بیتکوین
بیتکوین (به انگلیسی: Bitcoin) (به اختصار: BTC؛ نماد: ₿) یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز، بدون بانک مرکزی یا مدیریت واحد است که می‌تواند بدون نیاز به واسطه، از طریق شبکه بیتکوین به صورتِ همتا به همتا ارسال شود. تراکنش‌ها توسط یک شبکه به صورت رمزنگاری‌شده تأیید می‌شود و در یک دفتر کل توزیع‌شده عمومی به نام بلاک‌چین ثبت و ضبط می‌شوند. این رمزارز در سال ۲۰۰۸ توسط شخص یا گروهی ناشناس با نام ساتوشی ناکاموتو اختراع شد. استفاده از این ارز در سال ۲۰۰۹ پس از انتشار نرم‌افزار متن‌باز آن آغاز شد.
| بیتکوین | |
|---|---|
| تسمیه | |
| جمع (دستور زبان) | بیتکوین |
| نماد | ₿ (یونی‌کد: U+20BF ₿ علامت بیتکوین (اچ‌تی‌ام‌ال: ₿) |
| دقت | 10 |
| زیر واحدها | |
|  ⁄1000 | میلی بیتکوین |
|  ⁄۱۰۰۰۰۰۰ | میکرو بیتکوین |
|  ⁄۱۰۰۰۰۰۰۰۰ | ساتوشی |
| توسعه | |
| توسعه‌دهنده نرم‌افزار | ساتوشی ناکاموتو |
| اوراق سفید | "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System" |
| پیاده‌سازی(ها) | Bitcoin Core |
| انتشار اولیه | 0.1.0 / ۹ ژانویه ۲۰۰۹ |
| چرخه حیات نرم‌افزار | 22.0 / ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۱ |
| مخزن | github |
| وضعیت توسعه | فعال |
| وبگاه | |
| Ledger | |
| Ledger start | ۳ ژانویه ۲۰۰۹ |
| Timestamping scheme | الگوریتم اثبات کار |
| تابع درهم‌سازی | اس‌اچ‌ای-۲ (دو دور) |
| پاداش انتظار | ₿6.25 |
| زمان انتظار | ۱۰ دقیقه |
| محدودیت عرضه | ₿21,000,000 |
| Valuation | |
| ارزش بازار | $۱٫۱۴۹ تریلون دلار |
در فرایند استخراج رمزارز، به فرد استخراج کننده(ماینر) پاداش بیت کوین می‌رسد که می‌توان با بیت کوین، ارزهای دیگر، محصولات و خدمات را خرید. به دلیل استفاده در تراکنش‌های غیرقانونی، مصرف مقدار زیادی برق در استخراج (و در نتیجه ردپای کربنی)، نوسان قیمت و دزدی از مبادلات، بیت کوین مورد انتقاد قرار گرفته‌است. در گذشته برخی از سرمایه گذاران و اقتصاددانان بیت کوین را به عنوان یک حباب سوداگرانه توصیف کرده‌اند ولی برخی از آن به عنوان سرمایه‌گذاری استفاده کرده‌اند. چندین آژانس نظارتی هشدارهایی برای سرمایه گذاران در مورد بیت کوین صادر کرده‌اند. در سپتامبر ۲۰۲۱، السالوادور رسماً بیت کوین را به عنوان ارز قانونی پذیرفت و نخستین کشوری بود که این کار را انجام داد.
کلمه بیت کوین در یک اوراق سفید منتشر شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۸ تعریف شد. که ترکیبی از بیت و سکه است. هیچ استاندارد واحدی برای نوشتن کلمه بیت کوین وجود ندارد. برخی منابع از بیت کوین (Bitcoin) با حروف بزرگ برای اشاره به فناوری و شبکه رایانه‌ای و بیت کوین (bitcoin) با حروف کوچک برای واحد حساب استفاده می‌کنند. روزنامه وال‌استریت جورنال, و فرهنگ انگلیسی آکسفورد از نوشتن بیت کوین با حروف کوچک در همه موارد حمایت می‌کنند.
طراحی و نحوه کارکرد
واحدها و تقسیم پذیری
واحد محاسبه سیستم بیت کوین bitcoin است. کدهای ارز ایزو ۴۲۱۷ برای نمایش بیت کوین BTC و XBT هستند. کاراکتر یونی‌کد آن ₿ است. یک بیت کوین به هشت رقم اعشار قابل تقسیم است. واحدهای کوچکتر بیت کوین، میلی بیت کوین (mBTC) است که برابر با ⁄1000 bitcoin محسوب می‌شود و واحد ساتوشی (سات) که کوچکترین تقسیم ممکن است و در ادای احترام به خالق بیت کوین نامگذاری شده‌است و برابر ⁄۱۰۰۰۰۰۰۰۰ (صد میلیونیوم) bitcoin است. به‌طور مثال ۱۰۰٬۰۰۰ ساتوشی معادل یک میلی بیت کوین (mBTC) است.
بلاک‌چین
بلاک‌چین یک دفتر کل عمومی است که تراکنش‌های بیت کوین را ثبت و ضبط می‌کند. بلاک چین به صورت زنجیره ای از بلوک‌ها اجرا می‌شود که هر بلوک حاوی هش بلوک قبلی تا بلوک نخستین است. شبکه ای از گره‌های ارتباطی که نرم‌افزار بیت کوین را اجرا می‌کنند، شبکه بلاک چین را حفظ می‌کنند. به‌طور مثال فرد پرداخت‌کننده X، با استفاده از برنامه‌های نرم‌افزاری در دسترس در این شبکه، بیت‌کوین‌های Y را به گیرنده Z منتشر می‌دهد.
گره‌های شبکه می‌توانند تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند، آنها را به کپی دفتر خود اضافه کنند، و سپس برخی از تراکنش‌ها که اضافی هستند را به گره‌های دیگر پخش کنند. برای دستیابی به تأیید مستقل زنجیره مالکیت، هر گره شبکه کپی خود از بلاک چین را ذخیره می‌کند. در فواصل زمانی مختلف به‌طور متوسط هر ۱۰ دقیقه، گروه جدیدی از تراکنش‌های پذیرفته‌شده به نام بلوک ایجاد می‌شود، به زنجیره بلوکی اضافه می‌شود و به سرعت در همه گره‌ها منتشر می‌شود، تمام این فرایند بدون نیاز به نظارت مرکزی است. این به نرم‌افزار بیت کوین اجازه می‌دهد تا تعیین کند که یک بیت کوین خاص چه زمانی خرج شده، که برای جلوگیری از دوبار خرج کردن لازم است. یک دفتر کل معمولی، نقل و انتقالات واقعی صورت حساب‌ها یا سفته‌هایی را که جدا از آن وجود دارد، ثبت می‌کند، اما بلاک چین تنها جایی است که می‌توان گفت بیت کوین‌ها در قالب تراکنش‌های خرج نشده وجود دارند.
