حساب کاربری
​
تغیر مسیر یافته از - بوموسی
زمان تقریبی مطالعه: 22 دقیقه
لینک کوتاه

جزیره ابوموسی

جزیره‌ای ایرانی در خلیج فارس

جزیره ابوموسی یکی از جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس است که از توابع شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان می‌باشد. مساحت ابوموسی که در ۲۶ درجهٔ خط عرض شمالی و در ۵۵ درجهٔ خط طول شرقی واقع شده‌است، حدود ۱۲ کیلومتر مربع است. فاصله میان این جزیره و جزایر تنب به دلیل عمق مناسب آب، تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های بزرگ است. ابوموسی جنوبی‌ترین جزیره ایرانی خلیج فارس و نزدیک‌ترین آن‌ها به خط استوا است. آب و هوای ابوموسی بسیار گرم، مرطوب و شرجی است و در طول سال تنوع آب و هوایی چندانی تجربه نمی‌کند. ابوموسی دارای فرودگاه و اسکله است. پروازهای مسافری منظمی از بندرعباس به فرودگاه ابوموسی صورت می‌گیرد و همچنین شناورهای مسافری از بندرلنگه هفته‌ای دو تا سه‌بار به این جزیره تردد دارند. علاوه بر شناورهای ایرانی، شناورهای متعلق به امارات، حمل و نقل شهروندان اماراتی جزیره را به شارجه بر عهده دارند.

جزیره ابوموسی
بوموسی، بوموسا
جزیره
جزیره ابوموسی
جزیره ابوموسی
نمایش نقشه ایران
جزیره ابوموسی
جزیره ابوموسی
نمایش نقشه خلیج فارس
مختصات: ۲۵°۵۲′ شمالی ۵۵°۰۱′ شرقی / ۲۵٫۸۶۷°شمالی ۵۵٫۰۱۷°شرقی / 25.867; 55.017
کشورایران
استانهرمزگان
شهرستانابوموسی
مساحت
 • خشکی۱۲ کیلومتر مربع (۵ مایل مربع)
بلندی
(دریا)
۴۶ متر (۱۵۱ پا)
بیشینه بلندی

(کوه حلوا)
۱۱۰ متر (۳۶۰ پا)
جمعیت
 (۱۳۹۵)
 • کل۲۱۳۱
ساکنین
 • ملیت‌هاایرانی (اکثریت)
منطقه زمانییوتی‌سی +۳:۳۰ (رسمی ایران)
کد پستی
۷۹۵۹۱
فرماندارادریس قریشی
شهردار_
پیش‌شماره۹۸۷۶۳۵۶+
وبگاه
فرمانداری ابوموسی

جزیره ابوموسی به‌عنوان بخشی از استان هرمزگان در مالکیت و کنترل ایران است؛ با این‌حال، امارات متحده عربی بر آن ادعای مالکیت می‌کند و آن را بخشی از امارت شارجه می‌داند. ایران همواره بر حق حاکمیت بی چون و چرا بر این جزیره تأکید کرده‌است. در حال حاضر اکثریت جمعیت ابوموسی را شهروندان ایران تشکیل می‌دهند و اقلیتی اماراتی در آن زندگی می‌کنند. ایران به‌واسطه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش ایران در جزیره ابوموسی حضور نظامی دارد. پلیس محلی شارجه از زمان تفاهم‌نامه ۱۹۷۱، پاسگاهی در این جزیره دارد.

فهرست

  • ۱ نام جزیره و ریشه‌شناسی
  • ۲ جغرافیا
    • ۲.۱ اقلیم
    • ۲.۲ اهمیت استراتژیک
  • ۳ جمعیت‌شناسی و سکونت
  • ۴ تاریخچه و مالکیت
    • ۴.۱ یافته‌های باستان‌شناختی
  • ۵ سیاست و امور اجرایی
    • ۵.۱ موضع ایران
    • ۵.۲ موضع امارات
  • ۶ زندگی
    • ۶.۱ حمل و نقل
    • ۶.۲ آموزش
    • ۶.۳ فرهنگ و امور مذهبی
    • ۶.۴ بهداشت
    • ۶.۵ ارتباطات
    • ۶.۶ آب و برق
  • ۷ اقتصاد
    • ۷.۱ شیلات و امور دریایی
    • ۷.۲ گردشگری
  • ۸ جستارهای وابسته
  • ۹ پانویس
  • ۱۰ منابع
    • ۱۰.۱ کتاب‌شناسی
  • ۱۱ پیوند به بیرون

نام جزیره و ریشه‌شناسی

نام رسمی جزیره براساس پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران از زیرمجموعه‌های سازمان نقشه‌برداری کشوری، «ابوموسی» است و این نام مصوب هیئت دولت در سال ۱۳۶۱ است. استانداری هرمزگان استفاده از نام «بوموسی» را در اسناد دولتی استان ممنوع ساخته‌است.

پیشنهادهایی برای تغییر نام رسمی این جزیره به «بوموسی» از جمله در مجلس شورای اسلامی مطرح شده‌است. همچنین رهبر ایران معتقد است که این جزیره باید به جای ابوموسی، بوموسی خوانده شود. زهرا پیشگامی‌فرد، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، می‌گوید که «پیش از ورود انگلیسی‌ها، فردی به نام موسی سبب رونق و آبادانی این جزیره شد و پس از مدتی، نام «بابا موسی» بر جزیره گذاشته شد. «بابا موسی» در زبان محلی جنوبی به «بابو موسی» تغییر پیدا کرد و به‌تدریج با تغییرات دیگر، به آن «بوموسی» می‌گفتند. سپس اعرابی که در زمان انگلیسی‌ها به این جزیره آمدند، به‌دلیل متجانس بودن واژه «بو» و «ابو» نام «بوموسی» را به «ابوموسی» تغییر دادند و کم‌کم استفاده از این واژه رواج یافت و جزیره حتی پس از رفتن انگلیسی‌ها نیز به همین نام باقی ماند.»

در نقشه‌ای به نام «خلیج فارس؛ بیشتر به مشاهدات شخصی» که در سال ۱۷۶۵ در پاریس از کارستن نیبور، جهانگرد آلمانی، منتشر شد، نام جزیره با خط آلمانی «بوموس» ذکر شده‌است. نام «بوموس» با خط انگلیسی در نسخه‌های ترجمه نقشه مذکور درج شده‌است؛ از جمله در ترجمه کتاب «سفرهایی درون عربستان و سایر کشورها شرق» از نیبور که در دهه ۱۷۹۰ میلادی منتشر شد.

نقشه‌ای به نام «خلیج فارس رسم‌شده در ۱۷۵۸» از جان باتیست بورگنیون دونویل، نقشه‌بردار فرانسوی، در سال ۱۷۷۶ در پاریس منتشر شد؛ در این نقشه نام جزیره، «ابوموسی» ذکر شده‌است.

