پریزرنپِریزْرِن، شهری کهن در استان خودمختار کوزووـ متوهیای جمهوری صربستان و مونتنگرو می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - پیشینه تاریخی ۲.۱ - سال ۴۱۰ قمری ۲.۲ - سال ۸۵۹قمری ۲.۳ - گسترش اسلام در سده ده ۲.۴ - سال ۱۸۶۷میلادی ۲.۵ - سال ۱۸۳۹ میلادی ۲.۶ - سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۱۲ میلادی ۲.۷ - سال ۱۹۱۸ میلادی ۲.۸ - سال ۱۹۹۲ میلادی ۳ - تصوف در پریزرن ۴ - ادبا ۵ - آثار باستانی ۵.۱ - ماریالویشکای مقدس ۵.۲ - قلعه پریزرن ۵.۳ - مسجد محمت پاشا ۵.۴ - حمام محمت‌پاشا ۵.۵ - مسجد سنان پاشا ۶ - فهرست منابع ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - بیوگرافیاین شهر در°۴۲و´۱۲ عرض شمالی و°۲۰و´۴۴ طول شرقی در دامنه‌های رشته کوه‌شار در جنوب استان کوزوو واقع است و رودخانه بیستْریکا از میان آن می‌گذرد. به سبب واقع شدن این شهر بر سر راه‌هایی که کرانه‌های دریایی آدریاتیک را به نواحی داخلی بالکان متصل می‌سازد، از موقعیت اقتصادی مناسبی برخوردار است. صنایع غذایی، نساجی، دارویی و فلزی از عمده‌ترین صنایع پریزرن است و در کنار آن صنایع دستی (ملیله‌دوزی) نیز رونق دارد. [۱]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۲]
Encarta reference Library، ۲۰۰۴.
۷۸٪ از جمعیت ۱۴۵‘۱۵۹ تنی (۱۳۸۳ش/۲۰۰۵م) پریزرن را آلبانیایی تبارها، ۵۰٪ را صرب‌ها و ۱۷٪ بقیه را دیگر ملیت‌ها تشکیل می‌دهند [۳]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۴]
The World Gazetteer، wwwworld-gazetteercom.
۲ - پیشینه تاریخییافتههای باستان‌شناختی بیانگر آن است که پریزرن یکی از کهن‌ترین مراکز مسکونی در اروپای جنوب‌شرقی بوده است. نخستین ساکنان این شهر ایلیرین‌ها بودند؛ سپس با تشکیل پادشاهی صربستان، پریزرن مدت کوتاهی مرکز این پادشاهی شد و پس از آن بیزانسی‌ها بر این شهر دست یافتند. ۲.۱ - سال ۴۱۰ قمریدر ۴۱۰ق/۱۰۱۹م از این شهر به عنوان مقر اسقف ارتدکس یاد شده است. ۲.۲ - سال ۸۵۹قمریپریزرن بارها میان امپراتوری بیزانس، پادشاهی صربستان و بلغارستان دست به دست گشت و به هنگام چیرگی عثمانیان بر این شهر در رجب ۸۵۹/ژوئن۱۴۵۵ در قلمرو پادشاهی صربستان قرار داشت [۵]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۶]
Prizren،History، wwwkomuna-prizrenorg/en/history.
[۷]
EI ۲.
پریزرن با افزوده شده بر قلمرو عثمانی‌ها، توسعه بیشتری یافت [۸]
Prizren، wwwalbaniancom.
. در دوره حاکمیت عثمانیان بر این شهر، پریزرن یکی از والی نشین‌های عثمانی در بالکان بود و تا ۱۹۱۲م جزو قلمرو والیان عثمانی قرار داشت [۹]
Encarta reference Library، ۲۰۰۴.
[۱۰]
Prizren، wwwalbaniancom.
.۲.۳ - گسترش اسلام در سده دهدر سده‌های ۱۰و۱۱ق/۱۶و۱۷م با گرویدن تدریجی مردم به اسلام و برپا شدن شمار بسیاری بناهای اسلامی، پریزرن چهره شهری اسلامی به خود گرفت. [۱۱]
EI ۲، ج۸، ص۳۳۸-۳۳۹.