بلوک‌های فردی، آدرس‌های عمومی و تراکنش‌های درون بلوک‌ها را می‌توان با استفاده از کاوشگر بلاک چین بررسی کرد.
تراکنش‌ها
تراکنش‌ها با استفاده از زبان برنامه‌نویسی شبیه به فورث تعریف می‌شوند. معاملات از یک یا چند ورودی و یک یا چند خروجی تشکیل شده‌است. هنگامی که یک کاربر بیت کوین ارسال می‌کند، کاربر هر آدرس و مقدار بیت کوین ارسال شده به آن آدرس را در یک خروجی مشخص می‌کند. برای جلوگیری از دوبار خرج کردن بیت کوین، هر ورودی باید به خروجی خرج نشده قبلی در بلاک چین اشاره کند. از آنجایی که تراکنش‌ها می‌توانند چندین خروجی داشته باشند، کاربران می‌توانند بیت کوین‌ها را در یک تراکنش برای چندین گیرنده ارسال کنند. همان‌طور که در یک تراکنش نقدی، مجموع ورودی‌ها (سکه‌هایی که برای پرداخت استفاده می‌شود) می‌تواند از مجموع پرداخت‌های مورد نظر بیشتر شود.. در چنین حالتی، از یک خروجی اضافی استفاده می‌شود که بیت کوین را به پرداخت کننده برمی‌گرداند. هر ساتوشی ورودی که در خروجی‌های تراکنش لحاظ نشده باشد، به کارمزد تراکنش تبدیل می‌شود.
اگرچه کارمزد تراکنش اختیاری است، استخراج‌کنندگان می‌توانند تراکنش‌هایی را که کارمزد بیشتری می‌پردازند انتخاب و اولویت‌بندی کنند. ماینرها (استخراج کننده‌ها) ممکن است تراکنش‌ها را بر اساس کارمزد پرداخت شده نسبت به حجم ذخیره‌سازی خود انتخاب کنند، نه بر اساس مقدار مطلق پولی که به عنوان کارمزد پرداخت می‌شود.. این هزینه‌ها معمولاً بر حسب ساتوشی در هر بایت (سات/ب) اندازه‌گیری می‌شوند.. اندازه تراکنش‌ها به تعداد ورودی‌های استفاده شده برای ایجاد تراکنش و تعداد خروجی‌ها بستگی دارد.
اندازه بلوک‌های موجود در بلاک چین در ابتدا به ۳۲ مگابایت محدود بود. محدودیت اندازه بلوک یک مگابایت توسط ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۱۰ معرفی شد. در نهایت محدودیت اندازه بلوک یک مگابایت مشکلاتی را برای پردازش تراکنش‌ها ایجاد کرد، مانند افزایش کارمزد تراکنش‌ها و تأخیر در پردازش تراکنش‌ها.
مالکیت
در بلاک چین، بیت کوین‌ها در آدرس‌های بیت کوین ثبت می‌شوند. برای ساخت یک آدرس بیت کوین، انتخاب یک کلید خصوصی معتبر تصادفی و محاسبه آدرس بیت کوین مرتبط نیاز است که می‌توان در یک ثانیه انجام داد. اما برعکس، محاسبه کلید خصوصی یک آدرس بیت کوین معین، عملاً غیرممکن است. کاربران می‌توانند به دیگران بگویند یا یک آدرس بیت کوین را بدون به خطر انداختن کلید خصوصی مرتبط آن، عمومی کنند. علاوه بر این، تعداد کلیدهای خصوصی معتبر به قدری زیاد است که بعید است کسی یک جفت کلید را محاسبه کند که از قبل در حال استفاده است و دارای بودجه است. برای اینکه فرد بتواند بیت کوین‌های خود را خرج کند، مالک باید رمزنگاری کلید عمومی مرتبط را بداند و تراکنش را به صورت دیجیتالی امضا کند. شبکه با استفاده از رمزنگاری کلید عمومی امضا را تأیید می‌کند. کلید خصوصی هرگز فاش نمی‌شود.
اگر کلید خصوصی گم شود، شبکه بیتکوین هیچ مدرک دیگری از مالکیت را تشخیص نخواهد داد؛ سپس سکه‌ها غیرقابل استفاده هستند و به‌طور مؤثر گم می‌شوند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۳ یکی از کاربران ادعا کرد که ۷۵۰۰ بیت کوین به ارزش ۷٫۵ میلیون دلار که داخل یک هارد دیسک حاوی کلید خصوصی بود، را به‌طور اتفاقی دور انداخته‌است. اعتقاد بر این است که حدود ۲۰ درصد از کل بیت‌کوین‌ها از بین می‌روند که ارزش بازار آنها در ژوئیه ۲۰۱۸ حدود ۲۰ میلیارد دلار است.
برای اطمینان از امنیت بیت کوین، کلید خصوصی باید مخفی بماند. اگر کلید خصوصی برای شخص ثالث فاش شود، به عنوان مثال. از طریق نقض اطلاعات، شخص ثالث می‌تواند از آن برای سرقت هر بیت کوین مرتبط استفاده کند. تا دسامبر ۲۰۱۷، حدود ۹۸۰۰۰۰ بیت کوین از صرافی‌های ارزهای دیجیتال به سرقت رفته‌است.
استخراج
استخراج یا ماینینگ (به انگلیسی: Mining) یک سرویس ثبت سوابق است که از طریق استفاده از قدرت پردازش کامپیوتری انجام می‌شود. استخراج کنندگان با گروه‌بندی مکرر تراکنش‌ها در یک بلوک، شبکه بلاک چین را ثابت، کامل و غیرقابل تغییر نگه می‌دارند، که سپس تراکنش‌ها به شبکه پخش می‌شود و توسط گره‌های گیرنده تأیید می‌شود. هر بلوک حاوی یک تابع هش رمزی اس‌اچ‌ای-۲ از بلوک قبلی است، بنابراین هر بلوک به بلوک قبلی پیوند داده می‌شود و در مجموعه این شبکه بلاک چین نام دارد.