نام «بوموسی» در نقشه‌ها، کتب تاریخی و جغرافیای قدیم و جدید کشورها دیده می‌شود. به‌طور نمونه در نقشه‌ای که در سال ۱۹۶۷ توسط دولت شوروی سابق چاپ گردید، نام ایرانی بوموسی برای این جزیره به کار رفته‌است. نام بوموسی برگرفته از نام یکی از سرداران کریم خان است که پس از حضور در این جزیره نام خود را بر آن نهاده‌است. انگلیسی‌ها پس از نفوذ در خلیج‌فارس به منظور کنار گذاشتن عناصر ایرانی از این جزیره عنوان «ابوموسی» را برای جزیره به کار بردند.

این جزیره در اسناد تاریخی و نقشه‌ها با نام بوموو (BoumOuw) بوم یعنی "جا، مکان"+ "اوو"(Aouw) یعنی آب (معرب آن بومف) روی هم یعنی مکان آب و با نام گپ سبزو (به معنای جای سبز) و بوم سوز یا بوموسو BoumSou ثبت شده‌است. (بوم به معنی مکان است و «سو» چند معنی دارد سو Souw را اگر مخفف سووز Souwz بدانیم نام یک نوع سبزی و نام یک نوع بوته سبز خارداراست (سوو، خار و گون) و به‌طور کلی نیز سووز souwz در زبان فارسی کهن معنی سبز می‌دهد و در مجموع می‌توان آن را به معنای مکان سبز نامید).[۲]

بعضی سوز را کوتاه شده سوزان به معنی داغ گرفته‌اند که درست نیست؛ زیرا سوز و سبزو دقیقاً هنوز هم در گویش محلی معنی سبز می‌دهد واین جزیره در مقایسه با صحرای عربی جزیره‌ای سبز است؛ و حتی گرمای آن نیز به مراتب کمتر از صحرا است؛ و معتدل‌ترین هوا در خلیج‌فارس را دارد.

نام‌گذاری در ایران باستان، با نام‌گذاری در جوامع عربی بسیار نزدیک هم بوده‌است و به همین سبب است که این گونه نام‌گذاری عربی در ایران رایج شد. به این ترتیب که در آن دوران، برای معرفی هر شخص از پیشوند «پور» استفاده می‌شد. مانند پور خرداذبه (نویسندهٔ المسالک و الممالک) که در متون عربی، به إبن خرداذبه تغییر یافته‌است. بنا بر این، این که پیش از این به جای «بو»، «پور» باشد، جای شگفت ندارد. به ویژه آن که در استعمال روزانه، هیچ‌کس «پور» را با تشدید نمی‌گفت. تا سالیان دراز، در جنوب ایران که یکی از مراکز گفتمان و گویش پهلوی جنوبی بود، مانند نام‌گذاری‌های «بو ممد»، «بو شهر» رایج بوده‌است و هنوز هم این لفظ استفاده می‌شود. با توجه به این که هنوز واژگانی مانند «تنبو» تلفظ پهلویِ تپه رواج دارد و حتی با توجه به نحوهٔ تغییر واژهٔ تپه، به تنبو، می‌توان دریافت که چگونه واژهٔ «پور» به «بو» تغییر کرده‌است، خصوصاً آن که بعد از آن، هم مهاجرت اعراب از شبه جزیره عربستان، به جزایر افزایش یافت و هم آمیزش زبانی، به تدریج عربی را هم وارد زبان‌های محلی جنوب ایران کرد. 14

جغرافیا
کوه حلوا در ابوموسی

مختصات جزیره ابوموسی بنابر سازمان نقشه‌برداری کشور ′۵۲°۲۵ شمالی، ′۰۱°۵۵ شرقی است. این جزیره در شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان قرار دارد. ابوموسی به عنوان جنوبی‌ترین جزیره ایران در خلیج فارس در ۲۲۲ کیلومتری بندرعباس، در ۷۵ کیلومتری بندر لنگه و در ۶۰ کیلومتری شمال شارجه واقع شده‌است. فاصله جزیره ابوموسی از تنگه هرمز، ۱۶۰ کیلومتر است. این جزیره دارای ارتفاع متوسط از سطح دریا معادل ۴۶ متر بوده و بلندترین نقطه آن کوه حلوا با ارتفاع ۱۱۰ متر است.

جزیره ابوموسی همراه با جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، فرور بزرگ و فرور کوچک، شهرستان ابوموسی را تشکیل می‌دهد.

اقلیم

گونه هوایی بسیار گرم، مرطوب و شرجی غالب‌ترین گونه هوایی در جزیره ابوموسی است. این جزیره در طول سال آب و هوای متنوعی را تجربه نمی‌کند و دارای ثبات نسبی است. بارش منحصر به ماه‌های سرد سال است و در این مدت هوا رو به خشکی نسبی می‌گراید. به‌طور کلی گونه‌های هوایی تابستانه در این جزیره بر گونه‌های هوایی زمستانه غلبه دارند.

داده‌های اقلیم جزیره ابوموسی (۲۰۱۰–۱۹۸۴)
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) ۲۷٫۸
(۸۲) 		۲۹٫۵
(۸۵) 		۳۶٫۰
(۹۷) 		۳۹٫۶
(۱۰۳) 		۴۱٫۸
(۱۰۷) 		۴۲٫۰
(۱۰۸) 		۴۵٫۰
(۱۱۳) 		۴۱٫۴
(۱۰۷) 		۴۳٫۰
(۱۰۹) 		۴۳٫۰
(۱۰۹) 		۳۵٫۰
(۹۵) 		۳۰٫۰
(۸۶) 		۴۵٫۰
(۱۱۳)
میانگین بیش‌ترین °C (°F) ۲۳٫۰
(۷۳) 		۲۳٫۹
(۷۵) 		۲۵٫۵
(۷۸) 		۲۸٫۹
(۸۴) 		۳۲٫۵
(۹۱) 		۳۴٫۵
(۹۴) 		۳۶٫۳
(۹۷) 		۳۶٫۷
(۹۸) 		۳۵٫۴
(۹۶) 		۳۳٫۲
(۹۲) 		۲۹٫۶
(۸۵) 		۲۵٫۴
(۷۸) 		۳۰٫۴۱
(۸۶٫۸)
میانگین روزانه °C (°F) ۲۰٫۵
(۶۹) 		۲۱٫۰
(۷۰) 		۲۲٫۹
(۷۳) 		۲۶٫۰
(۷۹) 		۲۹٫۵
(۸۵) 		۳۱٫۶
(۸۹) 		۳۳٫۵
(۹۲) 		۳۳٫۷
(۹۳) 		۳۲٫۳
(۹۰) 		۳۰٫۰
(۸۶) 		۲۶٫۶
(۸۰) 		۲۲٫۷
(۷۳) 		۲۷٫۵۳
(۸۱٫۶)
میانگین کم‌ترین °C (°F) ۱۸٫۰
(۶۴) 		۱۸٫۵
(۶۵) 		۲۰٫۳
(۶۹) 		۲۳٫۱
(۷۴) 		۲۶٫۵
(۸۰) 		۲۸٫۸
(۸۴) 		۳۰٫۶
(۸۷) 		۳۰٫۸
(۸۷) 		۲۹٫۲
(۸۵) 		۲۶٫۸
(۸۰) 		۲۳٫۷
(۷۵) 		۲۰٫۰
(۶۸) 		۲۴٫۶۹
(۷۶٫۵)
سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) ۱۱٫۰
(۵۲) 		۸٫۰
(۴۶) 		۱۱٫۶
(۵۳) 		۱۵٫۸
(۶۰) 		۱۹٫۲
(۶۷) 		۲۳٫۴
(۷۴) 		۲۶٫۲
(۷۹) 		۲۶٫۸
(۸۰) 		۲۴٫۰
(۷۵) 		۱۹٫۰
(۶۶) 		۱۷٫۰
(۶۳) 		۱۱٫۰
(۵۲) 		۸٫۰
(۴۶)
بارندگی میلی‌متر (اینچ) ۳۰٫۰
(۱٫۱۸) 		۲۰٫۱
(۰٫۷۹) 		۲۸٫۱
(۱٫۱۱) 		۶٫۸
(۰٫۲۷) 		۰٫۰
(۰) 		۰٫۰
(۰) 		۰٫۲
(۰٫۰۱) 		۰٫۰
(۰) 		۰٫۰
(۰) 		۱٫۶
(۰٫۰۶) 		۵٫۸
(۰٫۲۳) 		۳۳٫۷
(۱٫۳۳) 		۱۲۶٫۳
(۴٫۹۸)
میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) ۲٫۴ ۱٫۹ ۲٫۳ ۰٫۷ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۱ ۰٫۸ ۲٫۸ ۱۱٫۰
درصد رطوبت ۶۱ ۶۶ ۶۹ ۷۱ ۷۲ ۷۴ ۷۱ ۷۰ ۶۹ ۶۵ ۶۰ ۶۲ ۶۷٫۵
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب ۲۲۷٫۴ ۲۲۵٫۹ ۲۳۱٫۶ ۲۶۷٫۴ ۳۱۲٫۴ ۳۱۵٫۸ ۲۸۴٫۷ ۲۹۴٫۵ ۲۸۰٫۵ ۲۹۳٫۹ ۲۶۳٫۴ ۲۲۸٫۹ ۳٬۲۲۶٫۴

