جناح اعتدالگرایان
اعتدال‌گرایی جریانی اجتماعی-سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار اصلاح‌طلبی و اصولگرایی قرار می‌گیرد. این مفهوم تا پیش از انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۲، در میان طیف یاران اکبر هاشمی رفسنجانی تحت عنوان حزب اعتدال و توسعه تعریف شده‌بود ولی پس از انتخاب روحانی با شعار «اعتدال»، در جامعهٔ سیاسی ایران رایج شد.
اعتدالگرایان | |
|---|---|
| رهبر معنوی | حسن روحانی |
| مرام سیاسی | اعتدال‌گرایی عمل‌گرایی مردم‌سالاری اسلامی فن‌سالاری |
| دین | اسلام |
| سهم جناح در قدرت سیاسی | |
| رهبری | |
| رهبر جمهوری اسلامی ایران | خیر |
| رئیس مجلس خبرگان رهبری | خیر |
| مجلس خبرگان رهبری | ۲۵ از ۸۸ (۲۸٪)
|
| رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام | خیر |
| قوه مجریه | |
| رئیس‌جمهور | خیر |
| وزیران، معاونان و دستیاران رئیس‌جمهور | ۰ از ۳۷ (۰٪)
|
| قوه مقننه | |
| رئیس مجلس | خیر |
| مجلس شورای اسلامی | ۴۴ از ۲۹۰ (۱۵٪)
|
| دبیر شورای نگهبان | خیر |
| شورای نگهبان | ۰ از ۱۲ (۰٪)
|
| قوه قضائیه | |
| رئیس قوه قضائیه | خیر |
| شوراهای اسلامی شهر و روستا | |
| تهران | ۰ از ۲۱ (۰٪)
|
| مشهد | ۰ از ۱۵ (۰٪)
|
| اصفهان | ۰ از ۱۳ (۰٪)
|
| کرج | ۰ از ۱۳ (۰٪)
|
| قم | ۰ از ۱۳ (۰٪)
|
| شیراز | ۰ از ۱۳ (۰٪)
|
| تبریز | ۰ از ۱۳ (۰٪)
|
| یزد | ۰ از ۱۱ (۰٪)
|
| رشت | ۰ از ۱۱ (۰٪)
|
| |
عمده افراد شاخص این جریان مانند اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی سال‌های گذشته جزو جناح راست بوده‌اند. برخی منتقدان اعتدال‌گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می‌دانند.
پیش‌زمینه
نخستین ریشه خط مشی اعتدال‌گرایی در ایران را می‌توان در دوره بعد از مشروطیت یافت. در اولین مجلس شورای ملی دو حزب سوسیال دموکرات ایران و اعتدالیون قدرت را در دست داشتند. افرادی همچون قوام‌السلطنه، حسن مدرس و حسن تقی‌زاده از اعضای حزب سوسیال دموکرات بودند. افرادی هم که خود را بنیانگذاران قیام مشروطه می‌دانستند، حزب اعتدالیون را تشکیل دادند. این دسته را افرادی نظیر سید محمد طباطبایی، عبدالله بهبهانی، سردار اسعد بختیاری، علی‌اکبر دهخدا، ستارخان و باقرخان تشکیل داده بودند. این طیف علی‌رغم مدت حضور طولانی در تاریخ سیاسی ایران، نتوانست تأثیری بر روی گروه‌های سیاسی افراط‌گرا در طول دوران حکومت پهلوی و نظام جمهوری اسلامی ایران بگذارد.
موج جدید این گرایش که در دوران اصلاحات با هسته‌ای متشکل از سیاستمدارانی همچون حسن روحانی، محمدباقر نوبخت، محمود واعظی و علی یونسی شکل گرفت، سعی در ایجاد ایدئولوژی «محافظه‌کار میانه‌رو» که بتواند حد اعتدال بین اندیشه‌های سیاسی با گرایش‌های اقتصادی را برقرار نماید، هدف این گروه بود. این تفکر بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تفکر غالب شد. دیدگاه‌های این طیف مورد انتقاد محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور وقت قرار گرفت و به دلیل اظهارنظرهای اعتدالگرایان مرکز تحقیقات در خصوص حوادث بعد از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸، احمدی‌نژاد دستور به کاهش بودجه این سازمان در مجلس شورای اسلامی داد.
