ثابت تعادل
ثابت تعادل یک واکنش شیمیایی، میزان بهره وری یک واکنش وقتی به تعادل شیمیایی رسیده است، می باشد. تعادل شیمیایی حالتی است که یک سامانه شیمیایی پویا و فعال پس از گذشت مدت زمان کافی به آن رسیده است. یعنی حالتی که در صورت وجود شرایط ثابت، اجزای یک واکنش شیمیایی، دیگر تمایل قابل سنجشی برای تغییر و تبدیل شدن به یک دیگر را ندارند. ثابت تعادل مستقل از غلظت مولار اولیه گونه های واکنش دهنده یا فراورده سامانه شیمیایی می باشد. البته در صورت داشتن غلظت مولار اولیه گونه های واکنش،(که به عنوان «مقادیر ثابت تعادل» شناخته می شوند) می توان برای تعیین نسبت اجزای سامانه شیمیایی هنگام تعادل مورد استفاده قرار داد. اگرچه، دما، نوع حلال و قدرت یونی همگی امکان تاثیر گذاری روی ثابت تعادل را دارند.
دانش ثابت تعادل برای فهم بسیاری از سامانه های شیمیایی، ونیز فرآیند های بیوشیمیایی همچون جا به جایی اکسیژن توسط هموگلوبین در خون یا تعادل های اسید و بازی در بدن انسان امری ضروری است.
ثابت پایداری، ثابت تشکیل، ثابت پیوند، ثابت تجمع و ثابت تفکیک، همگی از انواع ثابت تعادل هستند.
ثابت تعادل، کمیت بدون بعد بوده که در تعادل های شیمیایی به صورت زیر تعریف می شود:
در این معادله {A} نشان دهنده فعالیت گونه A است. همچنین می توان این فرمول را به شکل زیر نشان داد:
در این رابطه [A] نشان دهند.
تعاریف و ویژگی های اساسی
برای واکنش های برگشت پذیر در سامانه شیمیایی که توسط یک معادله شیمیایی همچون معادله عمومی زیر تعریف شده است:
ثابت تعادل ترمودینامیکی(که با
که در آن {X} نشان دهنده فعالیت ترمودینامیکی واکنشدهنده X در حالت تعادل، [X] مقدار عددی غلظت مولار واکنشگر مربوطه بر حسب مول در لیتر ، و γ ضریب فعالیت واکنشدهنده مربوطه است. اگر X یک گاز باشد، به جای [X] مقدار عددی فشار جزئی(
یک ثابت تعادل با تغییرات انرژی آزاد گیبس
که در آن R ثابت گاز جهانی ، T دمای مطلق (بر حسب کلوین)، و ln لگاریتم طبیعی است. این عبارت دلالت دارد که
کمیتی دارای واحد غلظت می باشد که ممکن است این واحد به توان رسیده باشد. در متون بیوشیمیایی از این ضرایب بهره واکنش اغلب به عنوان ثابت های تعادل یاد می شود.
برای مخلوط تعادلی گازها، ثابت تعادل را می توان بر حسب فشار نسبی یا فوگاسیته تعریف کرد.
ثابت تعادل به ثابت سرعت واکنش های رفت و برگشت،(kf و kr مربوط به واکنش های دخیل در رسیدن به تعادل) بدین صورت وابسته است:
منابع
- ↑ F.J,C. Rossotti and H. Rossotti, The Determination of Stability Constants, McGraw-Hill, 1961. p. 5
- ↑ IUPAC Green Book, 3rd edition, p58 pdf