برای پذیرفته شدن توسط بقیه شبکه، یک بلوک جدید باید حاوی الگوریتم اثبات کار (PoW) باشد. الگوریتم اثبات کار استخراج کننده‌ها را ملزم می‌کند تا عددی به نام nonce (رمزنگاری نانس) را پیدا کنند (عددی که یک بار استفاده می‌شود)، به طوری که وقتی محتوای بلوک همراه با nonce هش می‌شود، نتیجه از نظر عددی کوچکتر از هدف دشواری شبکه باشد. تأیید این اثبات برای هر گره در شبکه آسان است، اما تولید آن بسیار زمان بر است، همان‌طور که برای یک هش رمزنگاری ایمن، استخراج کننده‌ها باید مقادیر غیر nonce مختلفی را امتحان کنند (معمولاً دنباله مقادیر آزمایش شده اعداد طبیعی صعودی است: ۰، ۱، ۲، ۳، ...). از آنجایی که هدف دشواری در مقایسه با هش معمولی بسیار کوچک است، هش‌های بلاک دارای صفرهای اصلی هستند.همان‌طور که در این مثال هش بلوک دیده می‌شود:
- 0000000000000000000590fc0f3eba193a278534220b2b37e9849e1a770ca959
با تنظیم این هدف دشواری، میزان کار مورد نیاز برای تولید یک بلوک را می‌توان تغییر داد. هر ۲۰۱۶ بلوک (تقریباً ۱۴ روز که تقریباً ۱۰ دقیقه در هر بلوک داده می‌شود)، گره‌ها با هدف حفظ میانگین زمان بین بلوک‌های جدید در ده دقیقه، به‌طور قطعی هدف دشواری را بر اساس نرخ اخیر تولید بلوک تنظیم می‌کنند. به این ترتیب سیستم به‌طور خودکار با مقدار کل توان استخراج در شبکه سازگار می‌شود. تا سپتامبر ۲۰۲۱، به‌طور متوسط ۷۹ سکستیلیون (۷۹ هزار میلیارد میلیارد) تلاش برای ایجاد هش بلاک کمتر از هدف دشواری نیاز است. محاسبات با این بزرگی بسیار گران هستند و از سخت‌افزارهای تخصصی استفاده می‌کنند.
سیستم اثبات کار، در کنار زنجیره‌بندی بلوک‌ها، تغییرات بلاک چین را بسیار سخت می‌کند، زیرا مهاجم باید تمام بلوک‌های بعدی را اصلاح کند تا تغییرات یک بلوک پذیرفته شود.. همان‌طور که بلوک‌های جدید همیشه استخراج می‌شوند، دشواری اصلاح یک بلوک با گذشت زمان افزایش می‌یابد و تعداد بلوک‌های بعدی (که تأیید بلوک داده‌شده نیز نامیده می‌شود) افزایش می‌یابد.
عرضه
استخراج کننده ای که بلاک جدیدی را پیدا می‌کند، از طرف شبکه اجازه دارد تا تمام تراکنش‌هایی که در بلوک انجام می‌شود را جمع‌آوری کند و پاداش آن را دریافت کند. در ماه مه ۲۰۲۰، این پاداش در حال حاضر ۶٫۲۵ بیت کوین جدید ایجاد شده در هر بلوک است. برای دریافت این پاداش، یک تراکنش ویژه به نام coinbase در بلاک گنجانده شده که به استخراج کننده به عنوان یک گیرنده پرداخت می‌شود. تمام بیت کوین‌های موجود از طریق این نوع تراکنش ایجاد شده‌اند. پروتکل بیت کوین مشخص می‌کند که پاداش اضافه کردن یک بلوک در هر ۲۱۰۰۰۰ بلاک (تقریباً هر چهار سال) به نصف کاهش می‌یابد. در نهایت، پاداش به صفر می‌رسد و سقف ۲۱ میلیون بیت کوین در سال ۲۱۴۰ به پایان می‌رسد (که عدد دقیق تر ۲۰۹۹۹۹۹۹٫۹۷۶۹ بیت کوین است). پس از آن، ثبت سوابق فقط با کارمزد معامله پاداش داده می‌شود.
غیرمتمرکز
بیت کوین یک ارز غیرمتمرکز است:
- بیت کوین یک قدرت مرکزی ندارد.
- شبکه بیت کوین همتا به همتا است، بدون سرور مرکزی.
- شبکه فاقد حافظه مرکزی است که دفتر کل (بلاک چین) بیت کوین را توزیع می‌کند.
- دفتر کل عمومی است. هر کسی می‌تواند آن را روی کامپیوتر ذخیره کند.
- هیچ مدیر واحدی وجود ندارد؛ دفتر کل توسط شبکه ای از استخراج کنندگان دارای امتیاز یکسان نگهداری می‌شود.
- هر کسی می‌تواند استخراج کننده شود.
- برای حفظ رقابت، تراکنش‌های اضافی توسط دفتر کل حفظ می‌شود. تا زمانی که یک بلوک جدید به دفتر کل اضافه نشود، معلوم نیست کدام استخراج کننده بلوک را ایجاد خواهد کرد.
- انتشار بیت کوین غیرمتمرکز است. هر کسی که بلوک جدیدی را ایجاد کند، پاداش دریافت می‌کند.
- هر کسی می‌تواند یک آدرس بیت کوین جدید (همتای بیت کوین یک حساب بانکی) بدون نیاز به تأیید ایجاد کند..
- هر کسی می‌تواند بدون نیاز به تأیید، تراکنش را به شبکه ارسال کند؛ شبکه فقط تأیید می‌کند که تراکنش قانونی است.
گرچه بیت کوین می‌تواند مستقیماً از کاربر به کاربر دیگری ارسال شود، اما در عمل از واسطه‌ها برای ارسال بیت کوین استفاده می‌شود. استخراج کنندگان کوچک به گروه‌های استخراج کنندگان بزرگ‌تر ملحق می‌شوند تا تنوع درآمد خود را به حداقل برسانند. از آنجایی که تراکنش‌های شبکه توسط استخراج کنندگان تأیید می‌شوند، تمرکززدایی شبکه مستلزم آن است که هیچ استخراج کننده ای یا گروه‌های استخراج کننده، به تنهایی ۵۱ درصد از قدرت هش را به دست نیاورد که اگر قدرت بیشتری بگیرند، می‌توانند سکه‌ها را دوبار خرج کنند، از تأیید تراکنش‌های خاص جلوگیری کنند و مانع کسب درآمد دیگر استخراج کنندگان شوند. در سال ۲۰۱۳ تنها شش گروه استخراج کننده، ۷۵ درصد از کل قدرت هش بیت کوین را کنترل می‌کردند. در سال ۲۰۱۴ گروه استخراج کننده Ghash.io پنجاه و یک درصد قدرت هش را به دست آورد که بحث‌های قابل توجهی را در مورد ایمنی شبکه ایجاد کرد.. این گروه به‌طور داوطلبانه قدرت هش خود را روی ۳۹٫۹۹٪ محدود کرد و از دیگر گروه‌ها خواست تا به نفع کل شبکه مسئولانه عمل کنند. در حدود سال ۲۰۱۷، بیش از ۷۰ درصد از قدرت هش و ۹۰ درصد تراکنش‌ها از چین انجام می‌شد.
