تاریخ آذربایجان

ولایت تاریخی آذربایجان که در شمال غربی ایران قرار دارد، همچون دیگر مناطق ایران تاریخی طولانی دارد. اما تحقیقات باستانشناسی در خصوص دوره‌های اولیه زیاد انجام نشده است.

در اوایل خلافت اسلامی، آذربایجان ایالت مجزایی را تشکیل می‌داد ولی در ادوار مختلف مرزهای دقیق آن متغیر بود. در شمال، رود ارس یک مرز طبیعی مشخص بین آذربایجان و آران یا آلبانی قفقاز شکل می‌داد، به نحوی که منطقهٔ کم ارتفاع مغان، که بین کرانه‌های شبکه رودهای ارس-کر و کرانهٔ غربی دریای خزر قرار دارد، معمولاً از لحاظ اداری بخشی از آذربایجان محسوب می‌شد. در جنوب، سفیدرود عموماً مرز را با ایالت جبال شکل می‌داد، و امتداد شمال غربی رشته کوه البرز آذربایجان را از گیلان و خط ساحلی خزر جدا می‌کرد. مرز غربی کمتر مشخص بود، ولی امتداد شمالی کوه‌های زاگرس که تا کردستان و ولایات حکاری و وان ترکیه امروزی ادامه می‌یافت، و حوضهٔ دریاچه‌های ارومیه و وان را جدا می‌کرد، عموماً مرز دانسته می‌شد.

شوروی پس از ورود به ایران پاسگاه‌های مرزی و گمرکی بین ایران و شوروی را برچید و در مرز جنوبی منطقه اشغالی شوروی پایگاه‌های نظامی برپا کرد. نتیجهٔ دوفاکتو امتداد مرز شوروی به درون ایران بود.