تعاریف
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلح نظام، دیدگاه‌های خود در خصوص خط مشی اعتدال را این‌گونه بیان می‌کند:«مقصد اعتدال، واقع‌گرایی اسلامی است. در واقع‌گرایی اسلامی نه اسلام فراموش می‌شود و نه آرمان‌ها. در مسیر واقع‌گرایی اسلامی آرمان‌های ما هم اسلامی‌تر می‌شوند و هم واقع‌بینانه‌تر. جامعه ایران به مرور زمان به سمت اعتدال حرکت خواهد کرد. همواره افرادی تندرو در دو سوی جریانات سیاسی باقی خواهند ماند ولی به مرور زمان از تعداد آن‌ها کاسته خواهد شد تا عده قلیلی که خود را تنها می‌بینند.»
عماد افروغ اعتدال‌گرایی را یک خرد جمعی توصیف می‌کند که در آن تمام ظرفیت‌های مدنی یک کشور امکان حضور داشته باشند. افروغ معتقد است به‌کارگیری روش اعتدالی به صورت انفرادی ممکن نیست. برای پیاده‌سازی اعتدال در جامعه، باید تمام جامعه بستری برای پذیرش اعتدالگرایان باشد و نه صرفاً قشری خاص.
احمد پورنجاتی معتقد است اعتدال‌گرایی به این معنا است که تصمیم‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌ها مبنایی منطقی داشته و با در نظر گرفتن ظرفیت‌های واقعی جامعه و توجه به مقررات و محدودیت‌ها وضع شوند. اعتدال‌گرایی به مفهوم ایستایی، سازش کاری و محافظه‌کاری نیست. اعتدال‌گرایی یعنی پا در واقعیت باشد و چشم‌ها به افق‌های بلند دوخته شود. وی معتقد است اعتدال‌گرایی بیان دیگری از مشی اصلاح‌طلبی است. در جبهه اعتدال، اصلاح‌طلبان میانه‌رو می‌توانند در کنار اصولگرایانی غیرافراطی قرار بگیرند.
محمود سریع القلم یکی از کسانیست که به لحاظ علمی و نظری نظریه اعتدال گرایی را مطرح و مورد بررسی قرارداده است وی در این باره مقاله‌ای نیز در وبسایتش منتر کرده‌است.
رسول منتجب‌نیا اعتدال‌گرایی را گرایش سیاسی-اجتماعی با قدمتی در تاریخ سیاسی ایران تعریف کرده‌است که سعی دارد در مقابل گروه‌های سیاسی افراط‌گرا قرار بگیرد و مانع از فعالیت سیاسی ایشان شود. در سال‌های اخیر نیز اعتدالگرایان سعی داشتند علاوه بر هدف اصلی، شکاف بین اصول‌گرایان ایران و اصلاح‌طلبان ایران را برطرف نماید. گرچه اصلاح‌طلبان ایران معتقدند با نفوذ افراط‌گرایان در بین اصول‌گرایان، اعتدال‌گرایی به مفهوم اصلاح‌طلبی نزدیکتر شده‌است.
دولت یازدهم ایران
در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)، حسن روحانی نامزد نماینده این گرایش، با شعار «دولت تدبیر و امید» موفق شد پیروز انتخابات ایران شود و دولت یازدهم ایران را تشکیل داد.
عملکرد انتخاباتی
- ریاست‌جمهوری
| سال | ائتلاف | سیاست | نتیجه |
|---|---|---|---|
| ۱۳۸۰ | چکاد آزاداندیشان | حمایت از عبدالله جاسبی | شکست |
| ۱۳۸۴خرداد | چکاد آزاداندیشان | حمایت از اکبر هاشمی رفسنجانی | راهیابی به دور دوم |
| ائتلاف نهم برای فردای بهتر | |||
| ۱۳۸۴تیر | چکاد آزاداندیشان | حمایت از اکبر هاشمی رفسنجانی | شکست |
| ائتلاف نهم برای فردای بهتر | |||
| ۱۳۸۸ | چکاد آزاداندیشان | عدم موضع‌گیری | — |
| ۱۳۹۲ | جبهه اعتدالگرایان | حمایت از اکبر هاشمی رفسنجانی ← حسن روحانی | پیروزی |
| جبهه مردمی حماسه‌سازان ایران اسلامی | حمایت از اکبر هاشمی رفسنجانی ← حسن روحانی | ||
| ائتلاف اراده ملی ایران اسلامی | حمایت از علی‌اکبر ولایتی | شکست | |
| ۱۳۹۶ | جبهه اعتدال | حمایت از حسن روحانی | پیروزی |
| جبهه مستقلین و اعتدالگرایان ایران | حمایت از قدرتعلی حشمتیان | انصراف از نامزدی | |
| ۱۴۰۰ | جبهه مستقلین و اعتدالگرایان ایران | حمایت از قدرتعلی حشمتیان | انصراف از نامزدی |
فراکسیون‌های پارلمانی
