بزاق
بُزاق یا آب دهان یا خَدو که در زبان عامیانه تُف خوانده میشود، مایعی برونسلولی است که توسط غدد بزاقی تولید و در دهان ترشح میشود. بزاق انسان حاوی ۹۹/۵ درصد آب به همراه موادی چون الکترولیتها، مخاط، گلبولهای سفید، سلولهای بافت پوششی، آنزیمهایی همچون لیپاز و آمیلاز، مواد ضد میکروب مثل پادتن A و لیزوزیم است.
وظایف بزاق در بدن
آنزیمهای موجود در بزاق برای آغاز فرایند هضم چربیها و قندهایی مثل نشاسته ضروری هستند. بزاق همچنین برای شکستن و تجزیه باقیماندههای غذا میان دندانها و جلوگیری از خراب شدن و پوسیدگی دندانها عاملی ضروری است. از دیگر وظایف بزاق مرطوب سازی و نرم کردن غذاها در دهان و ایجاد سهولت در جویدن و بلع غذا میباشد. همچنین بزاق باعث حفظ رطوبت مخاط دهان و زبان و گلو و حلق شده و صحبت کردن، تنفس و همچنین حس چشایی را با تولید کربنیک آنهیدراز بهبود میبخشد. یکی دیگر از وظایف بزاق تنظیم pH حفره دهانی میباشد که این عمل باعث میشود عمر دندانها افزایش یابد و در مقابل خوردگی و پوسیدگیهای اسیدی مقاومت کنند. همچنین بزاق ضدعفونیکننده است و دارای آنزیمی به نام لیزوزیم میباشد که باعث کشته شدن باکتریهای دیواره دار میشود.
در گونههای مختلف جانوری بزاق میتواند نقشهای متفاوت و متنوعی ایفا کند. برخی از پرستوها برای ساختن آشیانهٔ خود از بزاق خود کمک میگیرند. بسیاری از مارهای سمی از بزاق خود برای کشتن شکار یا دفاع از خود در مقابل خطرات استفاده میکنند. همچنین برخی از موجودات مانند کرم ابریشم در مرحلهٔ شفیرگی از بزاق خود برای ساختن پیله یا پوشش محافظ استفاده میکنند. بسیاری از جانوران برای تمیز کردن خود و ترمیم زخمها از بزاق خود استفاده میکنند. بررسیها نشان دادهاند که بزاق برخی گونهها مثل موشهای آزمایشگاهی، با داشتن ترکیباتی همچون فاکتورهای رشد و برخی آنزیمها قابلیت ترمیم سریع تر زخم و ضدعفونی کردن زخمها را دارا است.
میزان ترشح بزاق
بدن یک انسان بالغ و سالم بهطور روزانه ۱۵۰۰ میلی لیتر بزاق تولید میکند و این میزان در هنگام خواب به شدت کاهش پیدا میکند. در انسان، غدد تحت فکی حدود ۷۰–۷۵ درصد از بزاق را تولید میکند و غدد بناگوشی نیز ۲۰–۲۵ درصد از بزاق را تولید میکند و مقدار ناچیز باقیمانده را سایر غدد بزاقی تولید میکنند.
تولید بزاق
ترشحات بزاق توسط عوامل مکانیکی و اعصاب بهطور خود کار کنترل میگردد. اعصاب سمپاتیک و پارا سمپاتیک استثنائاً در این مورد هر دو به عنوان تحریککننده میباشند، بهطوریکه تحریک اعصاب پارا سمپاتیک (از طریق بو و مزه غذا) ترشحات آبکی بزاق و تحریک اعصاب سمپاتیک
- ↑ «Sect. 6, Ch. 4: Composition of Saliva». web.archive.org. ۲۰۱۶-۰۱-۱۷. بایگانیشده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۱.
- ↑ Herbst, Roy S. (2004). "Review of epidermal growth factor receptor biology". International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics. 59 (2 Suppl): 21–26. doi:10.1016/j.ijrobp.2003.11.041. ISSN 0360-3016. PMID 15142631.
- ↑ Marcone, Massimo F. (2005-12-01). "Characterization of the edible bird's nest the "Caviar of the East"". Food Research International (به انگلیسی). 38 (10): 1125–1134. doi:10.1016/j.foodres.2005.02.008. ISSN 0963-9969.
- ↑ Venturi, Sebastiano; Venturi, Mattia (2009). "Iodine in evolution of salivary glands and in oral health". Nutrition and Health. 20 (2): 119–134. doi:10.1177/026010600902000204. ISSN 0260-1060. PMID 19835108.
- ↑ «Articles». Cedars-Sinai (به انگلیسی). بایگانیشده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۱.