به گفته محققان، بخش‌های دیگر اکوسیستم نیز «توسط مجموعه کوچکی از نهادها» کنترل می‌شود، به‌ویژه نگهداری از نرم‌افزار مشتری، کیف پول‌های آنلاین و مشتریان تأیید پرداخت ساده (SPV).
کیف پول
یک کیف پول اطلاعات لازم برای تراکنش بیت کوین را ذخیره می‌کند. کیف پول‌ها اغلب به عنوان مکانی برای نگهداری یا ذخیره بیت کوین توصیف می‌شوند، به دلیل ماهیت سیستم، بیت کوین‌ها از دفتر کل تراکنش‌های بلاک چین جدا نیستند. تعریف صحیح تر کیف پول این است که «اطلاعات دیجیتالی موجود در بیتکوین شما را ذخیره می‌کند» و به شخص اجازه می‌دهد به آنها دسترسی داشته باشد (و خرج کند).. بیت کوین از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‌کند که در آن دو کلید رمزنگاری، یکی عمومی و دیگری خصوصی، تولید می‌شود. در ابتدایی‌ترین حالت، کیف پول مجموعه ای از این کلیدها است.
کیف پول‌های نرم‌افزاری
نخستین برنامه کیف پول، که به سادگی بیت کوین نامیده می‌شود، و گاهی به عنوان کلاینت ساتوشی (Satoshi client) از آن یاد می‌شود، در سال ۲۰۰۹ توسط ساتوشی ناکاموتو به عنوان نرم‌افزار متن‌باز منتشر شد. در نسخه ۰٫۵ نرم‌افزار از جعبه ابزار رابط کاربری wxWidgets به کیوت منتقل شد و کل بسته نرم‌افزاری به عنوان Bitcoin-Qt نامیده شد. پس از انتشار نسخه ۰٫۹، بسته نرم‌افزاری به Bitcoin Core تغییر نام داد تا خود را از شبکه اصلی متمایز کند. نرم‌افزار Bitcoin Core شاید بهترین نرم‌افزار کیف پول رمزارز شناخته شده باشد. نرم‌افزارهای منشعب شده از Bitcoin Core مانند itcoin XT, Bitcoin Unlimited, و Parity Bitcoin نیز وجود دارد.
- کلاینت‌های کامل، تراکنش‌ها را مستقیماً با دانلود یک نسخه کامل از بلاک چین تأیید می‌کنند (بیش از ۱۵۰ گیگابایت تا ژانویه ۲۰۱۸). این نوع نرم‌افزارها امن‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای استفاده از شبکه هستند، زیرا نیازی به اعتماد به طرف‌های خارجی نیست. کلاینت‌های کامل اعتبار بلوک‌های استخراج‌شده را بررسی می‌کنند و از تراکنش آنها در زنجیره‌ای که قوانین شبکه را می‌شکند یا تغییر می‌دهد جلوگیری می‌کنند.. به دلیل اندازه و پیچیدگی آن، دانلود و تأیید کل بلاک چین برای همه دستگاه‌های محاسباتی مناسب نیست.
- کلاینت‌های سبک، از گره‌های کامل برای ارسال و دریافت تراکنش‌ها بدون نیاز به کپی محلی از کل بلاک چین استفاده می‌کنند. این امر باعث می‌شود تا کلاینت‌های سبک بسیار سریع‌تر راه‌اندازی شوند و به آنها اجازه می‌دهد در دستگاه‌های کم مصرف و پهنای باند کم مانند تلفن‌های هوشمند استفاده شوند.. با این حال، هنگام استفاده از یک نرم‌افزار کیف پول سبک، کاربر باید به گره‌های کامل اعتماد کند، زیرا می‌تواند مقادیر معیوب را به کاربر گزارش دهد. کلاینت‌های سبک‌وزن طولانی‌ترین بلاک چین را دنبال می‌کنند و از معتبر بودن آن اطمینان نمی‌دهند، و نیاز به اعتماد به گره‌های کامل دارند.
خدمات اینترنتی شخص ثالث به نام کیف پول‌های آنلاین یا کیف پول‌های اینترنتی عملکرد مشابهی را ارائه می‌دهند اما ممکن است استفاده از آن آسان‌تر باشد. در این حالت، اعتبار دسترسی به رمزارز به جای اینکه روی سخت‌افزار کاربر باشد، نزد ارائه‌دهنده کیف پول آنلاین ذخیره می‌شود. در نتیجه کاربر باید به ارائه دهنده کیف پول آنلاین اعتماد کامل داشته باشد. یک ارائه دهنده مخرب یا دارای نقض امنیتی در سرور ممکن است باعث سرقت بیت کوین‌های سایت ارائه دهنده شود. نمونه ای از چنین نقض امنیتی در سایت کیف پول آنلاین Mt. Gox در سال ۲۰۱۱ رخ داد.
انبار سرد
نرم‌افزارهای کیف پول به دلیل پتانسیل سودآوری برای سرقت بیت کوین مورد هدف هکرها قرار می‌گیرد. تکنیکی به نام «انبار سرد» (Cold storage) کلیدهای خصوصی را از دسترس هکرها دور نگه می‌دارد؛ این کار با آفلاین نگه داشتن کلیدهای خصوصی به‌طور همیشگی انجام می‌شود با تولید آنها در دستگاهی که به اینترنت متصل نیست. اعتبار لازم برای خرج کردن بیت کوین را می‌توان به روش‌های مختلف به صورت آفلاین ذخیره کرد، از کیف پول‌های سخت‌افزاری تخصصی گرفته تا چاپ‌های کاغذی ساده کلید خصوصی.
کیف پول‌های سخت‌افزاری
کیف پول سخت‌افزاری یک ابزار جانبی کامپیوتر است که تراکنش‌ها را به درخواست کاربر امضا می‌کند. این دستگاه‌ها کلیدهای خصوصی را ذخیره می‌کنند و امضا و رمزگذاری را به صورت داخلی انجام می‌دهند، و هیچ اطلاعات حساسی به جز تراکنش‌های امضا شده (و غیرقابل تغییر) با رایانه میزبان را به اشتراک نمی‌گذارند. از آنجا که کیف پول‌های سخت‌افزاری هرگز کلیدهای خصوصی خود را فاش نمی‌کنند، حتی رایانه‌هایی که ممکن است توسط بدافزارها در معرض خطر قرار گیرند، امکان دسترسی یا سرقت آنها را ندارند.