اهمیت استراتژیک
نقشه جزیره بوموسا (Bumusa) که پیوست تفاهم‌نامه ۱۹۷۱ بود.

این جزیره یکی از نقاط مهم استراتژیک خلیج‌فارس محسوب شده و در خط زنجیره دفاعی اول ایران در تنگه هرمز قرار دارد. جزیره ابوموسی یکی از مراکز صدور نفت خام کشور است که با ظرفیتی قابل توجه فعالیت می‌کند. ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک اهمیت راهبردی بالایی دارند و مالکیت ایران بر بخش قابل ملاحظه‌ای از جنوب خلیج‌فارس و به ویژه تسلط ایران بر تنگه هرمز را تضمین می‌کنند. علاوه بر آن به دلیل عمق مناسب تنها معبر حیاتی عبور نفتکش‌ها و کشتی‌های بزرگ جنگی در محدوده این جزایر قرار دارد.

جمعیت‌شناسی و سکونت

جمعیت ابوموسی، در سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۴۲۱۳ نفر و شامل ۸۵۷ خانوار بوده‌است. از این جمعیت ۲۷۸۸ نفر مرد و ۱۴۲۵ نفر زن بوده‌اند. اقلیتی از ساکنان ابوموسی شهروند امارات هستند. مقامات شارجه در سال ۲۰۱۳ اعلام کرده‌بودند که در ابوموسی ۳۰۰ اماراتی زندگی می‌کنند. با این‌حال در سرشماری رسمی ۲۰۱۵ امارت شارجه، تعداد اماراتی‌های ساکن در ابوموسی ۴۱ نفر گزارش شد.

ایرانیان در شمال جزیره ابوموسی و اماراتی‌ها در جنوب جزیره زندگی می‌کنند. بیشتر جزیره در اختیار ایران است و شهر ابوموسی در شمال غربی جزیره در بخش ایرانی واقع شده‌است. شهر ابوموسی مدت‌ها بعد از تسلط ایران بر این جزیره ایجاد شد و قبل از ایجادشدن آن سکونت دائم در ابوموسی به صورت متمرکز و یکجا کمتر وجود داشت و تنها بخشی از پرسنل نیروی دریایی ایران در پایگاه این نیرو در انتهای غربی جزیره اقامت دائم داشتند. از جمله شهرک‌های مسکونی ایرانیان، شهرک‌های «فرمانداری»، «مروارید» و «صیادان» است. بخش اماراتی را شهرکی کوچک به نام «شهرک ابوموسی» تشکیل می‌دهد، که از طریق شناورهای دریایی با خاک امارات در ارتباط است. هم ایران و هم امارات به دنبال توسعه جمعیت خود در این جزیره بوده‌اند.

اتباع امارات حق تردد به بخش ایرانی جزیره و اتباع ایران حق تردد به بخش اماراتی آن را ندارند و فقط در موارد اضطراری چنین ترددهایی ممکن است. ساکنان اماراتی جزیره در صورتی که بیش از شش ماه از جزیره خارج شده باشند، حق بازگشت به آن ندارند. همچنین این افراد برای ماهی‌گیری در آب‌های اطراف جزیره ابوموسی نیاز به دریافت مجوز از اداره شیلات ایران دارند.

تاریخچه و مالکیت
جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک در نقشه ایران و توران در دوره قاجاریه که توسط آدولف اشتیلر ترسیم شده‌است. رنگ جزایر در نقشه، مالکیت آنها را برای ایران ثابت می‌کند.

حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دورهٔ امپراتوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی (persianpax) بر سراسر پهنه آبی خلیج‌فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر سه‌گانه در سال ۱۹۰۸ به‌طور کامل تحت اشغال بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات متصالحه درآمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ‌کدام از دولت‌های ایران این اشغال را قبول نداشته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند.

در سال ۱۹۷۱ میلادی پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغالگری انگلیس سرانجام به ایران بازگردانده شد. طبق این یادداشت تفاهم ارتش ایران در این جزیره نیرو مستقر کرد و به شارجه اجازه داده شد که یک پاسگاه پلیس محلی در آنجا داشته باشد. این موافقتنامه منابع انرژی جزیره را بین دو امضاکننده تقسیم کرد. در سال ۱۹۹۲ و پس از خاتمهٔ جنگ خلیج‌فارس امارات متحدهٔ عربی بر خلاف نظر شیخ شارجه و تفاهم‌نامهٔ ۱۹۷۱ شارجه با ایران در خصوص ابوموسی، اقدام به طرح ادعاهای مالکیت بر جزایر سه‌گانه کرد. این اقدام واکنش دولت ایران را برانگیخت.

شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای هشت ماده‌ای بر حق حاکمیت بی چون و چرای ایران بر جزایر تأکید کرد. در بند هفتم این بیانیه آمده‌است: «طرح ادعاهای تاریخی در مورد سرزمین‌های ایران، اگرچه همواره به نفع ایران است، ما آن را به هیچ وجه به مصلحت امنیت منطقه نمی‌دانیم و تجربه ادعاهای مشابه از سوی عراق درس عبرتی در این زمینه‌است».