۲.۴ - سال ۱۸۶۷میلادیدر ۱۸۶۷م دولت عثمانی برای اداره بهتر امور تغییراتی در تقسیمات اداری قلمرو خود ایجاد کرد. براساس این تغییرات کوزوو نخست به دو ولایت تقسیم شد، اما در ۱۸۶۸م ولایت پریزرن که شامل ۴ سنجاق بود و منطقه اداری وسیعی که تقریباً سراسر کوزوو و تتو و منطقه گاسینیه، دبره، اسکوپیه و نیش را دربرمی‌گرفت، به وجود آمد. [۱۲]
ملکم نوئل، تاریخ اجمالی کوزوو، ج۱، ص۲۸۶، ترجمه باقر نصیری، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲.۵ - سال ۱۸۳۹ میلادیدر دوره تنظیمات (۱۲۵۵-۱۳۲۶ق/۱۸۳۹-۱۹۰۸م) که دگرگونی‌هایی در ساختار سیاسی و فرهنگی امپراتوری عثمانی صورت گرفت، اصلاحاتی توسط مدحت پاشا در ۱۲۸۶ق/۱۸۶۹م در ولایت پریزرن به اجرا درآمد. از جمله این اصلاحات ایجاد نشریه‌ای محلی بود که نخستین شماره آن باروی جلدی به زبان‌های ترکی و صربی در اوت۱۸۷۱ منتشر شد. [۱۳]
ملکم نوئل، تاریخ اجمالی کوزوو، ج۱، ص۲۸۶، ترجمه باقر نصیری، تهران، ۱۳۷۸ش.
این نشریه با اقبال عمومی مردم پریزرن مواجه شد. در دوره حکومت صفوت پاشا بر پریزرن نیمی از این نشریه به زبان صربی انتشار می‌یافت. ۲.۶ - سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۱۲ میلادیدر دهه ۱۹۶۰م پریزرن توسط خطوط تلگراف به شهرهای پچوی، پریشتینا، سالونیک و استانبول مرتبط شد. در ۱۸۸۰م بخش یا ولایت پریزرن همراه با سنجاق‌دبره که در تقسیمات اداری عثمانیان جزو ایالت کوزوو بود، از این ایالت جدا شد و به ایالت ماناستر پیوست و تا ۱۸۸۲م به همان منوال باقی بود. [۱۴]
Türk tarih kongresi hazırlık komitesi، Ankara، ج۲، ص۶۶۹، ۱۹۷۳.
در ۱۸۸۳م پریزرن دوباره به ایالت کوزوو افزوده شد و سپس در ۱۸۸۶م بار دیگر در حوزه اداری ایالت ماناستر قرار گرفت. این انضمام چندان طولی نکشید و از ۱۸۸۸م دوباره به ایالت کوزوو ملحق شد. ایالت کوزوو در ۱۹۱۲م از ۶ سنجاق بزرگ که یکی از آن‌ها پریزرن بود، تشکیل می‌شد. [۱۵]
Türk tarih kongresi hazırlık komitesi، Ankara، ج۲، ص۶۶۹، ۱۹۷۳.
در ذی‌قعده ۱۳۳۰/اکتبر۱۹۱۲طی جنگ نخست بالکان، ارتش صربستان به فرماندهی ژنرال یانکویچ، پریزرن را از تصرف عثمانیان بیرون آورد. [۱۶]
EI ۲، ج۸، ص۳۴۰.
۲.۷ - سال ۱۹۱۸ میلادیپس از پایان جنگ جهانی اول در ۱۹۱۸م و تشکیل پادشاهی یوگسلاوی، ایالت آلبانیایی‌نشین کوزوو و از آن جمله شهر پریزرن در قلمرو این پادشاهی قرار گرفت. این شهر در طول جنگ‌های اول و دوم رونق گذشته خود را از دست داد و جمعیت آن رو به کاهش گذاشت. [۱۷]
EI ۲، ج۸، ص۳۳۸-۳۳۹.
