آتیلا
آتیلا (۴۰۵–۴۵۳ میلادی) یکی از رهبران قوم هون بود که بزرگ‌ترین امپراتوری را در اروپا، از رود اورال تا دانوب تشکیل داد. در زمان فرمانروایی، وی یکی از مخوف‌ترین دشمنان امپراتوری‌های روم غربی و شرقی بود. رومیان به او لقب تازیانه خداوند داده بودند و به او باج می‌دادند تا کاری به کار رم نداشته باشد.
| آتیلا | |
|---|---|
| فرمانروای قوم هون | |
| سلطنت | ۴۳۴–۴۵۳ میلادی |
| پیشین | بلدا و راگا |
| جانشین | اللاک |
| زاده | ۴۰۶ میلادی |
| درگذشته | ۴۵۳ میلادی |
| پدر | مونجوک |
آتیلا در آغاز به ایران حمله کرد و با شکست مواجه شد. حمله‌ای که او در سال ۴۴۱ میلادی به امپراتوری بیزانس کرد باعث شد تا تصمیم به حملات بیشتری به سوی غرب بگیرد. وی در اروپا شهرهای بسیاری را نابود و غارت کرد. سرانجام، در نبرد دشت کاتالانی‌ها، در مقابل فلاویوس آییتیوس شکست خورد. در این جنگ، رومی‌ها با ویزیگوت‌ها، فرانک‌ها و آلانی‌ها متحد شده و به مصاف هونها رفتند. هونها در ناحیه بین رود وُلگا و دشت‌های مجارستان می‌زیستند، از آغاز سدهٔ پنجم به تاخت و تازهای فراوان و پُرسودی در حوالی رود دانوب دست زدند، بنابراین، در حدود ۴۴۰ تا ۴۴۵ میلادی، دربار آتیلا به تجمل و زیبائی آراسته بود، شمارهٔ اسیرانی که می‌گرفتند بسیار بود، هر دو زبان یونانی و لاتین در دربار تکلم می‌شد، و دبیرانِ رومی‌تبار رویدادهای خارجی را همواره به آگاهی خان می‌رساندند، آتیلا، زرد رنگتر از بیشتر افراد قومش بود، ساده می‌زیست و بیرحمی و خشونت نژادش را با ذوق دیپلماسی، ظرافت حقوقی و حتی آداب دانی درمی‌آمیخت، بی‌گمان راضی بود که با همسایگانش پیوندهای نیکو داشته باشد تا آزادانه بتواند خواربار و ساز و برگش را از منابع امپراتوری فراهم آوَرد، در ۴۴۰ میلادی معاهده‌ای با قسطنطنیه برای تحویل دام بسته شد و آتیلا عنوان شهروند رومی گرفت ولی پرداخت وجه دامها آن‌قدر عقب افتاد که در ۴۴۸ میلادی آتیلا به ناچار از دانوب گذشت، فیلیپولیس را گرفت و رهسپار پایتخت شد که امپراتور با وعدهٔ غرامت و حقوق او را از پیشروی بیشتر بازداشت، سال بعد تمامی این شرط‌ها نقض شد و ناممکن نیست که آتیلا را تشویق کردند که رو به غرب نماید.
حکمرانی
مرگ عموی آتیلا به نام روگیلا (راگا یا روا) در سال ۴۲۴ میلادی موجب شد که او به همراه برادرش بلدا (یا بودا) که فرزندان مونجوک بودند کنترل امپراتوری هون را به دست بگیرند. آتیلا دو بار به بالکان لشکر کشید و پیش از شکست در نبرد چالون از گل (فرانسه امروزی) تا اورلئان پیش رفت؛ وی در ۴۵۲ امپراتور روم غربی والنتینای سوم را از پایتختش راونا بیرون راند و به قسطنطنیه و رم رسید وی از تاختن به این دو شهر خودداری ورزید. در مارس ۴۵۱ میلادی، آتیلا همراه هفتاد هزار جنگجو و خانواده‌هایشان از راین گذشت و ژرمنهای وحشت زده را از پیش رویش می‌راند، زیرا وحشیگری‌های قومش در گُل از یادها نرفته بود، مِس، تروا، پاریس، و اورلئان فرو افتادند، در بهار سال بعد آتیلا کوشید به ایتالیا بتازد، نیروهایش سبک بودند زیرا تنها برای کسب غنیمت می‌آمدند، ارتش او آکویلیا را با خاک یکسان کردند که ساکنانش به ناچار به مرداب ریالتو (خاستگاه ونیز) پناه بردند، هنگام پیشروی به سوی رم به هیئت سفیران پاپ لئوی یکم برخوردند، مذاکرات پیش می‌رفت اما آتیلا توقف ناپذیر می‌نمود، پیش از این سوگند یاد کرده بود که اسبش را در رودخانه‌های اسپانیا آب بدهد، این بار بخت با اروپا مهربان بود، آتیلا در بهار سال ۴۵۳ ناگهان مُرد، امپراتوریش بی‌درنگ فرو ریخت و اردوهایش به سوی دریای آزوف پس نشستند.