بسیاری از مورخان و جغرافی‌نویسان متقدم اسلامی مانند طبری، مسعودی، ابن حوقل، یعقوبی، مقدسی، همه جزایر خلیج‌فارس را متعلق به ایران دانسته‌اند. بنا بر نوشته حمداللّه مستوفی در نزهه القلوب جزیره‌های واقع در دریای عمان و دریای پارس، از جمله تنب بزرگ و تنب کوچک، به ایران تعلق دارند.

یافته‌های باستان‌شناختی

در پائیز ۱۳۹۱ کاوش‌های باستان‌شناسی در مرکز، شرق و غرب جزیره ابوموسی انجام شد و حدود یک سوم این جزیره مورد پوشش قرار گرفت. در نتیجه این تحقیقات، هفت محوطه تاریخی یافت شد. همچنین سفال‌هایی مربوط به دوران ساسانی، ایلخانی، تیموری و صفوی به دست آمد.

سیاست و امور اجرایی
پرچم ایران در ساحل ابوموسی

ابوموسی تحت کنترل ایران است و دارای شهرداری و فرمانداری ایرانی است. همچنین دستگاه قضایی و میراث فرهنگی ایران در این جزیره حضور دارند. امور نظامی ابوموسی به‌طور عمده برعهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است اگرچه ارتش ایران نیز در این جزیره حضور دارد. تجهیزات نظامی ایران در ابوموسی شامل مواردی چون توپخانه، موشک ضدکشتی، پدافند هوایی و تانک است. علاوه بر حضور نظامی ایران، پلیس محلی شارجه امارات در این جزیره یک پاسگاه دارد.

موضع ایران

ایران معتقد است که حاکمیت آن بر ابوموسی به‌طور دائم و قطعی اعاده شده و بحثی در این مورد وجود ندارد. ایران اعلام کرده که تنها برای رفع «سوءتفاهم» حاضر به مذاکره است. از نظر ایران تفاهم‌نامه با شارجه تنها نشانه حسن نیت ایران نسبت به اقلیت شارجه‌ای ابوموسی است. سیاست ایران در طول دهه‌های اخیر افزایش تدریجی حضور در ابوموسی بوده‌است؛ به همین دلیل، ایران به ایجاد تأسیسات اداری، نظامی، خدماتی، اقتصادی و آموزشی گسترده جزیره پرداخته‌است. بیشتر این تأسیسات که در طول دهه ۸۰ شمسی ایجاد شده‌اند، اهداف سیاسی داشته و جنبه نمادین دارند. ایران همچنین به ساخت منازل سازمانی در ابوموسی ادامه داده‌است.

مقامات دولتی و نظامی ایران همواره بر حاکمیت ایران بر ابوموسی تأکید کرده و به این جزیره سر می‌زنند. امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران، در سخنرانی خود در مجلس ملی ایران در مورد بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه در سال ۱۳۵۰ گفت: «دولت شاهنشاهی ایران به هیچ وجه من‌الوجوه از حق سلطه و حاکمیت مسلم خود بر سراسر جزیره ابوموسی صرف‌نظر نکرده و نخواهد کرد و بنابراین حضور مأموران محلی [شارجه] در قسمتی از جزیره ابوموسی نباید به هیچ عنوان منافی یا متناقض با این سیاست اعلام‌شده تعبیر و تلقی شود.» اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۱ گفت که امارات برای گرفتن جزایر سه‌گانه از ایران باید از «دریای خون» بگذرد. محمود احمدی‌نژاد در سخنرانی خود درسال ۱۳۹۱ در ابوموسی گفت: «مردم این جزیره باید با همکاری دولت، جزیره ابوموسی را به نگین خلیج فارس تبدیل کنند.» محمدعلی جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران، در بازدید از ابوموسی در ۱۳۹۷ گفت: «جزیره ابوموسی قلب تپنده ایران اسلامی است، دشمنان بدانند که این جزایر جزء لاینفک ایران اسلامی بوده و رزمندگان ما از وجب به وجب آن مانند ناموس خود دفاع می‌کنند.»

در خیابان‌ها و بوستان‌های از نام‌های ایرانی استفاده شده‌است از جمله بلوار اصلی این جزیره که «بلوار خلیج فارس» و بلوار دیگری که «بلوار مدافعان حرم» نام دارد. همچنین اماکن دیگری مثل کتابخانه عمومی و استادیوم ورزشی این جزیره «شهدای خلیج فارس» نام‌گذاری شده‌است.

موضع امارات

از نظر امارات متحده عربی، دولت ایران ابوموسی را پس از خروج بریتانیا اشغال کرده‌است و از آن به همراه جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک تحت عنوان «جزایر اماراتی اشغالی» یاد می‌کند. امارات منکر توافق شفاهی میان بریتانیا و ایران در مورد تنب‌ها است و در سال ۱۹۹۲ برای نخستین بار پیشنهاد احاله اختلاف به دیوان بین‌المللی لاهه را مطرح نمود.

زندگی

حمل و نقل
هواپیمایی در فرودگاه ابوموسی

فرودگاه جزیره ابوموسی در سال ۱۳۷۳ افتتاح شد. هر هفته حداقل دو پرواز مسافری از بندرعباس، مرکز استان هرمزگان، به این فرودگاه انجام می‌شود. پروازها برای ساکنان جزیره رایگان است اما هر شخص در ماه سهمیه مشخصی دارد. همچنین پروازهای نظامی و ویژه به صورت موردی از تهران و بندرعباس به این جزیره صورت می‌گیرد. هزینه پروازهای مسافری را استانداری هرمزگان تأمین می‌کند.

شناورهای مسافری از بندر لنگه ماهی چهاربار به این جزیره تردد می‌کنند که مدت زمان آن حدود دو ساعت است. سپاه پاسداران در زمینه تردد دریایی به استانداری هرمزگان کمک می‌کند. همچنین کشتی‌های مسافری متعلق به امارات به بندر شارجه دررفت‌وآمد هستند که شهروندان اماراتی ابوموسی را در عرض یک ساعت و نیم منتقل می‌کنند. از میان وسایل نقلیه عمومی در این جزیره اتوبوس و مینی‌بوس و ایستگاه‌های آن‌ها وجود دارد.

آموزش
دبیرستان «شهدای خلیج فارس» در ابوموسی

ابوموسی مدارسی در سطوح پیش‌دبستانی، دبستان، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم دارد. شعبه‌هایی از دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در جزیره ابوموسی قرار دارند که به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۹۲ افتتاح شدند. خوابگاه و تردد هوایی و دریایی دانشجویان به این جزیره «رایگان» است و دانشجویان بدون آزمون به رشته‌های تحصیلی وارد می‌شوند.

سطوح درسی دانشگاه‌های ابوموسی، کارشناسی و کارشناسی ارشد است. تا به‌حال رشته‌هایی چون کامپیوتر، حسابداری، ادبیات فارسی، مهندسی محیط زیست، حقوق دریایی، جهانگردی و مدیریت بازرگانی در دانشگاه‌های این جزیره تدریس شده‌است. در سال ۱۳۹۴، به ادعای رئیس دانشگاه پیام نور هرمزگان ۶۰۰ دانشجو در ۱۰ رشته کارشناسی و ۲ رشته کارشناسی ارشد در شعبه ابوموسی این دانشگاه تحصیل می‌کردند.

براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۷، داوطلبان کنکور از اهالی ابوموسی دارای سهمیه برای دانشگاه‌های استان هرمزگان هستندو ۴۰ درصد از ظرفیت پذیرش رشته‌های تحصیلی دانشگاه‌های استان هرمزگان، به این داوطلبان اختصاص دارد. ملاک استفاده از این سهمیه، سکونت مستمر سه‌ساله در ابوموسی است.

فرهنگ و امور مذهبی

بخش‌هایی از دوره هفتم جشنواره بین‌المللی شعر فجر در جزیره ابوموسی برگزار شد. همایش سینمایی «دور از سایه» در مورد سینمای تجربی در سال ۱۳۹۱ در این جزیره برگزار شد. همایش «شعر خلیج فارس» در سال ۱۳۹۲ در این جزیره برگزار شد. برگزاری نماز جمعه در جزیره ابوموسی با حضور امام جمعه دائم از سال ۱۴۰۰ آغاز شد.

بهداشت

جزیره ابوموسی دارای یک مرکز درمانی به نام بیمارستان پارس ابوموسی زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان است. این جزیره در برخی زمینه‌های بهداشتی دچار کمبود تجهیزات و نیروی انسانی است؛ از میان می‌توان به فقدان تجهیزات بیماران اورژانسی، سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو، سی‌تی‌اسکن، تجهیزات آزمایشگاهی و بخش زنان زایمان اشاره کرد. همچنین این جزیره با کمبود پزشک متخصص رو به رو است. درنتیجه ساکنان برای برآورده‌کردن برخی نیازهای خود به بندرلنگه یا بندرعباس سفر می‌کنند. در سال ۱۳۹۷ یک پایگاه امدادی مربوط به هلال احمر ایران در این جزیره افتتاح شد.

با آغاز دنیاگیری کروناویروس در ایران، فرودگاه ابوموسی توسط وزارت بهداشت مورد نظارت و غربالگری قرار گرفت. همچنین شناورهای مسافری به این جزیره تحت غربالگری قرار گرفت و با ۵۰ درصد ظرفیت به فعالیت خود ادامه داد. در ۱۹ خرداد ۱۳۹۹ اعلام شد که ابوموسی تنها نقطه وضعیت سفید و بی‌خطر ایران از نظر کروناویروس است و در ۳۰ تیر اعلام شد که این وضعیت در جزیره ابوموسی ادامه یافت‌است.

ارتباطات

جزیره ابوموسی تحت پوشش اپراتورهای تلفن‌همراه ایرانی و اماراتی قرار دارد. اینترنت نسل سوم و چهارم همراه از سال ۱۳۹۵ در این جزیره برقرار شد.

شبکه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی از سال ۱۳۹۱ به صورت دیجیتال در این جزیره در دسترس قرار گرفته و دفتر خبری صدا و سیما در این جزیره تأسیس شده‌است. همچنین از سال ۱۳۹۱ دفتر خبرگزاری ایسنا در این جزیره افتتاح شد. تلفن‌های ثابت ابوموسی تحت شرکت مخابرات استان هرمزگان بوده و پیش‌شماره آن «۰۷۶۳۵۶» است. کد پستی ابوموسی بنابر شرکت ملی پست ایران، «۷۹۵۹۱» است.

آب و برق

در حال حاضر آب جزیره ابوموسی از طریق دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن تأمین می‌شود، که توسط شبکه‌های توزیع آب به اماکن انتقال می‌یابد. برق جزیره ابوموسی توسط دو نیروگاه تأمین می‌شود که در مجموع دارای ظرفیت ۲۴ مگاواتی هستند. در گذشته مشکل بزرگ این جزیره کمبود آب بوده‌است که از ۲۰ حلقه چاه و زمانی هم با تانکر تأمین می‌شده‌است. به علت همین کم‌آبی کشاورزی و دامداری چندانی در جزیره جریان ندارد و فعالیت کشاورزی آن محدود به بهره‌برداری از نخلستان‌ها است.

اقتصاد

ساختار اشتغال ابوموسی نشان می‌دهد که بخش عمومی و دولتی غالب است و سهم بخش خصوصی از اشتغال در آن کم است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که اقتصاد این جزیره تا به‌حال برای بخش خصوصی جذابیت لازم جهت سرمایه‌گذاری را نداشته‌است. در ادوار مختلف ابوموسی مورد توجه دولت‌ها بوده‌است و سرمایه‌گذاری‌هایی مقطعی درزمینه زیرساخت‌های فیزیکی واقتصادی صورت گرفته‌است اما به دلیل عدم استمرار سرمایه‌گذاری‌ها، برخی زیرساخت‌ها مستعمل و دچار فرسودگی شده‌اند. با این‌حال سرمایه‌گذاران خصوصی مشمول معافیت‌های سود بازرگانی و مالیاتی تولید و ماشین آلات، زمین ارزان، آب و برق رایگان می‌شوند. به دلیل وسعت کوچک جزیره امکان اختصاص زمین برای کاربری صنعتی کم است. همچنین دوری از سرزمین اصلی ایران، سختی حمل و نقل مواد اولیه و کمبود نیروی انسانی از عواملی هستند که امکان توسعه کارخانه‌ای و صنعتی را در این جزیره پائین می‌آورند. با وجود به موقعیت جغرافیایی و محیطی ابوموسی، اولویت‌های توسعه به صنایع شیلات و صیادی داده شده‌است.

در زمینه معادن، محدودیت‌ها بیشتر از بخش صنعت است و معادن موجود برای بهره‌برداری در مقیاس صنعتی توجیه اقتصادی ندارند. همچنین دغدغه حفظ محیط زیست نیز در برابر توسعه معادن قرار گرفته‌است، چراکه اکوسیستم ابوموسی حساس است. در زمینه صنایع کوچک اما فعالیت‌هایی در زمینه بسته‌بندی شیلات، بسته‌بندی آب، تولید دستمال کاغذی و کنسروسازی در شهرستان ابوموسی با تأکید بر جزیره ابوموسی صورت گرفته‌است. بخشی از این واحدهای صنعتی توسط بخش خصوصی راه‌اندازی شده‌است. ساکنان ابوموسی مجوز واردات خودرو بدون تعرفه گمرکی دارند.

ترابری باری دریایی از بندرعباس به ابوموسی در طی ۲۲۰ کیلومتر انجام می‌شود. هفته‌ای یک بار لندی‌کراف به‌صورت چارتر تردد نموده و خودرو، بار پیمانکاری و مواد غذایی و مایحتاج عمومی ساکنان را جابه‌جا می‌کند.