کاربر هنگام تنظیم کیف پول سخت‌افزاری یک رمز عبور تعیین می‌کند. زیرا کیف پول‌های سخت‌افزاری ضددستکاری‌سازی هستند، رمز عبور برای استخراج ارز مورد نیاز خواهد بود.
کیف پول کاغذی
یک کیف پول کاغذی با یک جفت کلید تولید شده روی یک کامپیوتر بدون اتصال به اینترنت ایجاد می‌شود؛ کلید خصوصی بر روی کاغذ نوشته یا چاپ می‌شود و سپس از کامپیوتر پاک می‌شود. سپس کیف پول کاغذی را می‌توان در یک مکان فیزیکی امن برای بازیابی بعدی ذخیره کرد.
کیف پول‌های فیزیکی همچنین می‌توانند به شکل سکه‌های توکن فلزی با کلید خصوصی قابل دسترسی در زیر یک هولوگرام امنیتی باشد. هولوگرام امنیتی هنگامی که از توکن حذف می‌شود، خود تخریب می‌شود و نشان می‌دهد که کلید خصوصی دسترسی یافته‌است. در ابتدا، این توکن‌ها در برنج و سایر فلزات پایه ضرب می‌شدند، اما بعداً با افزایش ارزش و محبوبیت بیت کوین از فلزات گرانبها استفاده کردند.. سکه‌هایی با ارزش اسمی ذخیره شده تا ۱۰۰۰ پوند به طلا ضرب شده‌است.
دیدگاه حقوقی
«پول» بودن، یک جایگاه حقوقی است و پول بودن بیتکوین منوط به پذیرش جایگاه حقوقی آن از سوی دولت‌ها است. تاکنون هیچ دولتی حتی ژاپن بیتکوین را به عنوان پول به رسمیت نشناخته‌است و دولت‌های ایالات متحده آمریکا، آلمان و چین بر کالا بودن بیتکوین تأکید دارند. بیتکوین در نظام حقوقی ژاپن و آلمان کالایی است که می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت استفاده شود.
تاریخچه
پیدایش
در ۱۸ اوت سال ۲۰۰۸ دامنه اینترنتی به نشانی bitcoin.org ثبت گردید. در ۳۱ اکتبر همان سال، ایمیلی حاوی یک لینک به مقاله ای به نام «بیتکوین: سامانه پولی همتا به همتا» که توسط شخصی به نام ساتوشی ناکاموتو نوشته شده بود، در فهرست ایمیل رمزنگاری شده منتشر گردید. ناکاموتو بیتکوین را در قالب نرم‌افزار متن‌باز طراحی و در ژانویه ۲۰۰۹ به صورت عمومی منتشر نمود. هویت ناکاموتو همچنان ناشناس باقی مانده‌است.
در سوم ژانویه ۲۰۰۹، زمانی که ناکاموتو نخستین بلوک زنجیره (که به نام «بلوک آفرینش» شناخته می‌شود) را استخراج نمود، شبکه بیتکوین ایجاد شد. دریافت‌کننده نخستین مبادله بیتکوین، هال فینی بود، شخصی که نخستین سامانه اثبات مفهوم قابل استفاده مکرر (RPoW) را در سال ۲۰۰۴ طراحی کرده بود.
سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲
پس از نخستین مبادلات برای اثبات مفهوم، نخستین گروه بزرگ از کاربران بیتکوین، اعضای بازار سیاه مانند راه ابریشم بودند. در طول مدت سی ماه پس از پیدایش بیتکوین، در اوائل سال ۲۰۱۱ میلادی، راه ابریشم تنها بیتکوین را به عنوان وسیله پرداخت قبول نمود و نزدیک به ۹٫۹ میلیون بیتکوین با ارزشی بالغ بر ۲۱۴ میلیون دلار از این طریق مورد مبادله قرار گرفت.
پدیدآورنده
هویت پدیدآورنده بیتکوین مشخص نیست. گفته می‌شود «ساتوشی ناکاموتو» مخترع بیتکوین است. هویت واقعی او هنوز مجهول است؛ اما در سال ۲۰۱۶ یک دانشمند استرالیایی به نام کریگ رایت ادعا کرد که او مخترع بیتکوین است. البته بسیاری باور دارند که او یک شخص نیست و بیتکوین محصولی از یک گروه برنامه‌نویسی بزرگ است.
مشخصات نخستین بیتکوین در سال ۲۰۰۹ توسط ساتوشی ناکاموتو در یک فهرست ایمیل رمزنگاری شده منتشر شد. ناکاموتو پروژه را به اواخر سال ۲۰۱۰ موکول کرد و در سال ۲۰۱۱ هم ایمیلی از سوی ناکاموتو ارسال شد که می‌گفت او دیگر از بیتکوین دست کشیده و به سوی پروژه‌های دیگر متمایل شده‌است.
تا به حال افراد بسیاری به عنوان ناکاموتو مطرح شده‌اند که همگی به‌طور رسمی این امر را انکار کرده‌اند. یکی از معروف‌ترین موارد پیرمرد ۶۴ ساله آمریکایی به نام دوریان بود که از سوی هفته‌نامه نیوزویک به عنوان ناکاموتوی اصلی معرفی شد؛ دوریان همه این گزارش‌ها را انکار کرد و گفت هیچ ارتباطی با بیتکوین ندارد. دوریان از نیوزویک به علت زیر و رو شدن زندگیش شکایت کرد.
نخستین تراکنش بیتکوین از کیف پول ساتوشی برای یک مهندس رمزنگاری آمریکایی به نام هال فینی فرستاده شد که شائبه بسیاری را به وجود آورد. سپس هال فینی با انکار شائبه‌ها اعتراف کرد که با ساتوشی از طریق ایمیل در ارتباط بوده و آن تراکنش را صرفاً برای آزمایش و رفع خطا انجام داده‌اند.
در دسامبر ۲۰۱۵ در تحقیقات مشترک توسط وایرد و گیزمودو گفته شد که ممکن است کریگ رایت مهندس رایانه و بازرگان استرالیایی، مخترع واقعی بیتکوین باشد. در تاریخ ۲ مه سال ۲۰۱۶ کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است. بی‌بی‌سی طبق مقالات منتشر شده توسط وی، توانسته یک پیام را توسط کلید خصوصی مربوط به نخستین تراکنش بیتکوین امضا کند. برخی از اعضای برجسته انجمن بیتکوین هم ادعای او را تأیید کردند. رایت دلیل افشای هویت واقعی خود را برای حفاظت از حریم شخصی اطرافیانش بیان کرد.
