تکله‌مکان

این بیابان در غرب چین، در استان سین‌کیانگ و در حوضه آبریز تاریم و غرب بیابان گبی واقع شده‌است. مساحت تکله‌مکان ۲۷۰ هزار کیلومتر مربع، درازای آن هزار کیلومتر و پهنای آن ۴۰۰ کیلومتر است. بیابان تکله‌مکان با مساحت ۴۶۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع در ایالت سین کیانگ چین (شمال غربی این کشور) واقع شده‌است. صحرای تکله‌مکان در مرکز یک حوزهٔ جنوبی منطقهٔ سین کیانگ قرار دارد.

هسته اصلی تکله‌مکان را تپه‌های شن‌های روان تشکیل می‌دهند که رشته‌هایی از واحه‌ها در پیرامون آن قرار گرفته‌اند. در مرکز صحرا حدود ۶۰ روز در سال باد با درجهٔ بیشتر از ۱۰ درجه می‌ورزد.

شهرهای اصلی واحه‌ای تلکه‌مکان که از آب‌های کوه‌های پیرامون این بیابان آبیاری می‌شوند عبارتند از: کاشغر، ختن، یارکند، نیا در جنوب، کوچه و تورفان در شمال، و لولان و دونهوآنگ در شرق.

پیشینه تاریخی و جزئیات جغرافیایی تکله‌مکان توسط کاشفان نامداری چون سون هدین (۱۹۵۲–۱۸۶۵) و اورل اشتاین (۱۹۴۳–۱۸۶۲) تشریح شد. کاوش‌ها نشان می‌دهد که در زمان‌های قدیم در مکان‌هایی چون دندان اویلیق، نیا، اندره و لولان شهرهایی پررونق وجود داشته که زیر نفود فرهنگی ایران، هند، تخارها، یونانی‌ها و چینی‌ها بوده‌اند.

پادشاهی ختن در کناره این بیابان از پادشاهی‌های قوم ایرانی‌تبار سکاها بود. در مکان‌های باستانی تکله‌مکان، نظیر مزارداغ دست‌نوشته‌های باستانی سکایی و سغدی یافت شده است.

در هزاران سال گذشته صحرای تکله‌مکان مانع مواصلات جنوب و شمال و مبادلات شرق و غرب بوده‌است؛ بسیاری از تاجران، کاروان‌ها و ماجراجویان قصد داشتند در این صحرا راهی بگشایند اما تاکنون موفق نشده‌اند.
در دهه ۹۰ قرن گذشتهٔ میلادی ادارات مربوطهٔ چین برای استخراج منابع فراوان نفت و گاز ذخیره شده در مرکز این صحرا وجوه عظیمی برای ساخت یک جادهٔ صحرایی اختصاص دادند. سال ۱۹۹۵ میلادی جادهٔ صحرایی ساخته شد.

شبکهٔ مرموزی از نقاط که بخش وسیعی از مناطق بیابانی غرب چین را دربر گرفته‌است در نتیجهٔ تحقیقات زمین‌شناسی برای یافتن معادن نیکل ایجاد شده‌اند. پژوهش گران در زمان بررسی تصاویر ماهواره‌ای سایت باستان‌شناسی جاده ابریشم، به طور تصادفی شبکهٔ مرموزی از نقاط عجیب به وسعت هشت کیلومتر را در منطقهٔ بیابانی تکله‌مکان شناسایی کردند و تحقیقات در این خصوص از سال ۲۰۱۰ آغاز شد. بررسی‌ها نشان داد که این الگوهای مرموز در تصاویر ماهواره‌ای سال ۲۰۰۴ وجود نداشتند و این الگوها طی چند سال اخیر ایجاد شده‌اند. پژوهش گران در ادامهٔ پژوهش‌های خود، مقاله‌ای را در یکی از روزنامه‌های چین پیدا کردند که حاکی از کشف مقادیر عظیم ذخایر نیکل در مناطق بیابانی این کشور بود. به نظر می‌رسد که این الگوهای عجیب به مطالعات زمین‌شناسی مربوط می‌شود، چون در این‌گونه اکتشافات، نقاط و حفره‌هایی برای تعیین ترکیب ذخایر معدنی در روی زمین ایجاد می‌شوند.

آملیا کارولینا فیزیکدان دانشگاه پلی تکنیک تورین ایتالیا و نویسندهٔ این تحقیق تأکید می‌کند:
«در نقشه‌های ماهواره‌ای تهیه شده از بیابان تکله‌مکان در غرب چین می‌توان ساختارهای دست‌سازی را مشاهده کرد که از چاله یا تپه‌های کوچک تشکیل شده‌اند. این ساختارهای عجیب که مانند صفحات شطرنج در بیابان شکل گرفته‌اند، ناشی از انجام مطالعات زمین‌شناسی برای یافتن ذخایر نیکل هستند.»

• Wikipedia contributors, "Taklamakan Desert," Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed ۲۰ مارس ۲۰۱۱).