باغ نظر (کازرون)

حافظ:

صدرالسادات کازرونی در کتاب آثارالرضا دربارهٔ این باغ و باغ‌های دیگر کازرون می‌نویسد:

«درختان خوب و مرغوب با اسلوب، از پنجاه (یا ۱۵۰؟) سال قبل تا امروز و به ردیف غرس شده و رده بسته که چشم روزگار در مملکت ایران مانند نارنجستان کازرون، باغ و نارنجستانی ندیده.»

فرصت‌الدوله شیرازی (۱۲۷۱/۱۳۳۹ق) در کتاب آثارعجم دربارهٔ این باغ می‌نویسد:

«باغ نظر کازرون مشهور آفاق است و این فقیر سه روز و سه شب در آن باغ مسکن داشتم و از درخت‌های نارنجش محظوظ بودم.» و در جای دیگر می‌نویسد:

«و قریب به شهر باغی است مسمی به باغ‌نظر به‌غایت دلگشا و به نهایت جان‌افزا. اشجار آن تمام نارنج‌های بلند قامت قوی‌پیکر است که کمتر در فارس درخت نارنج بدان جثه و تنه دیده می‌شود.»

محمدحسین رکن‌زاده «آدمیت» در کتاب «فارس و جنگ بین‌الملل» دربارهٔ پیدایش این باغ در سال ۱۳۳۸ هجری قمری می‌نویسد: «باغ‌نظر، از باغ‌های قدیم و نشاط‌انگیز کازرون است که به داشتن درخت‌های نارنج کهن‌سال در تمام فارس شهرتی بسزا دارد و از تفرج‌گاه اهل ذوق و معرفت می‌باشد. نگارنده در سال ۱۳۳۸ هجری قمری، شبی را در آن باغ به روز آورده و سحرگاهان از بوی دلاویز بهار نارنج محظوظ و مسرور گشته‌است.»

سیدمحمدتقی مصطفوی هم در کتاب «اقلیم پارس» از این باغ اینگونه یاد می‌کند: «باغ‌نظر، در خارج شهر و در جانب جنوبی شاه‌راه کازرون به بوشهر است که به واسطهٔ دارا بودن درخت‌های نارنج بلند و کهن‌سال و تنومند معروف می‌باشد.»

علی‌نقی بهروزی کازرونی دربارهٔ باغ‌نظر کازرون مقالات متعدد و مفصلی در نشریات تهران و شیراز به چاپ رسانیده‌است؛ از جمله مقالات «باغ‌نظر کازرون» مندرج در مجلهٔ تغما (سال ۲۸ شمارهٔ ۹) و روزنامهٔ پارس (شمارهٔ ۴۲۸۶–۲۸/۴/۱۳۵۸). او در یکی از مقالاتش می‌نویسد:

حاج علی‌قلی‌خان افشار کازرونی در سال ۱۲۰۷ هجری قمری باغ‌نظر و رقبات دیگری شامل پنج قطعه زمین، چهارمزرعه، چهارآسیاب و شش قنات را وقف کرد و تولیت آنها را به خواجه رضاقلی‌خان، فرزند خواجه حسن‌علی افشار محول داشته‌است.»

فضلای ارجمند و محققان دانشمند آقایان محمدجواد بهروزی، منوچهر مظفریان، علی‌اکبر عبداللهی و دیگران نیز مطالب ارزشمندی دربارهٔ باغ‌نظر کازرون در کتاب «شهرسبز» (ص۴۵)، رسالهٔ «جغرافیای کازرون» (ص۷) و روزنامهٔ اطلاعات ۲۷ (مقالهٔ باغستان‌های فارس، دریچه‌های بهشت) نوشته و چاپ کرده‌اند که در خور اهمیت وافر است.

در کنار درب ورودی و قدیمی باغ‌نظر گودال عمیقی بود که در سال ۱۳۱۰ هجری قمری به وسیلهٔ حسین‌قلی‌خان «نظام‌السلطنه» احداث شده و مادهٔ تاریخ آن، اثر شیخ محمدخان ایزدی‌کازرونی، روی یک قطعه سنگ مرمر و بر پیشانی باغ نصب گردیده بود. این گودال عمیق از آب قنات پر می‌شد و به صورت دریاچهٔ مصنوعی نسبتاً کوچکی درآمده بود و خیلی زیبا و تماشایی بود. این برکه بعدها خشک و بی‌مصرف ماند که به «گود باغ‌نظر» معروف بود و در سال‌های اخیر از آوار پر شده و روی آن بناهای مسکونی ساخته شده‌است. در سمت راست درب چوبی سابق باغ نیز آب انباری بود که بعد از خشک شدن برکهٔ مزبور بنا شده بود و در تعمیرات و تغییرات جدید باغ آب انبار مذکور هم از میان رفته‌است.