شبکه دو

در سال ۱۳۰۸ وزارت فرهنگ، اداره کل هنرهای زیبا را تأسیس کرد. این اداره علاوه بر نظارت بر کلیهٔ فعالیت‌های هنری، مسئولیت استفاده از وسایل شنیداری و دیداری مدارس را نیز عهده‌دار بود. ایجاد آزمایشگاه‌های سمعی و بصری، دانش‌سرای مقدماتی و دانش‌سرای عالی نیز جزء فعالیت‌های این اداره بود.

در سال ۱۳۴۱ اداره‌ای به نام ادارۀ آموزش فعالیت‌های سمعی و بصری در وزارت فرهنگ تشکیل گردید که بعدها با نام دفتر آموزش سمعی و بصری فعالیت‌های خود را ادامه داد. توجه به فیلم به عنوان یک رسانهٔ آموزشی در سطح جهانی سبب گردید این اداره اقدام به تشکیل جشنواره‌های بین‌المللی فیلم‌های آموزشی کند.

تلویزیون آموزشی در سال ۱۳۴۴ زیر نظر وزارت آموزش و پرورش و به همت آقای علاءالدین دولتشاهی تأسیس شد و کار خود را بعد از دو سال، با پخش برنامه‌های درسی در زمینهٔ فیزیک، شیمی، جبر، علوم طبیعی، زبان و دستور فارسی شروع کرد. هدف از پخش این برنامه‌ها جبران کمبود معلم‌های متخصص و آزمایشگاه‌ها بود.

در سال ۱۳۵۲ تهیهٔ برنامه‌های آموزشی به سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران با عنوان «تلویزیون آموزشی» و به مدیریت آقای علاءالدین دولتشاهی واگذار شد و برنامه‌های آموزشی با پخش دروس راهنمایی در سال ۱۳۵۳ دوباره شروع به فعالیت کرد و همزمان حدود سه‌هزار دستگاه تلویزیون بین مدارس شهرهای بزرگ کشور توزیع شد. البته در ساعاتی از روز از طریق فرستنده این شبکه، تلویزیون بین‌المللی نیز برنامه‌های خود را به زبان انگلیسی پخش می‌کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در فروردین ۱۳۵۸، کمیته‌ای متشکل از پنج نفر از کارشناسان سازمان، نخستین طرح تشکیلاتی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را تهیه کردند. در این طرح «رادیو و تلویزیون ملی» به «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» تغییر یافت. در پی آن علاءالدین دولتشاهی از این سازمان برکنار، و پخش برنامه‌های تلویزیون آموزشی و تلویزیون بین‌المللی تعطیل شد.

در سال ۱۳۶۰ به لحاظ تجربهٔ تلویزیون آموزشی و امکانات و نیروی انسانی متخصصی که در این شبکه حضور داشتند، تلویزیون آموزشی به شبکه دو سیما به عنوان یک شبکه فرهنگی-آموزشی با پخش روزانهٔ ۳ الی ۵ ساعت تغییر نام یافت و در ادامه حدود دو دهه به‌عنوان شبکه فرهنگی سیمای جمهوری اسلامی، عهده‌دار برنامه‌سازی برای عموم مردم، به ویژه برای علاقه‌مندان و متخصصان حوزهٔ فرهنگ شد.

در سال ۱۳۸۹ تلاش‌هایی صورت گرفت تا این شبکه به عنوان شبکهٔ تخصصی کودک و نوجوان تغییر ماهیت دهد، سپس با تعمیم این نگاه به شبکه کودک و خانواده، شبکه دو فعالیت‌های خود را ادامه داد. پس از آن از نو مأموریت یافت تا به عنوان شبکهٔ اجتماعی و فرهنگی سیمای جمهوری اسلامی بیشترین میزان پخش برنامه‌های خود را به موضوعات اجتماعی، فرهنگی، و اطلاعات عمومی اختصاص دهد. همچنین از مرداد ۱۳۹۰، پخش برنامه‌های این شبکه ۲۴ ساعته شد.

از زمستان ۱۳۹۳ تا بهار ۱۳۹۵ شبکه دو به عنوان شبکه تخصصی مأموریت جدیدی یافت تا در حوزه مسائل اجتماعی به ایفای نقش بپردازد. هم‌اکنون این شبکه با عنوان شبکه زندگی با رویکرد فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی مشغول به فعالیت است.

این شبکه دارای ۱۰ گروه برنامه‌ساز است. این گروه‌ها شامل، گروه فیلم و سریال و گروه مستند و گروه تأمین برنامه و گروه اجتماعی و گروه کودک و نوجوان و گروه فرهنگ، تاریخ و هنر و گروه پیام‌نما وگروه معارف و گروه ورزش و گروه سیاسی است. همچنین خبرگزاری صدا و سیما دو بخش خبری شامل اخبار جوانه‌ها (ویژه رویدادهای حوزه کودک و نوجوان) در ساعت ۱۶ روزهای غیرتعطیل به مدت ۱۰ دقیقه و بخش خبری ساعت ۲۰:۳۰ به مدت ۲۵ دقیقه را از این شبکه به روی آنتن می‌فرستد. از تاریخ ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ برنامه گفتگو ویژه خبری شبکه دو با برنامه تیتر امشب شبکه خبر ادغام شده‌است و دیگر در شبکه دو پخش نمی‌شود.