او سپس از اعلام مدارک بیشتر برای اثبات ادعای خود انصراف داد. سه روز پس از این که کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است، از انظار عمومی پنهان شد. او در وبلاگ خود اعلام کرد که مدرک دیگری برای اثبات ادعای خود نخواهد آورد. رایت با بیان این که ادعاهای خارق‌العاده اثبات‌های خارق‌العاده می‌طلبند، وعده داده بود که دلایل محکمی برای اثبات ادعای خود خواهد آورد؛ اما به جای آن، او همهٔ پست‌های پیشین بلاگ خود را پاک کرد و مطلبی با عنوان «متاسفم» نوشت. او در این پست بیان کرد که اندازه‌ای توانمند نیست که بتواند ادعای خود را اثبات کند. هم چنین از اعضای برجسته انجمن بیتکوین که از او حمایت کرده بودند عذرخواهی کرد. او نوشت: «امیدوارم اعتبارشان با کار وی خدشه دار نشود». اظهارات عمومی او در نگاه اول ثابت‌کننده به نظر می‌رسیدند؛ اما بررسی دقیق مدارک او نشان داد امضایی که او به عنوان امضای ساتوشی ارائه داده بود از یک صفحه وِب کپی شده بود. رایت هم‌اکنون ناپدید شده‌است. بدون اینکه تلاش ساده‌ای برای اثبات ادعای خود کند. درحالی که اقدامات ساده‌ای وجود داشت که رایت از راه آنها می‌توانست ثابت کند ناکاموتو است. در این میان، تنها دستاورد رایت این بود که توجه بسیاری را به خود جلب کرد.
هویت ناشناخته ناکاموتو باعث نگرانی‌هایی می‌شود. از جمله، برداشت نادرست از متن‌بازبودن بیتکوین بر می‌گردد. این که هر توسعه‌دهنده‌ای می‌تواند کد آن را بازبینی کرده یا تغییراتی در آن ایجاد کرده یا نرم‌افزار بیتکوین مخصوص خود را بسازد. امنیت، از ویژگی‌های مهم نرم‌افزار متن باز است.
روش‌های به‌دست آوردن بیتکوین
- بیت‌کوین‌ها عموماً از راه فعالیت‌های استخراج که همان فرایند پردازش تراکنش‌های بیتکوین است، به‌دست می‌آیند. این روش مستلزم در اختیار داشتن رایانه‌ها و سخت‌افزارهای قدرتمندی است.
- خرید بیتکوین از صرافی‌های رمزارز
- برخی از وب سایت‌های بخت‌آزمایی، به کاربران خود بیتکوین می‌دهند.
- همچنین بعضی از سایت‌ها در عوض دیدن تبلیغات یا انجام یک سری کارهای مشخص به کاربران خود مقدار بسیار کمی بیت کوین می‌دهند.
- می‌توان با پذیرفتن بیتکوین به عنوان وجه پرداختی در برابر کالا یا خدمات، بیتکوین به دست آورد.
اقتصاد
کاربرد همگانی
بر اساس پژوهش‌های دانشگاه کمبریج، در سال ۲۰۱۷ میان ۲٫۹ میلیون و ۵٫۸ میلیون کاربر منحصر به فرد که بسیاری از آنها از بیتکوین استفاده می‌کنند یک کیف پول رمز نگاری شده دارند. شمار کاربران بیتکوین به‌طور قابل توجهی از سال ۲۰۱۳، از سه هزار نفر به بیش از یک میلیون رشد کرده‌است. طبق تحقیقات در سال های 2019 و 2020 حدود 60 درصد از توریست هایی که به کشورهای آسیایی سفر کرده اند، درخواست پرداخت هزینه سفر خود با رمزارزها را داشتند. در این بین حدود 15 درصد از افراد در طول سفر خود حداقل یکبار از بیت کوین برای پرداخت هزینه های خود استفاده کرده اند. رئیس جمهور السالوادور اعلام کرده که پس از پذیرش بیت کوین به عنوان ارز رایج کشورش، میزان کل توریست ها در یک سال گذشته اش حدود 30 درصد افزایش یافته است. طبق آمار به دست آمده، افرادی که از طریق ارز دیجیتال اقدام به پرداخت هزینه ها در طول سفر خود کرده اند، حدودا 20 درصد بیشتر نسبت به توریست های دیگر هزینه کرده اند.
پذیرش توسط بازرگانان
در سال ۲۰۱۵، شمار بازرگانانی که بیتکوین را پذیرفته‌اند به بیش از صدهزار نفر رسید. کارمزد کارت‌های اعتباری میان دو تا سه درصد و کارمزد بیتکوین میان صفر تا دو درصد است. در اواخر سال ۲۰۱۳ دانشگاه نیکوزیا به عنوان نخستین دانشگاه، بیتکوین را پذیرفت و شروع به ارائه یک برنامه تحصیلی در مطالعه ارز رمزها کرد.
ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت
بازرگانان پذیرنده بیتکوین، از خدمات پرداخت ارائه‌دهندگان بیتکوین مانند BitPay یا کوین بیس استفاده می‌کنند. هنگامی که یک مشتری در بیتکوین پرداخت می‌کند، ارائه‌دهنده سرویس، بیتکوین را از طرف فروشنده می‌پذیرد، به‌طور مستقیم آن را تبدیل، و مقدار به دست آمده را با کارمزدی کمتر از یک درصد به حساب بانکی فروشنده می‌فرستد.
موسسات مالی
شرکت‌های بیتکوین همواره با بازکردن حساب در بانک‌های سنتی، مشکل داشته‌اند. در سال ۲۰۱۴ بانک اچ‌اس‌بی‌سی سرویس دهی به صندوق‌های تأمینی با لینک به بیتکوین را رد کرد. در همین سال، بانک مرکزی استرالیا حساب‌های وابسته به کسب و کار با بیتکوین را بست. با این حال، بانک‌های استرالیا فناوری بلاک‌چِین که اساس آن بیتکوین است را پذیرفته‌اند. در گزارشی در سال ۲۰۱۳، بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) بیتکوین را به عنوان ابزار عمده پرداخت برای تجارت الکترونیک و یک رقیب جدی برای ارائه دهندگان انتقال پول سنتی پذیرفت." در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴، نخستین بانک که بدون کارمزد، سپرده‌ها را تبدیل به بیتکوین می‌کند، در بوستون باز شد.