نام
منشأ نام آتیلا دقیقاً معلوم نیست چون اطلاعات بسیار کمی دربارهٔ اسامی هونها موجود است. ممکن است این نام از کلمه آتیل که در آلتایی قدیم به معنی آب و نیز نام رود ولگا در زبان ترکی است، ایجاد شده باشد. (همچنین این نام را با آتالیق -به معنی پدرخوانده- که عنوانی مهم در قبایل ترک بوده مقایسه کنید) مورخ لهستانی نام آتیلا را به صورت آگویلا بکار برده که معنی کلمه آگوا در زبان لاتین آب است. برخی هم معتقدند که نام آتیلا از ترکیب کلمه ایتلت مجاری (به معنی قاضی) یا آتا در زبان گوتی (آتا -به معنی پدر-از زبان ترکی وارد این زبان شده‌است) با پسوند تصغیر ایلا ایجاد شده‌است. نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهد که نام آتیلا در اروپای مرکزی قبل از آتیلای هون نیز رواج داشته‌است. نام آتیلا در زبان‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد به عنوان مثال:
- در زبان انگلیسی: Ætla , Attle و Atlee
- در زبان ایتالیایی: Attila
- در زبان‌های اسکاندیناوی: Atli و Atle
- در زبان آلمانی: Etzel
- در زبان مجاری: Attila, Atilla و Etele
- در زبان ترکی استانبولی: Attila, Atila و Atilla
- در زبان قزاقی: Edil
شمشیر آتیلا
نقل است که آتیلا شمشیری داشت به نام مارس که معتقد بود این شمشیر را خدای جنگ، مارس، به او هدیه کرده‌است داستان از این قرار است که روزی در دوران جوانی در دشتی تنها بود که طوفانی برپا شد. او برای پناه بردن به مکانی امن هراسان می‌دوید تا خود را به سرپناهی برساند. در همین حین در مقابل پایش رعد و برقی بر زمین برخورد کرد و آنچه باقی گذاشت یک شمشیر بود با لبه‌ای پهن که آن را مارس نام نهاد.
مرگ آتیلا
آتیلا که در شب زفاف آخرین ازدواجش با ایلدیکو که زنی جوان و زیبا از گوت‌ها بود در اثر خون‌ریزی بینی و به روایتی خون‌ریزی داخلی فوت کرد. هونها جنازه آتیلا را در سه تابوت درون هم قرار دادند تابوت اول که جسد درون آن قرار داشت از طلا، تابوت دوم که تابوت طلایی را درون خود جا داده بود از نقره و سومین تابوت که تابوت نقره درون آن جای می‌گرفت از فولاد بود. تابوت آتیلا را در بستر رود تیزا دفن کردند.
آتیلا آن چنان محبوب مردم خود بود که در عزای او به جای اشک ریختن رگ‌های خود را می‌زدند و خون خود را می‌ریختند.
نوادگان آتیلا
آتیلا فرزندان بسیاری داشت از میان فرزندان او سه تن از پسرانش به نامهای الاک، دنگیزیخ و ارناخ بر سر تصاحب تاج و تخت پدر به جنگ با یکدیگر پرداختند که این نزاع با پیروزی الاک همراه بود.
وجهه آتیلا در میان ملل مختلف
در بیشتر کشورهای اروپای غربی وی نمادی از بیرحمی و تجاوزگری است. بر عکس برخی تاریخ‌نگاران وی را پادشاهی بزرگ و شریف دانسته‌اند. آتیلا در فرهنگ مجارها و ترکها و فرهنگهای وابسته یک قهرمان است. در افسانه‌های اسکاندیناوی نیز از آتیلا به نیکی یاد شده‌است. در منظومه‌های حماسی آلمانیها آتیلا دیگر یک بلای آسمانی نیست. او پادشاهی است صلح‌جو که میلی به مبارزه و کشور گشایی ندارد. در سرود نیبلونگن این امر به‌وضوح دیده می‌شود.
در قزاقستان نیز آتیلا یک قهرمان است و بانک ملی این کشور تصویر او بر روی سکه‌های ۱۰۰ تنگه‌ای حک نموده‌است.
در سال ۱۸۲۹ محققی به نام یوری هوکا-ونلین (Jurij Huca-Venelin) نظریه اسلاو بودن آتیلا و هونها را مطرح کرد که مورد توجه بسیار قرار گرفت. به دنبال او ایوان اگورویچ زابلین (Ivan Egorevic Zabelin) نیز بر پایه کمک آتیلا به اسلاوها در جنگ با گوت‌ها چنین ادعایی را مطرح کرد و در کتاب خود به نام «آتیلا و روسها» از آتیلا به عنوان حاکم مطلق تمامی روسها (اوکراینی‌ها، روسها و بلاروسها) دانست. انتساب تزارهای بلغارستان به آتیلا باعث محبوبیت او در بلغارستان شده‌است.
