم در ارتباط بوده مسیری را به وجود می‌آورند که پلاسما از راه آن به پوشینه بومن راه می‌یابد.
لایهٔ غربالگر جسمک کلیوی شامل لایه‌های سوراخ دار درون رگی مویرگ‌های کلافک، لایه بازال سلول‌های درون رگی به هم متصل و کلافک پوش‌ها (به انگلیسی: podocytes) و شکاف‌های فیلتراسیون کلافک پوش‌ها است. این لایهٔ غربالگر اجازهٔ عبور آب، یون‌ها، و مولکولهای کوچک را از خون به داخل فضای بومن می‌دهد.
جسمک کلیوی در فراآیند فراتصفیه که طی آن نیروی هیدرواستاتیک مولکولهای کوچک مانند آب، گلوکز، اسیدهای آمینه، کلرید سدیم و اوره را از خون موجود در در کلافک و در سراسر غشای پایهٔ کپسول بومن و از طریق فیلتریت (صافی) به نفرون‌ها وارد می‌کن نقش اساسی دارد.
جسمک کلیوی شامل ۲ قطب است، قطب رگی و قطب ادراری. جریان خون در قطب رگی این مویرگ‌ها از طریق سرخرگ‌چه آوران برقرار می‌شود و از طریق سرخرگ‌چه وابران از این مویرگ‌ها خارج می‌شود. فشار خون در سرخرگ‌چه وابران بالاتر از فشار خون در سرخرگ‌چه آوران می‌باشد به این دلیل که سرخرگ‌چه وابران دارای قطر کوچکتری از سرخرگ‌چه آوران است. قطب ادراری به مجرای لوله مجاور حلقوی (به انگلیسی: Proximal convoluted tubule) خالی می‌شود.
نگارخانه
جستارهای وابسته
- سرخرگ‌چه آوران
- سرخرگ‌چه وابران
- کپسول بومن
- کلافک
- نفرون
- برون‌بخش کلیه
پانویس
- ↑ مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.