افغان (نام)
افغانی (پشتو: افغانی) به کسی یا چیزی وابسته به افغانستان، یا به ویژه شهروند این کشور، گفته می‌شود. نام افغان پیش از ایجاد کشور افغانستان فقط به پشتون‌ها اطلاق می‌شد.
در دوران پادشاهی ساسانیان به واژه «ابگان» اشاره شده که نام قومی در خاور ایران آن زمان بوده‌است. بعدها در زبان فارسی میانه واژه ابگان به افغانی تغییر کرد که در کتاب حدود العالم نیز بدان اشاره شده‌است. در قرن نوزدهم میلادی، اصطلاح «افغانی» نیز توسط نویسندگان مختلف به عنوان مترادف «پشتون» مورد استفاده قرار گرفت.
در قانونِ اساسی افغانستان
طبق قانونِ اساسی افغانستان تمام باشندگان افغانستان افغان هستند. مادهٔ چهارم قانون اساسی افغانستان:
حاکمیتِ ملّی در افغانستان به ملّت تعلق دارد که به‌طور مستقیم یا بوسیلهٔ نمایندگانِ خود آن را اعمال می‌کند.
ملّتِ افغانستان عبارت است از تماِم افرادی که تابعیت افغانستان را دارا باشند.
ملتِ افغانستان متشکل از ملیت‌های پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ترکمن، ایماق، بلوچ‌ها، پشه‌ای، نورستانی، عرب، قرقیز، قزلباش، براهویی، پامیری، سادات و سایر اقوام می‌باشد.
بر هر فرد از افراد ملت افغانستان کلمهٔ افغان اطلاق می‌شود.
هیچ فرد از افراد ملت از تابعیت افغانستان محروم نمی‌گردد.
امور مربوط به تابعیت و پناهندگی توسط قانون تنظیم می‌گردد.
ریشه نام افغان
شاپور یکم ساسانی پادشاه ایران نخستین کسی بود به نام ابگان (افغان) در حدود قرن سوم میلادی اشاره کرد. در اسناد یافت شده مربوط به قرن چهارم میلادی به اقوام شمالی منطقه باختران افغان گفته شده‌است واژهٔ افغان به‌طور تاریخی فقط به پشتون‌ها اطلاق می‌شده‌است. این نام از گذشته دور بکار می‌رفته‌است. ستاره‌شناس هندی قرن ششم میلادی وارا هامی هیرا (Varāha Mihira) در کتاب خود به نام برهات سامهیتا (Bṛhat-saṃhitā) واژهٔ «اوگانا» (Avagāṇa) را برای اشاره به این قوم به کار برده‌است. این واژه به معنی جنگجو و جنگاور و در مواردی اسب‌سوار بوده و به مردمان مبارزی که جغرافیای کنونی افغانستان می‌زیستند و در پرورش اسب با تجربه بودند اشاره می‌شده‌است.
هویت ملی
در گذشته واژهٔ افغان از سوی فارسیوانان و فارسی‌زبانان به پشتون‌ها اطلاق می‌شد اما پس از تشکیل کشور مستقلی به نام افغانستان توسط دودمان درانی و استیلای قوای افغان بر مناطق تحت کنترل حکومت صفوی در شرق و امپراتوری گورکانی در جنوب و جنوب‌شرق این واژه عمومیت پیدا کرد و بر باشندگان سرزمین افغانستان اطلاق می‌شد.
همچنین پشتون‌ها هویت قومی خود را پشتون یا پختون معرفی می‌کنند و در میان قبایل پشتون طایفه‌ای بنام افغان‌زی وجود ندارد.
واژهٔ افغان پس از روی کار آمدن دولت امان‌الله شاه در تذکره‌ها (شناسنامه‌ها) ی تابعیت به عنوان اهلیت به کار برده شد و پس از آن در لویه جرگهٔ ۱۳۱۵ خورشیدی مورد تأیید نمایندگان مردم قرار گرفت.
در قانون اساسی سال ۱۳۴۳ ه.ش واژهٔ «افغان» به عنوان هویت ملی هر باشندهٔ افغانستان به تصویب ولسی‌جرگه و لوی‌جرگه قرار گرفت.
در قانون اساسی نو افغانستان نیز واژهٔ افغان هویت عمومی شهروندان معرفی شده و به تصویب مراجع قانونگذاری رسیده‌است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ "Afghan (noun) definition and synonyms | Oxford Dictionary". www.oxfordlearnersdictionaries.com (به انگلیسی). Retrieved 2020-12-28.
- ↑ Garner, Bryan (2009). Garner's Modern American Usage (third ed.). New York: Oxford University Press. p. 27. ISBN 978-0-19-538275-4.
- ↑ Siegal, Allan M.; Connolly, William (2015). The New York Times Manual of Style and Usage (fifth ed.). New York: Crown Publishing Group. p. 18. ISBN 978-1-336-02484-7.
- ↑ "History of Afghanistan". Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 2010-11-22.
- ↑ The Khalaj West of the Oxus بایگانی‌شده در ژوئن ۱۳, ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine; excerpts from "The Turkish Dialect of the Khalaj", Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Vol 10, No 2, pp 417-437 (retrieved 10 January 2007).
- ↑ Maley, William (2009). The Afghanistan Wars (second ed.). Basingstoke, England: Palgrave Macmillan. p. 8. ISBN 978-0-230-21313-5.
- ↑ "Afghan and Afghanistan". Abdul Hai Habibi. alamahabibi.com. 1969. Retrieved 2010-10-24.
- ↑ Noelle-Karimi, Christine; Conrad J. Schetter; Reinhard Schlagintweit (2002). Afghanistan -a country without a state?. University of Michigan, United States: IKO. p. 18. ISBN 3-88939-628-3. Retrieved 2010-09-24.
The earliest mention of the name 'Afghan' (Abgan) is to be found in a Sasanid inscription from the 3rd century, and it appears in India in the form of 'Avagana'...
- ↑ Balogh, Dániel (12 March 2020). Hunnic Peoples in Central and South Asia: Sources for their Origin and History (به انگلیسی). Barkhuis. p. 144. ISBN 978-94-93194-01-4.
[To Ormuzd Bunukan , ... greetings and homage from ... ) , Pithe ( sot] ang (?) of Parpaz (under) [ the glorious ) yabghu of [Heph] thal , the chief … of the Afghans
- ↑ Sims-Williams, Nicholas (2000). Bactrian documents from northern Afghanistan. Oxford: The Nour Foundation in association with Azimuth Editions and Oxford University Press. ISBN 1-874780-92-7.
- ↑ Ch. M. Kieffer, 'AFGHAN', Encyclopædia Iranica, 1983
- ↑ «ریشه‌یابی کلمهٔ افغان». www.haqiqat.se. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۹.
- ↑ «ریشه‌یابی کلمهٔ افغان». www.haqiqat.se. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۰.