کارهای هنری مرتبط با آتیلا
موسیقی
- گروه متال نروژی دیمو بورگیر ترانه‌ای دربارهٔ آتیلا با نام Hunnerkongens Sorgsvarte Ferd Over Steppene سیر اندوهناک پادشاه هون در میدان جنگ ساخته‌است.
- گروه هوی متال آیسد ارث ترانه‌ای با نام آتیلا در آلبوم خود به نام The Glorious Burden (رسالت باشکوه) منتشر کرد. در این ترانه از دوران حکمرانی آتیلا سخن به میان آمده‌است.
- گروه هوی متال بریتانیایی Saxon در آلبوم سال ۲۰۰۶ خود به نام The Inner Sanctum (حریم باطنی) ترانه‌ای با نام آتیلا پادشاه هون را جای داده‌است.
- لونته سورنیی آهنگساز مجاری و عضو گره ایللس آهنگ اپرای راک به نام Attila, Isten kardja (آتیلا، شمشیر خداوند) را ساخته‌است.
- قطعه اپرا به نام Attila, König der Hunnen (آتیلا پادشاه هون) توسط جوزپه وردی ساخته شد که اشعارش توسط تمستوکل سلرا و اولین اجرای آن توسط زکریا ورنر در سالن تئاتر شهر ونیز در ۱۷ مارس سال ۱۸۴۶ انجام یافت.
- گروه متال مجاری دالریادا ترانه‌ای دربارهٔ شکوه آتیلا جد مجارها ساخته‌است این ترانه که در آلبوم سال ۲۰۰۸ این گروه با نام Szlek (بادها) جای گرفته‌است Égnek ostora (تازیانه آسمانی) نام دارد.
فیلم
- آنتونی کوئین در فیلم The Scourge of God (تازیانه آسمانی) نقش آتیلا را برعهده گرفته‌است در این فیلم سوفیا لورن نیز به صورت افتخاری هنرنمایی کرده‌است.
- داگلاس سیرک در فیلم Sign of the Pagan (تأیید کافر) به دوران حکمرانی آتیلا پرداخته‌است او در این فیلم نقش آتیلا را به جک پالانس داده‌است.
- سریال تلویزیونی آتیلا در سال ۲۰۰۰ میلادی ساخته و سال بعد پخش شد. در این سریال جرارد باتلر نقش آتیلا را برعهده داشت.
بازی
بازی Total War: ATTILA (جنگ تمام‌عیار: آتیلا) مربوط به ظهور و گسترش فرمانروایی آتیلا در اروپا و جنگ‌های وی با رومیان می‌باشد.
سایر
جستارهای وابسته
- آتیلا (نام)
- هون
- خط آتیلا
- عملیات آتیلا
گالری تصاویر
منابع
- ↑ history, Kallie Szczepanski Kallie Szczepanski has a Ph D. in; College, Has Taught at the; U.S, high school level in both the; Korea. "Attila the Hun Timeline and History". ThoughtCo (به انگلیسی). Retrieved 2019-07-17.
- ↑ Catholic Encyclopedia, Attila، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸.
- ↑ Abaev, V. I; Bailey, H. W (1985). "ALANS". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. ۱. New York: Bibliotheca Persica Press. p. ۸۰۱–۸۰۳. Retrieved 2013-10-10.
- ↑ تاریخ لاروس، کتاب یکم، قرون وسطی، صفحهٔ ۲۹۳
- ↑ تاریخ لاروس، کتاب یکم، قرون وسطی، چاپ اول ۱۳۷۸ صفحات ۲۹۳ و ۲۹۴
- ↑ «The History of the Decline and Fall of The Roman Empire - Vol 3 - Chapter XXXIV Part I». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «Istria on the Internet - History - Attila the Hun». www.istrianet.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۱۷.
- ↑ امروز در تاریخ(۲۰فروردین)
- ↑ BBC NEWS | Europe | Hungary blocks Hun minority bid
- ↑ «Northvegr - Völsunga Saga». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اوت ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «آکادمی فانتزی: مرجع هواداران علمی‌تخیلی و فانتزی: نسخه قابل چاپ». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۹ سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсы". nationalbank.kz (به kz). Retrieved 2019-07-17.
- ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۶ اوت ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ http://sitemaker.umich.edu/mladjov/files/bulgarian_rulers.pdf
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «The Official Iced Earth Website». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «Saxon747.com: Home». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «Zikkurat - Atilla - Isten kardja». www.zikkurat.hu. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۱۷.
- ↑ «Dalriada». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئیه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «List of Films». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ «Gerard Butler dot Net - Press Room - Attila Reviews». www.gerardbutler.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اکتبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۱۷.
- ↑ "Total War: ATTILA on Steam". store.steampowered.com (به انگلیسی). Retrieved 2019-07-17.
- ↑ New Statesman - Attila the Hen
- ↑ «Kazakhstan 2009 100 Tenge Attila the Hun 1oz Silver Gilded Proof Coin - $77.50:: Coin Mercantile - The Source for Modern World Coins». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۰.