| ◎ | رهبر پارلمانی جناح اعتدالگرایان |
| فراکسیون حائز اکثریت در مجلس |
- فراکسیون‌های جبهه‌ای
| دوره | سال‌ها | فراکسیون(ها) | |
|---|---|---|---|
| ۵ | ۱۳۷۹–۱۳۷۵ | نمایندگان مستقل حزباللهرئیس: سید طه هاشمی | |
| ۶ | ۱۳۸۳–۱۳۷۹ | — | |
| ۷ | ۱۳۸۶–۱۳۸۳ | وفاق و کارآمدیرئیس: میرمحمدی | — |
| ۱۳۸۷–۱۳۸۶ | حزباللهرئیس: طباطبایی | ||
| ۸ | ۱۳۹۱–۱۳۸۷ | — | |
| ۹ | ۱۳۹۵–۱۳۹۱ | — | |
| ۱۰ | ۱۳۹۹–۱۳۹۵ | مستقلان ولاییرئیس: جلالی ← جعفرزاده | |
| ۱۱ | اکنون–۱۳۹۹ | مستقلان ولاییرئیس: باقری بنابی ← نوری قزلجه | |
- فراکسیون‌های حزبی
| دوره | سال‌ها | حزب(ها) |
|---|---|---|
| ۶ | ۱۳۸۳–۱۳۷۹ | اعتدال و توسعهرئیس: نوبخت |
منابع
- ↑ دکتر هادی نوری (۷ آذر ۱۳۹۴). «اعتدال چیست؟ اعتدال گرا کیست؟». اعتدال. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۶ مه ۲۰۲۰.
- ↑ سید حسین شهرستانی (۱۲ اسفند ۱۳۹۴). «بازسازی و بازگشت «جناح راست» در ایران». پایگاه اطلاع‌رسانی رجا.
- ↑ محجوب، علیرضا (۱۱ مرداد ۱۳۹۲). «آیا اعتدالگرایان حزب تشکیل می‌دهند؟». وب‌گاه. هفته‌نامه مثلث. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۹ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ Detsch, Andrew (3 August 2013). "The "Brain Trust" Behind Iran's New President" (به انگلیسی). The Diplomat. Retrieved 8 August 2013.
- ↑ خشکه مقدسی رو به انزوا می‌رود بایگانی‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine روزنامه آرمان
- ↑ آغاز دولت اعتدال و چند پیشنهاد بایگانی‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine روزنامه اعتماد
- ↑ ژن اصلاح‌طلبی و اعتدال‌گرایی یکی است ایران اکومونیست
- ↑ نظری اعتدال گرایی وبسایت دکتر محمود سریع القلم که توسط دوستانش مدیریت می‌شود
- ↑ منتجب‌نیا، رسول (۱۱ تیر ۱۳۹۲). «منتجب نیا: منظور روحانی از اعتدال گرایی، همان اصلاحات است». خبرآنلاین. دریافت‌شده در ۲۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «اعلام حمایت چکاد آزاداندیشان از نامزدی عبدالله جاسبی». ایسنا. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۰.
- ↑ «انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، نماد متعالی تحقق همبستگی ملی و مشارکت عمومی است». خبرگزاری مهر. ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۴.
- ↑ «تغییر نام ائتلاف کارآمدی به ائتلاف نهم برای فردای بهتر/ به زودی نشست‌ها و همایش‌های انتخاباتی در استان‌ها را آغاز می‌کنیم». خبرگزاری مهر. ۲۵ آذر ۱۳۸۳.
- ↑ «حمایت جبهه اعتدالگرایان از کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی». ایسنا. ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «بیانیه جبهه مردمی حماسه‌سازان در حمایت از روحانی». آفتاب. ۲۱ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «اعلام حمایت ائتلاف اراده ملی ایران اسلامی از ولایتی». ایسنا. ۲۱ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «شرط جبهه اعتدال برای حمایت از روحانی/ برنامه‌های بر زمین مانده باید اجرایی شود». خبرگزاری فارس. ۱۶ اسفند ۱۳۹۵.
- ↑ بخشی الموتی، جواد (۲۹ فروردین ۱۳۹۶). «رئیس خانه احزاب از کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری انصراف داد». خبرگزاری مهر.
- ↑ قربانی، علیرضا (۸ اردیبهشت ۱۴۰۰). «حشمتیان اعلام کاندیداتوری کرد». ایسنا.
پیوند به بیرون
- اعتدال‌گرایی نه اصولگرایی است و نه اصلاح‌طلبی! خبرگزاری فرارو