یارکند
یارکَند (ایغوری: یه‌که‌ن، چینی: 莎车县) شهر و شهرستانی است در استان خودمختار سین‌کیانگ چین.
یارکند | |
|---|---|
شهر | |
خیابانی در یارکند | |
شهرستان یارکند (قرمز) در استان کاشغر (زرد) در ناحیه خودمختار سین‌کیانگ چین | |
| مختصات: ۳۸°۲۵′ شمالی ۷۷°۱۵′ شرقی / ۳۸٫۴۱۷°شمالی ۷۷٫۲۵۰°شرقی | |
| کشور | چین |
| ناحیه | سین‌کیانگ |
| استان | کاشغر |
| مساحت | |
| • کل | ۸۹۶۹ کیلومتر مربع (۳۴۶۳ مایل مربع) |
| بلندی | ۱۲۳۲ متر (۴۰۴۲ پا) |
| جمعیت (۲۰۰۲) | |
| • کل | ۶۵۰۰۰۰ |
| • تراکم | ۷۲/کیلومتر مربع (۱۹۰/مایل مربع) |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی +۸ (زمان استاندارد چین) |
این شهر با جمعیت ۳۷۳٬۴۹۲ (سال ۲۰۰۳) در کناره جنوبی بیایان تکله‌مکان و در حوضه تاریم واقع شده‌است. شهرستان یارکند یکی از ۱۱ شهرستان در استان کاشغر است.
پسوند کند در اسامی شهرهای خراسان و ماوراءالنهر زیاد دیده می‌شود. ریشه آن از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است : تاشکند (ازبکستان) سمرقند(ازبکستان) خوقند(ازبکستان) یارکند(اویغورستان، سین‌کیانگ چین) چیمکند (قزاقستان) تارکند (قرقیزستان) اوزکند (قرقیزستان) پنجکند(تاجیکستان) خجند (تاجیکستان) بیرجند (ایران) قصرقند (ایران)
یارکند در قدیم مقر یکی از پادشاهی‌های کهن بودایی در شاخه جنوبی راه ابریشم بود.
واحه حاصلخیز یارکند توسط رود یارکند که از کوهستان کونلون (به معنی کوه پیاز) در شمال سرازیر می‌شود آبیاری می‌شود. این واحه امروزه ۳۲۱۰ کیلومتر مربع وسعت دارد اما به احتمال زیاد در روزگارهای کهن و پیش از بیابان‌زایی‌ها که در این منطقه از سده سوم میلادی آغاز شده وسعت بسیار بیشتری داشته‌است.
امروزه یارکند شهری است با جمعیتی اکثراً اویغور. از کشترازهای آبیاری شده این واحه پنبه، گندم، ذرت، انار، گلابی، زردآلو و گردو برداشت می‌شود. غژگاو و گوسفند از دام‌های اصلی مناطق کوهستانی پیرامون یارکند هستند. کانی‌های منطقه عبارتند از نفت، گاز، طلا، مس، سرب، بوکسیت، گرانیت و زغال‌سنگ.
پیشینه
از منطقه یارکند نخستین بار در کتاب تاریخ هان پسین (هو هانشو) با نام «شاچه» (در چینی قدیم: سایکا) یاد شده که احتمالاً با نام مردم ایرانی‌تبار منطقه یعنی سکاها مرتبط است.
یارکند کمابیش به طور دائمی با پادشاهی‌های همسایه خود مانند شانشان، کوچا، تورفان و ختن در جنگ بود. در سده یکم میلادی تمامی این پادشاهی‌های کوچک خراجگزار مغول‌ها شدند.
یارکند در سده دهم میلادی به‌دست قراخانیان افتاد و مردم آن به اسلام گرویدند. نام کنونی آن از سده یازدهم به این‌سو در متون دیده می‌شود که به احتمال زیاد ترکیبی است از یار (در ترکی به معنی صخره و دره) و کند (از ریشه ایرانی، به معنی شهر).
در متون فارسی نام آن را گاه به صورت یارقند نیز نوشته‌اند. در آنندراج در مورد ختن و یارکند آمده‌است که:
نام شهری است که دارالملک و مرکز سلطنت حکمران ختن است مردمان خوب سیرت و دختران خوب صورت دارد مانند دوشیزگان کاشغر روی گشاده باحسن و جمال و غنج و دلال در کوچه وبازار گردش نمایند هرکس طالب مواصلت دختری شود به اشارهٔ او وکیل و منسوب او را بیند و به اندک مایه صداق بهم پیوندند ولی شوهر بخواهد برود باید طلاق دهد اولاد نر از آن پدر و ماده از آن مادر خواهد بود و اینان یعنی حاکم آنجا از جانب خاقان ختا مقرر است و حکمش برهمه ختن روا خواهد بود.
— 22px، دهخدا: یارکند.
منابع
- Hill, John E. 2003. "Annotated Translation of the Chapter on the Western Regions according to the Hou Hanshu."
- Hulsewé, A. F. P. and Loewe, M. A. N. 1979. China in Central Asia: The Early Stage 125 BC – AD 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty. E. J. Brill, Leiden.
- Puri, B. N. Buddhism in Central Asia, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, Delhi, 1987.
- ↑ P. Lurje, “Yārkand”, Encyclopædia Iranica, online edition