گروه کودک و نوجوان

قالب برنامه‌های این گروه را جُنگ‌های زنده تلویزیونی، مسابقات، انیمیشن و برنامه‌های عروسکی تشکیل می‌دهد. برنامه‌ها و تولیدات این گروه بیشتر در ساعات میانی صبح و عصر پخش می‌شوند.

گروه فیلم و سریال

این گروه به تهیه انواع سریال‌های اجتماعی و طنز و خانوادگی و پلیسی و فیلم‌های تلویزیونی می‌پردازد. تولید سریال‌های مناسبتی در تعطیلات عید نوروز، ماه رمضان و ماه محرم از دیگر وظایف این گروه است.

گروه اجتماعی

عمده تولیدات این گروه را جُنگ‌های تلویزیونی تشکیل می‌دهد.

گروه مستند

این گروه به تهیه فیلم‌های مستند با رویکرد اجتماعی پرداخته و به‌ویژه در مناسبت‌های تاریخ معاصر ایران مانند سالگرد جنگ ایران و عراق، پیروزی انقلاب ایران و… به پخش تصاویر آرشیوی می‌پردازد.

گروه معارف

برنامه‌های این گروه بیشتر در زمان اذان صبح و اذان ظهر به افق تهران پخش می‌شود. تهیهٔ برنامه‌های گفتگو محور در مناسبت‌های مذهبی شیعیان از دیگر وظایف این گروه است.

گروه سیاسی

برنامهٔ جهان سیاست که به موضوعات سیاسی روز جهان پرداخته و پنج‌شنبه‌ها از شبکه دو پخش می‌شود، از جمله تولیدات این گروه‌است. گروه سیاسی همچنین در روزهای نزدیک به برگزاری انتخابات در جمهوری اسلامی برنامه‌هایی با هدف افزایش مشارکت رأی‌دهندگان پخش می‌کند. پاورقی(برنامه تلویزیونی) ودی بی سی فارسی از دیگر برنامه های این گروه است.

گروه فرهنگ، تاریخ و هنر

برنامهٔ پلی به گذشته با اجرای خسرو معتضد که سال‌ها از شبکه دو پخش می‌شد و به بررسی رویدادهای تاریخ معاصر ایران می‌پرداخت، از جمله تولیدات این گروه است.

گروه تأمین برنامه

این گروه دارای دو بخش تأمین برنامه داخلی و خارجی است. این گروه به خرید فیلم‌ها و سریال‌های خارجی و همچنین فیلم‌های سینمایی ایرانی برای پخش از شبکه دو می‌پردازد. گروه تأمین برنامه برخی برنامه‌های متنوع دیگر مانند دوربین مخفی، ویدئوهای خنده‌دار و… را از شبکه‌های خارجی ضبط و در قالب برنامه‌هایی مانند رنگارنگ پخش می‌کند.

گروه پیام‌نما

این گروه محتوای پیام‌نما (تله تکست) شبکه دو را تولید می‌کند. بخش باشگاه پرواز (باشگاه مخاطبان) در صفحه ۶۵۰ پیام‌نما و بخش کلاکت دوتا از پرطرفدارترین بخش‌های این پیام‌نماهستند که باشگاه پرواز در روزهای زوج و کلاکت در روزهای فرد بروزرسانی می‌شود و در باشگاه پرواز مخاطبان در بخش‌های مختلف این باشگاه با هم به گفتگو می‌پردازند؛ از دیگر بخش‌های پیام‌نمای شبکه دو می‌توان به سفیر سیمرغ (مجله معارفی)، یک سبد سیب (مجله پزشکی)، کلبه مهربانی (مجله خانواده)، برگزیده اخبار ایران و جهان، قند و نبات (مجله ویژه خردسالان) و اتاق تجربه را نام برد.

گروه ورزش

از جمله برنامه‌های این گروه می‌توان به برنامهٔ ورزش از نگاه دو اشاره کرد.

• فهرست شبکه‌های تلویزیونی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
• فهرست شبکه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان

• سایت رسمی شبکه ۲ سیما
• پخش آنلاین شبکه ۲ سیما

1. مبانی نظری تکنولوژی آموزشی، تهران، ۱۳۷۰، چاپ دوم، ص ۱۶.
2. همان، ص ۱۸.
3. همان، ص ۱۶.
4. همان، ص ۱۷.
5. همان، ص ۲۴.

۷. <<حذف "خبر ۱۹" از شبکه یک و کوچ به شبکه خبر>>. خبرگزاری تسنیم. ۰۹-۰۳-۲۰۲۲ دریافت شده در ۰۹-۰۳-۲۰۲۲