ترمین

ساز ترمین اولیه محصول پژوهش‌های با پشتوانهٔ دولتی کشور روسیه پیرامون حسگرهای مجاورتی است. این ساز توسط فیزیک‌دان روس‌تبار به نام لو سرگیویوچ ترمن (که در غرب با نام لئون ترمین شناخته می‌شود) در ماه اکتبر سال ۱۹۲۰ میلادی و پس از درگرفتن جنگ‌داخلی روسیه اختراع شد. او پس از اجراهای متعدد در اروپا، که در خلال آن‌ها اختراع خود را در اجراهای مملو از بیننده ارائه نمود، به ایالات متحده نقل‌مکان نمود، جایی که اختراع خود را در سال ۱۹۲۸ به ثبت رساند. او متعاقباً نائل به تولید انبوه این ساز توسط شرکت آمریکائی آرسی‌ای (به انگلیسی: RCA) شد.

ترمین در ابتدا ساز خود را آتروفون (به انگلیسی: Aetherphone) نامگذاری نموده بود که به معنای «موسیقی اثیری» است. در ۱۹۲۸ لئون ترمین به آمریکا رفت تا اختراع خود را معرفی کند. در آنجا استودیویی برای کار در اختیار او قرار دادند و ترمین نواختن سازش را به چند موسیقی دان آموزش داد تا بتوانند در معرفی ترمین به او کمک کنند. ترمین علاقه‌مندان بسیاری در آمریکا پیدا کرد و یکی از مهمانان دائمی او آلبرت اینشتین بود که بیش از هرچیز به مسائل تکنیکی پدیده ترمین علاقه‌مند بود تا نواختن آن. کمپانی مشهور ضبط صفحه RCA Victor دست به تولید ترمین زد و حتی ارکستری در کارنگی هال (به انگلیسی: Carnegie Hall) برنامه‌ای اجرا کردند که ساز آن تنها ترمین بود. اما از آنجایی که ترمین سازی بود که به سادگی تولید صدا می‌کرد و نواختن آن به همان اندازه مشکل بود، از طرف نوازندگان و موسیقی دانان با استقبال انبوه مواجه نشد و تعداد اندکی نوازندگان بسیار عالی ترمین وجود دارند. کلارا راکمور (به انگلیسی: Clara Rockmore) برجسته‌ترین شاگرد ترمین بود که هم به اجرای سولو و هم همراه با ارکستر سمفونیک می‌پرداخت.

سپس در سال ۱۹۳۸، لئون ترمین را علی‌رغم میل خودش به روسیه برگرداندند و او مجبور به ترک استودیو، کار، دوستان و حتی همسرش شد و نتوانست تا ۵۱ سال بعد از شوروی خارج شود. گفته شده‌است که او پس از گذراندن دوران محکومیت خود در زندان، مجبور به کار برای کاگ‌بKGB شد و برای آن‌ها دستگاه استراق سمع "bug" را ساخت و همچنین شیوه‌هایی برای پاک کردن صداهای مزاحم نوارهای صوتی ابداع کرد. او حتی موفق به ساختن یکی از اولین تلویزیونها شد. بالاخره در سال ۱۹۸۹ و در سن ۹۳ سالگی، ترمین توانست از روسیه خارج شود.

صدای ترمین در سینمای علمی تخیلی سالهای ۵۰، طرفداران بسیاری داشت و با تأثیرات وهم‌آور صوتی خود، تبدیل به یکی از شاخصه‌های سینمای وحشت آن دوره شده‌است. فیلم طلسم شده ساخته آلفرد هیچکاک و تعطیلات از دست رفته از فیلم‌های مشهوری هستند که موسیقی آن‌ها با ترمین نواخته شده‌است. کلارا راکمور هرگز راضی نشد برای موسیقی فیلم ترمین بنوازد زیرا از نظر او این ساز یک «ساز جدی کلاسیک» بود و این کار موجب کم شدن ارزش آن می‌شد. در این میان لئون ترمین چنان از بقیه جهان دور بود که از هیچ‌یک از موفقیت‌ها و بحث و جدل‌هایی که به سازش مربوط می‌شد اطلاع نداشت.

امروز هم از ترمین در ساختن موسیقی فیلم استفاده می‌شود و تعدادی از نوازندگان به آن پرداخته‌اند. همچنین استفاده از آن توسط گروه‌هایی چون (لد زپلین (به انگلیسی: Led Zeppelin) و ریدیوهد (به انگلیسی: Radiohead) موجب تجدید حیات این ساز شد. خانم لیدیا کاوینا (به انگلیسی: Lydia Kavina) آخرین شاگرد ترمین و یکی از خواهرزاده‌های او است و در حال حاضر یک نوازنده ترمین کلاسیک بسیار مشهور است.

در ایران ترمین هیچوقت با اقبال چندانی مواجه نبوده‌است، اما موج جدید موسیقی آلترناتیو فارسی که شاخص‌ترین بخش آن موسیقی تلفیقی می‌باشد، تلاش دارد تا ایده‌ها، سازها و فضای جدیدی وارد موسیقی کشور کند که در همین راستا، داریوش آذر در اولین تک‌آهنگ از اولین آلبوم مستقل خود به نام «آبی خاکستری» از ساز ترمین به عنوان هدایتگر اصلی لایه ملودی آهنگ استفاده کرده‌است.

همچنین قابل توجه آهنگساز از Jean Ven Robert Hal موسیقی الکترونیک برای استفاده از ساختار الکترونیک طراحی در این آهنگ می‌باشد Laser Hal1 قسمت اول.

من میل داشتم یک ساز متفاوت بسازم؛ و البته می‌خواستم دستگاهی بسازم که با به کاربردن میدانهای مغناطیسی، در فضا کنترل شود، به این ترتیب انرژی کمتری نیز مصرف می‌شد. به این دلیل من از تکنولوژی الکترونیک استفاده کردم تاسازی بسازم که ابتکار بیشتری در آن به کار رفته باشد.

• اره موزیکال