شیلات و امور دریایی
قایقی در اسکله ابوموسی

آب‌های مجاور ابوموسی به‌دلیل عمق مساعد و وجود صخره‌های مرجانی از نظر انواع ماهی و آبزیان دریایی جز مناطق پرتراکم محسوب می‌شوند و بیشتر مواقع سال، قابلیت صید در آن‌ها وجود دارد. مردم بومی ابوموسی به صید ماهی اشتغال دارند. ابوموسی دارای پتانسیل در زمینه پرورش ماهیان آکواریومی، مرجان، اسفنج‌ها، لابستر، سنگ سبز، خیار دریایی و جلبک‌های دریایی است، اما هنوز سرمایه‌گذاری لازم در آن صورت نگرفته‌است. توسعه شیلات در این جزیره امکان اسکان جمعیت پایدار بدون وابستگی به نهادهای دولتی را فراهم خواهد ساخت. بندرگاه ابوموسی قابلیت پهلوگیری شناورهای باری، دریایی، صیادی و لندینگ کرافت را دارد.

اداره شیلات هرمزگان در سال ۱۳۹۱ تعداد فعالان صیادی ابوموسی را ۳۰۰ نفر و در سال ۱۳۹۵ تعداد شناورهای صیادی ابوموسی را ۷۳ فروند اعلام کرد.

تا به‌حال مواردی از قاچاق سوخت و قاچاق کالا در لنج‌های صیادی ابوموسی گزارش شده‌است، که مورد توقیف قرار گرفته‌اند.

گردشگری
پلاژ ساحلی ابوموسی

ابوموسی به‌طور معمول به عنوان جزیره‌ای نظامی شناخته‌شده‌است که در کنار آن جمعیت بومی نیز حضور دارند. به دلیل استراتژیک بودن دارای محدودیت برای ورود است و ورود افراد غیر مقیم به ابوموسی نیاز به مجوز دارد. مجوز مذکور از فرمانداری ابوموسی، اداره میراث فرهنگی استان هرمزگان، اداره کل عمران جزایر و سپاه پاسداران قابل دریافت است. همچنین افراد غیرمقیم به دعوت ساکنان قابلیت سفر به این جزیره را دارند. ابوموسی هتل ندارد و اسکان گردشگران در مجتمع‌های بومگردی و مهمانسراهای متعلق به ارگان‌های دولتی صورت می‌گیرد. همچنین این جزیره از جهت گردشگری چندان توسعه پیدا نکرده‌است و بخش از سواحل در اختیار نیروهای نظامی است که بازدید گردشگر از آن‌ها ممنوع است. پروژه‌های ساخت هتل و اسکله گردشگری در این جزیره آغاز شده اما به بهره‌برداری نرسیده‌است.

ابوموسی در دهه ۱۹۸۰ میلادی، حضور گردشگرانی را از کشورهای عربی خلیج فارس تجربه کرد، اما در دهه ۱۹۹۰ میلادی با کنترل بیشتر ایران بر جزیره این روند متوقف شد.

جزیره ابوموسی در سال ۱۳۹۱ با هدف افزایش گردشگران توسط دولت ایران، «منطقه نمونه گردشگری» اعلام شد. قریب به اتفاق گردشگران و بازدیدکنندگان این جزیره آشنایان و مهمان ساکنان هستند یا در قالب مأموریت اداری به این جزیره می‌آیند.

جستارهای وابسته

  • مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس
  • تنب بزرگ
  • تنب کوچک
  • منطقه نازعات
  • جزیره‌های خلیج‌فارس
  • مقیم خلیج‌فارس

پانویس

  1. ↑ Sinus Persicus Maximam Partem ad Observationes Proprias
  2. ↑ Bumoſe
  3. ↑ Bomose
  4. ↑ Golfe Persique dresse en 1758
  5. ↑ Abou Mousa

