آئورت
آئورت (به انگلیسی: Aorta) یا بزرگ‌سرخرگ، سرخرگ بزرگی است که به بطن چپ قلب متصل است و خون تصفیه‌شده را به تمام بدن می‌رساند.
| سرخرگ: بطن چپ | |
|---|---|
| Schematic view of the aorta and a number of its most important branches | |
| لاتین | Aorta, arteria maxima |
| خونرسانی | The systemic circulation (entire body with exception of the respiratory zone of the lung or the pulmonary circulation) |
| خاستگاه | بطن چپ |
| شاخه‌ها | آئورت صعودی:
قوس آئورت (supra-aortic vessels): آئورت نزولی توراسیک:
شاخه انتهایی: سرخرگ ایلیاک مشترک |
| سیاهرگ | سینوس کرونری بزرگ‌سیاهرگ زیرین بزرگ‌سیاهرگ زبرین |
| پیش‌ساز | Truncus arteriosus
Paired dorsal aortae (combine into the single descending aorta) |
مهم‌ترین شاهرگ بدن آئورت می‌باشد که خون را از بطن چپ قلب دریافت و به اعضای بدن می‌رساند. آئورت سه لایهٔ داخلی، میانی و خارجی دارد که از کلاژن، الاستین و عضلات صاف ساخته شده‌اند. (این لایه‌ها در واقع سه بافت اصلی پیوندی، ماهیچه‌ای، و پوششی هستند)
در ابتدای محل خروج آئورت از بطن چپ، دریچهٔ سینی شکلی (دریچهٔ آئورت) قرار دارد که یک طرفه می‌باشد و در هنگام انقباض بطن چپ باز و بعد از وارد شدن خون به آئورت بسته می‌شود و اجازهٔ بازگشت خون از آئورت به بطن چپ را نمی‌دهد. دریچهٔ سینی فاقد بافت ماهیچه‌ای می‌باشد و جهت جریان خون آن را باز و بسته می‌کند. (مشابه همین دریچه در ابتدای سرخرگ ششی و بطن راست وجود دارد).
واژه‌شناسی
نام فارسی این رگ، بزرگ‌سرخرگ، است و در قدیم در فارسی به آن اَبهَر، رگ جان، رگ هفت‌اندام و ام‌الشرائین هم می‌گفتند و در تعریف آن نوشته می‌شد: رگ پشت به دل پیوسته.
خاقانی می‌گوید:
- دلدل مشتری پیش جفته زد اندر آسمان
- آه ز دل کشان زحل گفت قطعت ابهری.
واژه اروپایی آئورت در کتاب‌های قدیم پزشکی ایران از یونانی گرفته شده و به صورت اوُرتا به کار رفته و در کتاب‌های عربی آن را اورطه می‌نوشتند. در فارسی شکل‌های آورطی و آورتی دیده شده‌است. اصل یونانی این واژه به صورت Αορτή (آئورته) و در اصل به معنی بند و نواری است که چیزی از آن می‌آویزند. ارسطو این واژه را برای اشاره به بزرگ‌سرخرگ استفاده کرد. آئورته به صورت آئورتا به لاتین و از آن زبان به دیگر زبان‌های اروپایی راه یافت.
مسیر آئورت
سرخرگ آئورت پس از خروج از بطن چپ به سه قسمت آئورت صعودی، قوس آئورت، آئورت نزولی تقسیم می‌شود.
سرخرگهای تاجی (شریانهای کرونری) از ابتدای آئورت (بزرگ‌سرخرگ بالارو) منشأ گرفته و بنابراین اولین شریان‌هایی هستند که خون حاوی اکسیژن زیاد را دریافت می‌دارند. دو سرخرگ تاجی (چپ وراست) نسبتاً کوچک بوده و هر کدام کمتر از ۳ یا ۴ میلیمتر قطر دارند. وظیفهٔ رگ‌های کرونری، تغذیه و خونرسانی به قلب می‌باشد.
از قوس آئورت ابتدا سرخرگ بازویی‌سری (براکیوسفالیک) راست جدا می‌شود که این سرخرگ خود به دو شاخه سرخرگ زیرترقوه‌ای (ساب‌کلاوین) راست و کاروتید مشترک راست تقسیم می‌شود. دومین سرخرگ اصلی که از آئورت جدا می‌شود سرخرگ کاروتید مشترک چپ و سومین سرخرگ، سرخرگ زیرترقوه‌ای چپ است.
ادامه آئورت پایین‌رو را در قفسه سینه بخش نزولی آئورت سینه‌ای (توراسیک) و در محوطه شکم آئورت شکمی می‌نامند. شریانهای بین دنده‌ای راست و چپ، برونشی و مری از آئورت سینه‌ای و شریانهای سلیاک، شریان مزانتریک فوقانی ،سرخرگهای کلیوی، شریان مزانتریک تحتانی از آئورت شکمی جدا می‌شوند.
آئورت در انتهای مسیر خود به دو سرخرگ تهیگاهی مشترک (ایلیاک) راست و چپ منشعب شده و به اندام تحتانی خونرسانی می‌کند.
بیماریهای آئورت
آئورت می‌تواند توسط فرایندهای مختلفی آسیب ببیند که معروفترین آنها آنوریسم، آترواسکلروز، آئورتیت، تروما و دایسکشن و ترومبوز است.
جستارهای وابسته
منابع
- سیسیل مبانی طب داخلی. تهران ۲۰۰۴
- ویکی‌پدیای انگلیسی آئورت
- ↑ IVC
- ↑ SVC
- ↑ برابر فرهنگستان زبان فارسی.
- ↑ لغتنامه دهخدا: مدخل ابهر.
- ↑ کیانوش، حسن: واژه‌های برابر فرهنگستان ایران. انتشارت سروش. ۱۳۸۱. تهران. ص۷۲.
- ↑ Online Etymology Dictionary: Aorta. بازدید: ژوئیه ۲۰۱۷.