به‌عنوان سرمایه‌گذاری
بسیاری از مردم جهان، برای حفظ ارزش دارایی خود، بیتکوین می‌خرند یا از آن برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۴ نخستین صندوق بیتکوین در نیوجرسی تنظیم و توسط کمیسیون خدمات مالی نیوجرسی تأیید شد. در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴، بانک مرکزی اروپا و سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی هشدار دادند که سرمایه‌گذاری در بیتکوین ریسک است. فوربز بیتکوین را بهترین سرمایه‌گذاری سال ۲۰۱۳ نامگذاری کرد. در سال ۲۰۱۴، بلومبرگ بیتکوین را یکی از بدترین سرمایه‌گذاری‌های سال نامید با این حال در سال ۲۰۱۵، بیتکوین در صدر جدول ارز بلومبرگ قرار گرفت. به گزارش بلومبرگ، در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۵۰ کیف پول بیتکوین با بیش از یک میلیون دلار بیتکوین وجود داشت. شمار میلیونرهای بیتکوین نامشخص است زیرا هر فرد می‌تواند بیش از یک کیف پول داشته باشد.
مشکلات
فناوری قدیمی
از مهم‌ترین مشکلات امروزه بیتکوین می‌توان به مشکل مقیاس پذیری آن اشاره کرد. این مشکلات باعث شده تا گروه‌هایی با ایجاد هارد فورک مانند بیتکوین کش و بیتکوین گلد سعی در جبران این عقب ماندگی و حتی تلاش برای جایگزین کردن بیتکوین داشته باشند. از جمله این مشکلات می‌توان به طولانی بودن مدت زمان تأیید تراکنش‌ها (۱۰ دقیقه) و کارمزدهای (Fee) بعضاً گران و گاهی ترسناک بیتکوین اشاره کرد.
مصرف انرژی بالا
مصرف بالای انرژی توسط شبکه بیتکوین همواره یکی از موارد انتقاد به بیتکوین بوده‌است. بر اساس گزارش نشریه دیجی‌کونومیست، میزان تخمینی برق مصرف شده در جهان توسط شبکه بیتکوین برابر با ۳۰/۱۴ تراوات ساعت، برابر با میانگین برق مصرفی ایرلند است.
در سال ۲۰۲۱ ایلان ماسک صاحب کمپانی تسلا اعلام کرد: پس از ماه‌ها مقاومت به دلیل هزینه بالای زیست‌محیطی تولید رمزارز، برنامه‌های پذیرش بیتکوین را به عنوان پرداخت برای وسایل نقلیه الکتریکی این شرکت کنار می‌گذارد.
گرمایش زمین
با توجه به اینکه بیتکوین با مصرف میزان بسیار بالای نیروی برق تولیدشده و دستگاه‌های استخراج میزان بسیار بالایی گرما تولید می‌کنند؛ پیش‌بینی شده‌است که تا سال ۲۰۲۳ میلادی دمای زمین را ۲ درجه گرمتر کند شایان ذکر است در این پژوهش و تحلیل میزان گرمای تولید شده توسط ژنراتورهای مولد برق که بیشتر با سوزاندن سوخت‌های فسیلی انرژی تولید می‌کنند، لحاظ نشده‌است.
در ایران
بانک مرکزی
در اردیبهشت ۱۳۹۷ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که به‌کارگیری بیتکوین و ارزهای مجازی دیگر در همه مراکز پولی و مالی ممنوع است.
معاملات ارز دیجیتال در ایران
فعالیت کاربران ایرانی در صرافی‌های بین‌المللی به علت اعمال تحریم، به شدت محدود و دارایی برخی در این بسترها مسدود شده است. با این وجود کاربران ایرانی از سال ۲۰۱۸ میلادی ۸ میلیارد دلار تراکنش ارز دیجیتال با بایننس داشته‌اند. ۷.۸میلیارد دلار از این مبلغ، از طریق صرافی ایرانی نوبیتکس مبادله شده است.
دور زدن تحریم‌ها
مطابق گزارش نیویورک تایمز، جمهوری اسلامی ایران در پی گسترش استخراج بیتکوین برای دورزدن تحریم‌های مالی ایالات متحده آمریکا علیه خود بوده‌است. از آنجایی که رهگیری تراکنش‌ها در این رمزارز کار آسانی نیست تراکنش‌های بین‌المللی - مالی جمهوری اسلامی راحت تر در این بستر اتفاق می‌افتد. همچنین تصاویری از یک مرکز استخراج بیتکوین در تهران منتشر شد که ظاهراً توسط یک سرمایه‌گذار جوان اروپایی تأسیس شده‌است. مطابق گزارش‌ها بسیاری از سرمایه‌گذاران این ارز در روسیه، اروپا و آسیا تصمیمات احتمالی‌ای را برای انتقال استخراج این ارز به ایران را در دستور کار داشتند. از دلایل عمده این مسئله ارزانی قیمت برق در ایران ارزیابی شده بود. هر کیلووات ساعت برق در ایران شِش دهم یک سنت – هر دلار آمریکا ۱۰۰ سنت - (تا بهمن ماه ۱۳۹۷) در حالی که قیمت همین میزان برق در ایالات متحده آمریکا ۱۲ سنت و در کشوری مثل آلمان ۳۵ سنت بوده.
دیدگاه شرعی
سید علی خامنه‌ای حکم شرعی تولید و خرید و فروش رمزارز را تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران می‌داند. لطف‌الله صافی گلپایگانی، حسین نوری همدانی و حسین وحید خراسانی که همگی جزو مراجع تقلید سنتی حوزه هستند، معامله رمزارز را دارای اشکال شرعی می‌دانند. سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعیان نیز استفاده از بیتکوین را به مفسده اقتصادی نداشتن و خلاف قانون نبودن، مشروط کرده‌است.
جستارهای وابسته
- استخراج بیت کوین
- بیت کوین کش
- اتریوم
پانویس
- ↑ Mick, Jason (12 June 2011). "Cracking the Bitcoin: Digging Into a $131M USD Virtual Currency". Daily Tech. Archived from the original on 20 January 2013. Retrieved 30 September 2012.
- ↑ "Bitcoin Core 22.0". Retrieved 14 September 2021.
- ↑
- ↑
- ↑ S., L. (2 November 2015). "Who is Satoshi Nakamoto?". The Economist. The Economist Newspaper Limited. Archived from the original on 21 August 2016. Retrieved 23 September 2016.
- ↑ Davis, Joshua (10 October 2011). "The Crypto-Currency: Bitcoin and its mysterious inventor". The New Yorker. Archived from the original on 1 November 2014. Retrieved 31 October 2014.
- ↑ GmbH, finanzen net. "Bitcoin's limited real-world use and extreme volatility show its recent surge is still a speculative bubble, UBS Global Wealth Management says". markets.businessinsider.com (به انگلیسی). Retrieved 28 March 2021.
