رودباد
رودباد یا جریان جتی یا جت استریم (به انگلیسی: Jet stream)، بادهای نسبتاً قوی متمرکز در یک جریان باریک در جوّ را می‌گویند.
رودباد یک جریان هوای با سرعت بالا می‌باشد که به صورت یک تونل باد فرضی در ارتفاعات بالای اتمسفر زمین در لایهٔ تروپوپاز (وَردایست) قرار گرفته، در نقطه انتقال بین تروپوسفر (وَردسپهر، جایی‌که دمای جو با افزایش ارتفاع کاهش می‌یابد) و استراتوسفر (پوشَن‌سپهر، جایی‌که درجه حرارت با افزایش ارتفاع افزایش می‌یابد). آن‌ها حاصل ترکیبی از گرمای جوی (تابش خورشید و گرمای داخل زمین) و چرخش زمین به دور محور خود است. بر روی زمین قویترین رودباد‌ها، رودبادهای قطبی (۱۲ – ۷ کیلومتر یا ۲۳٬۰۰۰ – ۳۹٬۰۰۰ فوت از سطح دریا) هستند و مرتفعتر و مقداری ضعیفتر، رودبادهای نواحی استوایی یا به اصطلاح گرمسیری (۱۰–۱۶ کیلومتر یا ۳۳٬۰۰۰ – ۵۲٬۰۰۰ فوت از سطح دریا) می‌باشند. نیمکره شمالی و جنوبی هر یک رودبادهای قطبی و استوایی مخصوص به خودشان را دارند. عبارت رودباد اغلب برای رودباد قطبی نیمکره شمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از آنجایی‌که مهمترین پدیده هواشناسی و صنعت هوانوردی می‌باشد. چرا که بیشتر نواحی آمریکای شمالی، اروپا و آسیا را در بر می‌گیرد، به ویژه در فصل زمستان. در حالی‌که رودباد قطبی نیمکره جنوبی در بیشتر سال دایره جنوبگان را احاطه می‌کند.
رودبادهای عمدتاً در نزدیکی مرز بین توده‌های هوا با اختلاف فاحش دما شکل می‌گیرند، همانند مرز بین نواحی قطبی و نواحی گرمتر جنوبی. رودباد‌ها به‌طور پیوسته یا دایره وار دور محیط زمین قرار نگرفته‌اند. آن‌ها ممکن است ایجاد، متوقف، تقسیم به دو یا چند قسمت، ویا ترکیب به یک رودباد شوند، ویا اینکه در جهات مخالف جتهای دیگر جریان یابند. مسیر رودباد‌ها عموماً دارای یک شکل مارپیچ است و این پیچ و خمها یک نشانهٔ امواج اتمسفریک رزبای هستند. رودبادهای اصلی و بزرگ بادهای غربی هستند (جریان غرب به شرق). در طی تابستان نیمکره شمالی، رودبادهای شرقی می‌توانند در نواحی استوایی و گرمسیر تشکیل شوند، عموماً در نواحی که هوای خشک با هوای با رطوبت بالا در ارتفاع بالای جو مواجه می‌شود.
متخصصین هواشناسی با استفاده از محل رودباد‌ها به عنوان یک ابزار کمکی در جهت پیش‌بینی هوا اقدام می‌کنند. مهمترین استفاده تجاری از رودبادهای در مسافرتهای هوایی می‌باشد. چنانچه با پرواز در جهت مخالف یا موافق جریان یک رودباد، به‌طور چشمگیری شاهد تأثیر آن بر زمان پرواز خواهیم بود. یک نوع از اغتشاشات هوا در مجاورت رودباد‌ها یافت می‌شود که می‌تواند خطری برای هواپیماها باشد. یک استفاده مفید جهت آیندگان که به عنوان یک طرح می‌باشد این است که می‌توان از رودباد با قرار دادن یک توربین بادی معلق در آن، انرژی بسیاری دریافت نماییم.
رودباد را می‌توان یک تونل باد پر سرعت در ارتفاعات بالا دانست. این رخداد معمولاً در ارتفاعات حدود ۱۱ هزار متر بالای سطح زمین دیده می‌شود. در زمان جنگ جهانی دوم ژاپنی‌ها با استفاده از این پدیده به آمریکا حمله نمودند. آن‌ها با محاسبات دقیق بالن‌هایی را که پر از بمب بودند تا ارتفاع ۱۵۰۰۰ متری بالا می‌فرستادند و این کانال باد آن‌ها را تا آمریکا حمل می‌کرد، زیرا تا آن زمان هنوز هیچ هواپیمایی توان پرواز تا آمریکا را نداشت.
رودباد سطح پایین
نوعی از رویداد است که تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری پایین می‌آید و در ایران بسیار شایع است. این رویداد برای کوهنوردان بسیار خطرناک است و کوهنوردان بزرگی چون رابوکی و خادم توسط آن کشته شده‌اند.
منبع: کتاب هواشناسی و طبیعت گردی. جعفر سپهری.
- ↑ https://clima.irimo.ir/article_13726.html
- ↑ پرتال جامع علوم انسانی
- ↑ ذکی زاده اوماسلان علیا، م. , سلیقه، م. , ناصر زاده، م. , & اکبری، م. (2018). تحلیل آماری و سینوپتیکی موثرترین الگوی رودباد ایجاد کننده بارش‌های سنگین ایران. مخاطرات محیط طبیعی، 7(15), 31-48. Retrieved from https://jneh.usb.ac.ir/article_3335.html