منابع

  1. ↑ «جزیره ابوموسی». پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
  2. ↑ 944 (۲۰۲۰-۱۱-۲۸). «استانداری هرمزگان: استفاده از نام "بوموسی" ممنوع است». ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  3. ↑ «ابوموسی به بوموسی تغییر نام می‌دهد/دعوت برای سرمایه‌گذاری در جزیره». خبرآنلاین. ۲۰۱۲-۰۴-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  4. ↑ «دستور خامنه‌ای برای مسکونی شدن جزایر سه‌گانه: همه خلیج فارس متعلق به «فارس» است». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۴-۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  5. ↑ «نام ایرانی جزیرهٔ «ابوموسی» چیست؟». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۴-۲۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  6. ↑ Carsten Niebuhr (1765). "Sinus Persicus maximum partem ad observationes proprias". SOAS University of London (به انگلیسی). Archived from the original on 11 May 2021. Retrieved 2021-05-08.
  7. ↑ Neibour, Carsten. Travels Through Arabia and Other Countries in the East (به انگلیسی). Translated by Robert Heron. R. Morison junior. p. ۲.
  8. ↑ "CHART OF THE PERSIAN GULF". Sotheby's (به انگلیسی). 1790s.
  9. ↑ Jean-Baptiste Bourguignon d'Anville (1776). "Golfe Persique dresse en 1758 et publie". SOAS University of London (به انگلیسی). Archived from the original on 11 May 2021. Retrieved 2021-05-11.
  10. ↑ "1776 Anville Map of the Persian Gulf". Geographicus Rare Antique Maps (به انگلیسی). Archived from the original on 25 November 2020. Retrieved 2021-05-11.
  11. ↑ سیدعلی حق‌شناس، حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسی، ص ۵۱
  12. ↑ [۱] بایگانی‌شده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine, Documents on the Persian Gulf's name: the eternal heritage of ancient time Author:Ajam, Muḥammad.]],
  13. ↑ «نام‌های بوموسی' را بهتر بشناسیم» (PDF). شهرگون نیوز.
  14. ↑ «جزیرهٔ «ابوموسی» را بهتر بشناسیم». پارسینه. ۲۸ فروردین ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
  15. ↑ آتشی، ناهید؛ مسعودیان، سید ابوالفضل (۱۳۹۴). «شناسایی گونه هواهای جزیره ابوموسی». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. ۳۰ (۳): ۲۵–۳۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۷ مه ۲۰۲۰.
  16. ↑ «ابوموسی خوش آب و هواترین جزیره خلیج فارس». آفتاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۲۱.
  17. ↑ «ابوموسی، جنوبی‌ترین جزیره ایران». تبیان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ مه ۲۰۱۲.
  18. ↑ «ابوموسی یکی از نقاط استراتژیک جهان است». مهرنیوز.
  19. ↑ «نویسنده کتاب حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسا: امارات باید تحریم سیاسی و اقتصادی شود». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۲.
  20. ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان هرمزگان در سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران. ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۷.
  21. ↑ «سابقه تاریخی جزیره ابوموسی». صدای آمریکا. ۱۲ آذر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۳.
  22. ↑ «مقامات شارجه: 300 شهروند اماراتی در جزیره ابوموسی زندگی می‌کنند». عصر ایران. ۶ اسفند ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۳.
  23. ↑ «Sharjah Census 2015 results announced: Sharjah population reaches 1.4 million». Sharjah Update. ۲۳ ژانویه ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مه ۲۰۲۰.
  24. ↑ «ABU MUSĀ iii». دانشنامه ایرانیکا به‌وسیله وی‌بک ماشین. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  25. ↑ قالیباف، محمدباقر؛ میرزاده کوهشاهی، مهدی (تابستان ۱۳۸۸). «علل و موانع توسعه جزیره ابوموسی». فصلنامه جغرافیا. ۷ (۲۰). بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۷ مه ۲۰۲۰.
  26. ↑ محمدحسن گنجی. «جزیره ابوموسی». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۸ مه ۲۰۲۱.
  27. ↑ «فرماندار: توسعه جمعیت پایدار ابوموسی از اهداف نظام است». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۲-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  28. ↑ «تشدید انتقادها در ایران به طرح جدید امارات برای ابوموسی». دویچه‌وله. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  29. ↑ سعید صالحی (۲۱ مرداد ۱۳۹۷). «مسجد جامع ابوموسی؛ مسجدی زیبا در دورترین نقطه ایران». کجارو. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  30. ↑ «الجزر الإماراتیة الثلاث». الجزیره. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  31. ↑ Mojtahedzadeh, Pirouz (1993) (in Persian). Countries and boundaries in the geopolitical region of the Persian Gulf. The Institute for Political and International Studies
  32. ↑ «Dispute Over Island of Abu Musa Unites Iran - NYTimes.com». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۲.
  33. ↑ سید علی حق‌شناس، حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسی، ص ۱۰۸
  34. ↑ کتاب جزیره تاریخی تنب بزرگ - جلد چهارم - یوسف یزدانی نژاد و محمدرضا محمدخانی (امینی) - انتشارات تعالی اندیشه - تهران - ۱۳۹۳.
  35. ↑ «کشف 7 محوطه تاریخی و 2 آب‌انبار دست‌کند در جزیره ابوموسی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۳-۱۲-۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  36. ↑ ملاصالحی، حکمت‌اله؛ اسمعیلی‌جلودار، محمداسماعیل؛ خسروزاده، علیرضا (۱۳۹۸). «نویافته‌های باستان‌شناختی در جزیره ابوموسی خلیج‌فارس». مطالعات خلیج فارس. ۱۶ (۶): ۶–۲۶.
  37. ↑ Erdbrink، Thomas (۲۰۱۲-۰۴-۳۰). «A Tiny Island Is Where Iran Makes a Stand» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  38. ↑ «سوء تفاهم در ابوموسی». خبرآنلاین. ۲۰۱۳-۱۲-۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  39. ↑ «امکان سفرمردم عادی به جزیره ابوموسی تبلیغات است یا واقعیت؟». مگ‌ایران. روزنامه شرق. ۳۱ فروردین ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  40. ↑ «فرماندار شهرستان ابوموسی منصوب شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۷-۱۲-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  41. ↑ «استقرار دستگاه قضایی در جنوبی‌ترین جزیره ایران». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۲-۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  42. ↑ «جزیره ابوموسی دارای دفتر نمایندگی میراث‌فرهنگی شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۷-۰۳-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  43. ↑ «پاسخ مقتدرانه سپاه به زیاده خواهی‌های امارات / پایین کشیدن پرچم امارات در جزیره ابوموسی». خبرآنلاین. ۲۰۱۰-۱۰-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  44. ↑ «Abu Musa Island - Iran Special Weapons Facilities». fas.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  45. ↑ «Abu Musa Island». Nuclear Threat Initiative. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
  46. ↑ «Abu Musa Island: The "Beating Heart" of Iran in the Persian Gulf». Armscontrolwonk. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  47. ↑ «اقرب مرکز الیک». شرطة الشارقة (به عربی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۲۰.
  48. ↑ محمودی، سعید. «ایران و امارات؛ اختلاف چندگانه در مورد جزایر سه‌گانه». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  49. ↑ «افتتاح پروژه 52 واحدی منازل سازمانی در جزیره ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۸-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  50. ↑ «سفر فرمانده سپاه به جزیره ابوموسی». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
  51. ↑ «وزیر کشور از جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک بازدید کرد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۸-۰۲-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
  52. ↑ «بیانات جناب آقای هویدا نخست‌وزیر در مورد استقرار نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران در جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و نقاط مورد نظر جزیره ابوموسی». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۹ آذر ۱۳۵۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
  53. ↑ "Rafsanjani Warns Of 'Sea Of Blood' Over Disputed Gulf Islands". Associated Press (به انگلیسی). December 25, 1992. Archived from the original on 10 May 2020. Retrieved 2020-05-10.
  54. ↑ «'سفر احمدی‌نژاد به جزیره ابوموسی موضوع داخلی ایران است'». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
  55. ↑ «پروژه بهسازی برج مراقبت فرودگاه ابوموسی به بهره‌برداری رسید». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۹-۰۱-۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  56. ↑ «خیابان خلیج فارس». گوگل مپس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  57. ↑ «برگزاری تورهای گردشگری ابوموسی ویژه خانواده شهدا». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۱-۰۲-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  58. ↑ «بازدید فرماندار شهرستان ابوموسی از اداره ورزش و جوانان و مجموعه ورزشی شهدای خلیج فارس ابوموسی». فرمانداری ابوموسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۲۰.