- ↑
- ↑ "SEC.gov | INVESTOR ALERT: BITCOIN AND OTHER VIRTUAL CURRENCY-RELATED INVESTMENTS". www.sec.gov. Archived from the original on 3 June 2019. Retrieved 1 June 2019.
- ↑ Lopez, Oscar; Livni, Ephrat (7 September 2021). "In Global First, El Salvador Adopts Bitcoin as Currency". The New York Times. Retrieved 30 September 2021.
- ↑ Vigna, Paul; Casey, Michael J. (January 2015). The Age of Cryptocurrency: How Bitcoin and Digital Money Are Challenging the Global Economic Order (1 ed.). New York: St. Martin's Press. ISBN 978-1-250-06563-6.
- ↑ "bitcoin". OxfordDictionaries.com. Archived from the original on 2 January 2015. Retrieved 28 December 2014.
- ↑ Bustillos, Maria (2 April 2013). "The Bitcoin Boom". The New Yorker. Condé Nast. Archived from the original on 27 July 2014. Retrieved 22 December 2013.
Standards vary, but there seems to be a consensus forming around Bitcoin, capitalized, for the system, the software, and the network it runs on, and bitcoin, lowercase, for the currency itself.
- ↑ Vigna, Paul (3 March 2014). "BitBeat: Is It Bitcoin, or bitcoin? The Orthography of the Cryptography". WSJ. Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 21 April 2014.
- ↑
- ↑
- ↑ "Blockchair". Blockchair.com. Archived from the original on 13 October 2019. Retrieved 13 October 2019.
- ↑
- ↑
- ↑
- ↑
- ↑ "Bitcoin mania is hurting PC gamers by pushing up GPU prices". 30 January 2018. Archived from the original on 2 February 2018. Retrieved 2 February 2018.
- ↑ "Cryptocurrency mining operation launched by Iron Bridge Resources". World Oil. 26 January 2018. Archived from the original on 30 January 2018.
- ↑
- ↑
- ↑ «بیتکوین؛ ابزاری نوین در نظام پرداخت‌های الکترونیکی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، جمع‌بندی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۴.
- ↑
- ↑
- ↑
- ↑
- ↑
- ↑ Luke Parke (2017). "Bitcoin regulation overhaul in Japan" (به انگلیسی).
- ↑ Russell Brandom (5 May 2016). "Supposed Bitcoin founder says 'goodbye' after presenting fake evidence". The Verge (به انگلیسی).
- ↑ "Some things you need to know". Bitcoin Website (به انگلیسی).
- ↑ Nakamoto, Satoshi (24 May 2009), Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System (PDF), retrieved 14 December 2010
- ↑ «Bitcoin's first ever transaction». Blockchain.com. ۲۰۰۹-۰۱-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰.
- ↑ «بیت کوین - نگاهی به تاریخچه بیت کوین، بیت کوین کش و بیت کوین اس وی». ایران کریپتوکارنسی. ۲۰۲۰-۰۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۰.
- ↑ «The Many Facts Pointing to Hal Being Satoshi». Bitcoin News (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۰.
- ↑ دیو لی-بی‌بی‌سی (۱۹ آذر ۱۳۹۴). «معمای خالق بیتکوین: مغز متفکر این پول مجازی کیست؟». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «هویت مخترع بیتکوین فاش شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
- ↑ Vlad Savov (2 May 2016). "Craig Wright claims he is the enigmatic Bitcoin inventor". The Verge (به انگلیسی).
- ↑ Brandom, Russell (May 5, 2016). "Supposed Bitcoin founder says 'goodbye' after presenting fake evidence". The Verge. Retrieved April 13, 2018.
- ↑ "Some things you need to know". Bitcoin. Retrieved April 13, 2018.
- ↑ «Cryptocurrency adoption in travel and tourism - an exploratory study of Asia Pacific travellers». اَبَرتازه‌ها.
- ↑
- ↑ «برق مصرفی برای استخراج بیت کوین، بیشتر از مصرف ایرلند». ارز نگار. ۴ بهمن ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۸.
- ↑ Hern, Alex (November 27, 2017). "Bitcoin mining consumes more electricity a year than Ireland". the Guardian. Retrieved April 13, 2018.
- ↑ «شوک ایلان ماسک به بیتکوین | توقف فروش خودروهای تسلا از طریق ارز دیجیتال». همشهری آنلاین. ۲۰۲۱-۰۵-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۳.
- ↑ «تسلا دیگر بیتکوین نمی‌پذیرد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۳.
- ↑ «بیت کوین موجب گرمایش زمین می‌شود!». ایسنا. ۲۰۱۸-۱۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۲۵.
- ↑ «بیت کوین به‌تنهایی و در عرض 20 سال، فاجعه اقلیمی رقم خواهد زد». زومیت. ۲۰۱۸-۱۱-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۲۷.
- ↑ Franklin, Erik C.; Shimada, Mio; Chock, Mason K.; Kantar, Michael B.; Taladay, Katie; Rollins, Randi L.; Mora, Camilo (2018-11). "Bitcoin emissions alone could push global warming above 2 °C". Nature Climate Change (به انگلیسی). 8 (11): 931–933. doi:10.1038/s41558-018-0321-8. ISSN 1758-6798.
- ↑ «Bitcoin can push global warming above 2 degrees Celsius by 2033: Study». The Economic Times. ۲۰۱۸-۱۰-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۲۷.
- ↑ «China considers Bitcoin mining ban» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۴-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۲۷.
- ↑ "By itself, bitcoin could create climate chaos within 20 years". USA TODAY (به انگلیسی). Retrieved 2019-06-27.
- ↑ «بانک مرکزی ایران استفاده از بیتکوین را ممنوع کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ Berwick, Angus; Wilson, Tom (2022-11-07). "Crypto exchange Binance helped Iranian firms trade $8 billion despite sanctions" (به انگلیسی). Retrieved 2022-12-17.
- ↑ «گزارش نیویورک تایمز از توسعه مزارع استخراج"بیت کوین" در ایران (+عکس)». ۱۱:۴۰–۱۰ بهمن ۱۳۹۷ - 30 January 2019.
- ↑ «دیدگاه رهبر معظم انقلاب در خصوص خرید و فروش ارز دیجیتال». خبرگزاری بازار. ۲۰۲۱-۰۱-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۰.
- ↑ حکم شرعی خرید و فروش ارز دیجیتال و بیت کوین در نظر مراجع
- ↑ «حکم شرعی معاملات بیتکوین (ارز دیجیتال)». آبنا۲۴. ۷ اسفند ۱۳۹۶.