  59. ↑ «کتابخانه عمومی شهدای خلیج فارس ابوموسی میزبان نشست کتاب خوان شد». خبرگزاری برنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  60. ↑ «جزیرة أبو موسی وشقیقاتها والخلاف الإیرانی الإماراتی المستمر» (به عربی). بی‌بی‌سی عربی. ۲۰۱۹-۰۲-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  61. ↑ «رتبه 23 فرودگاه ابوموسی در جابجایی مسافر». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۹-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  62. ↑ «پروازهای بندرعباس- بوموسی افزایش می‌یابد». ایرنا. ۲۰۱۹-۰۹-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  63. ↑ محقق، صدرا (۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۱). «پیامک مسئله‌دار در ابوموسی». مگ‌ایران. روزنامه شرق. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  64. ↑ «استقبال مردم از سفر به ابوموسی». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۵ فروردین ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  65. ↑ «راه اندازی خط مسافربری در مسیر بندر لنگه – جزیره ابوموسی». خبرگزاری مانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  66. ↑ «نحوه سفر به ابوموسی؛ بازدید 520 گردشگر از جنوبی‌ترین شهرستان ایران- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  67. ↑ «هدیه امارات به ساکنان ابوموسی». عصر ایران. ۶ تیر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۲۱.
  68. ↑ «استقبال از خط مسافری ابوموسی به بندر لنگه». سازمان بنادر و دریانوردی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۷.
  69. ↑ «ابوموسی جزیره وعده‌ها». نامه نیوز. ۲۹ مهر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  70. ↑ نجف‌زاده، کامران (۹ اردیبهشت ۱۳۹۱). «اخبار ۲۰:۳۰». گزارش از جزیره ابوموسی (گزارش تلویزیونی). شبکه دو. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۲۰.
  71. ↑ «آغاز توزیع شیر رایگان در مدارس ابوموسی». باشگاه خبرنگاران جوان. ۷ دی ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  72. ↑ «رکاب زنی دانش آموزان ابوموسی به مناسبت هفته تربیت بدنی». شبکه اطلاع‌رسانی هرمز. ۴ آبان ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  73. ↑ «آغاز به کار واحد دانشگاه آزاد در ابوموسی/ پذیرش دانشجو از سال آینده». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۳-۰۲-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  74. ↑ «شرایط ویژه و جالب تحصیل در ابوموسی». تسنیم. ۸ مهر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  75. ↑ «دانشجویان دانشگاه پیام نور می‌توانند در نزدیکترین محل زندگی خود آزمون دهند». خبرگزاری برنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  76. ↑ «پذیرش دانشجو کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۶-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  77. ↑ «پذیرش دانشجو در دانشگاه آزاد ابوموسی». صدا وسیمای مرکز خلیج فارس. ۲۰۲۰-۰۵-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  78. ↑ «گزارشی از زندگی در جزیره ابوموسی؛ قربانیان سیاست و مناقشات». خبرگزاری هرانا. ۱۱ مرداد ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۱.
  79. ↑ «جزئیات تغییرات مهم در سهمیه‌های کنکور/ کدام سهمیه‌ها حذف می‌شوند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۹-۱۲-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  80. ↑ «قشم و ابوموسی میزبان جشنواره شعر فجر می‌شوند- اخبار فرهنگی تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  81. ↑ «جمعی از سینماگران ایرانی به جزیره ابوموسی می‌روند- اخبار فرهنگی تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  82. ↑ «همایش شعر خلیج فارس در جزیره ابوموسی برگزار می‌شود». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۳-۰۴-۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  83. ↑ «نخستین امام جمعه شهرستان بوموسی معرفی شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۱-۰۴-۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  84. ↑ «کمبود پزشک متخصص در ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۶-۰۸-۲۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  85. ↑ «افتتاح پایگاه هلال احمر در جزیره ابوموسی». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  86. ↑ 2693 (۲۰۲۰-۰۳-۳۱). «فرودگاه بوموسی تحت کنترل وغربالگری علیه کرونا است». ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱.
  87. ↑ «شناورها با ۵۰ درصد ظرفیت به جزیره بوموسی سفر می‌کنند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۰۵-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱.
  88. ↑ «سخنگوی وزارت بهداشت: جز جزیره ابوموسی، هیچ نقطه بی‌خطری از نظر آلودگی به کرونا در ایران وجود ندارد». رادیو زمانه. ۲۰۲۰-۰۶-۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱.
  89. ↑ «تنها منطقه آنتی کرونا در ایران کجاست؟». خبرگزاری برنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱.
  90. ↑ «توضیحات ایرانسل دربارهٔ دریافت پیامک خوش آمدگویی به امارات در جزیره ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۵-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  91. ↑ 10 (۲۰۱۷-۰۳-۰۸). «اینترنت پرسرعت تلفن همراه به ابوموسی رسید». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  92. ↑ «راه اندازی سامانه دیجیتالی صداوسیما/ خانه فرهنگ دیجیتال ابوموسی افتتاح شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۲-۰۵-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  93. ↑ «خبرگزاری فارس - تنگه هرمز زیر پوشش امواج دیجیتال قرار می‌گیرد/ راه‌اندازی دفتر خبری صدا و سیما در جزیره ابوموسی». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۲-۰۴-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  94. ↑ «دفتر ایسنا در بوموسی افتتاح شد». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۷-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  95. ↑ «شماره تلفن‌های هرمزگانی‌ها 8 رقمی شد/ آغاز طرح هم‌کدسازی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۱۰-۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  96. ↑ «امکانات کد پستی پنج رقمی در استان هرمزگان». شرکت پست ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۹.
  97. ↑ «تامین آب شرب ابوموسی بوسیله 4 آب‌شیرین‌کن افزایش دو برابری ذخیره آب شرب در ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
  98. ↑ «بهره‌برداری از 3پروژه توسعه شبکه توزیع آب در جزایر ابوموسی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۰۲-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۰.
  99. ↑ «نیروگاه 10 مگا واتی ابوموسی توسط بخش خصوصی ساخته می‌شود». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۰۵-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
  100. ↑ «ساخت نیروگاه در جزایر ۳گانه ایران/توسعه شبکه برق در قلب خلیج‌فارس». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۵-۰۲-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
  101. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۱۰.
  102. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۱۶.
  103. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۱۹–۴۲۰.
  104. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۲۱.
  105. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۲۰.
  106. ↑ «ماجرای ورود خودروهای لوکس از ابوموسی چیست؟». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۸-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  107. ↑ مقصود و بهرامی اصل، طرح توسعه شهرستان ابوموسی: بخش دوم، ۴۲۲.
  108. ↑ «جزیرهٔ «ابوموسی» را بهتر بشناسیم». پارسینه. ۲۸ فروردین ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  109. ↑ «شیلات ابوموسی آماده پذیرش سرمایه‌گذار». خبرگزاری مانا. ۳ مرداد ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  110. ↑ «رئیس جدید اداره شیلات ابوموسی معرفی شد». ایسنا. ۲۰۱۵-۰۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  111. ↑ «پهلوگیری انواع شناورهای تجاری، صیادی، مسافری در جزیره ابوموسی امکان‌پذیر شد- اخبار هرمزگان - اخبار استانها تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  112. ↑ «همه متقاضیان در جزیره ابوموسی مجوز صیادی دریافت می‌کنند». ایرنا. ۲۰۱۳-۰۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  113. ↑ «ابوموسی نیازمند 16 میلیارد و 600 میلیون ریال اعتبار در حوزه شیلات است». ایرنا. ۲۰۱۷-۰۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  114. ↑ «توقیف یک فروند موتور لنج صیادی حامل بیش از ۲۲ میلیارد ریال کالای قاچاق در ابوموسی». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۲-۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  115. ↑ «توقیف لنج حامل سوخت قاچاق در ابوموسی». باشگاه خبرنگاران جوان. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  116. ↑ «توقیف یک فروند موتورلنج حامل 120 هزار لیتر سوخت قاچاق در ابوموسی». خبرگزاری برنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۴.
  117. ↑ «راه اندازی اسکله گردشگری جزیرهٔ ابوموسی». خبرگزاری مانا. ۱۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  118. ↑ «جزیره ابوموسی 'منطقه نمونه گردشگری' شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.

کتاب‌شناسی

  • مقصود، شهرام؛ بهرامی اصل، زینب (۱۳۹۶). طرح توسعه شهرستان ابوموسی: تجزیه و تحلیل، سنتز و تدوین برنامه. بندرعباس: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان هرمزگان. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۲۰.

پیوند به بیرون

  • ابوموسی در دانشنامهٔ ایرانیکا
  • ابوموسی در نیویورک تایمز
  • تصاویر ابوموسی در ایسنا، نسخه آرشیو در وی‌بک ماشین
  • نقشه ابوموسی در کتابخانهٔ ملی کنگرهٔ آمریکا
  • گزارش سازمان سیا دربارهٔ شارجه و ابوموسی، نسخه آرشیو در وی‌بک ماشین
  • ابوموسی در گوگل مپس
آخرین نظرات
  • خلیج فارس
  • بندر لنگه
  • استان هرمزگان
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.