اما پس از جنگ جهانی دوم به واسطه موقعیت مناسب جغرافیایی، مورد توجه واقع شد و به صورت شهری امروزی درآمد. ۲.۸ - سال ۱۹۹۲ میلادیبا فروپاشی فدراسیون یوگسلاوی در ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م، پریزرن در فدراسیون جدید یوگسلاوی باقی ماند. این فدراسیون در ۲۰۰۳م به جمهوری صربستان و مونتنگرو تغییر نام داد. امروزه پریزرن مرکز اقتصادی ایالت کوزوو به شمار می‌آید. [۱۸]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۱۹]
Encarta reference Library، ۲۰۰۴.
۳ - تصوف در پریزرنپریزرن یکی از مراکز تصوف در بالکان بوده است. تکیه‌های طریقه‌های سنانیه و قادریه که به ترتیب در سال‌های ۹۹۸ و ۱۰۶۶ق بنا نهاده شده‌اند، هنوز پابرجا هستند. همچنین تکیه طریقه قراباشیه شعبه‌ای از سلسله خلوتیه که در ۱۱۱۱ق ظهور یافت، هنوز باقی است. سلیمان افندی (د۱۱۵۱ق/۱۷۳۸م) شعبه عاجزیه از طریقت سعدیه را در این شهر بنیاد نهاد. برگذاری مراسم نوروز در تکیه فرقه رفاعیه که در ۱۳۵۱ش/۱۹۷۲م بازسازی شده، از بزرگ‌ترین رویدادهای اهل تصوف در بالکان است. [۲۰]
EI ۲، ج۸، ص۳۴۰.
۴ - ادباشماری از نویسندگان و شعرای عثمانی از پریزرن برخاسته‌اند. از میان این شخصیت‌ها عاشق چلبی است که در ۹۲۶ق/۱۵۲۰م در پریزرن متولد شد. نام اصلی وی پیرمحمد است و در اشعار خود عاشقی تخلص می‌کرده است. عاشقی که زبان و ادب فارسی و عربی را به خوبی می‌دانست، آثاری از این دو زبان به ترکی ترجمه کرد، [۲۱]
Türkiye diyanet vakfı İslâm anasiklopedisi، Istanul، ج۳، ص۹۴۹، VII.
[۲۲]
ولی وهاب و الهامه مفتاح، نگاهی به روند نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در ترکیه، ج۱، ص۲۷۱-۲۷۲، تهران، ۱۳۷۴ش.
تجلی ذوالفقار افندی (د۱۱۰۰ق/۱۶۸۹م) صاحب دیوان بلاغت از دیگر شعرای عثمانی پریزرن است. [۲۳]
شیخی محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، ج۱، ص۵۵، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
۵ - آثار باستانیپریزرن با داشتن بیش از ۶۵ بنای تاریخی برجای مانده از دوره عثمانیان و پیش از آن، به صورت یک «موزه شهر» درآمده است. ۵.۱ - ماریالویشکای مقدسکهنترین بنای این شهر کلیسای «ماریالویشکای مقدس» است که دیرینگی آن به روزگار چیرگی امپراتوری بیزانس بر این شهر می‌رسد. این کلیسا یکی از کهن‌ترین کلیساهای کاتولیک رومی در بالکان به شمار می‌رود که بعدها به کلیسای ارتدکس شرقی بدل شد. [۲۴]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۲۵]
Encarta reference Library، ۲۰۰۴.
[۲۶]
Prizren،History، wwwkomuna-prizrenorg/en/history.
۵.۲ - قلعه پریزرناز دیگر آثار این شهر قلعه آن است که قدمت آن به سده ۱۱م می‌رسد. ۵.۳ - مسجد محمت پاشاهمچنین مسجد محمت پاشا (محمدپاشا) کهن‌ترین بنای اسلامی این شهر است که بنا بر کتیبه سر در آن، در ۹۶۸ق/۱۵۶۱م ساخته شده است. این مسجد در یک سطح مدور بنا شده، و دارای پنجره‌های متعددی است و محراب و منبر آن از سنگ مرمر ساخته شده است. در کنار این مسجد، مدرسه‌ای بنا شده که مزار محمت پاشا در آنجاست. ۵.۴ - حمام محمتپاشاهمچنین از روزگار محمت‌پاشا حمامی برجای مانده که با تکه سنگ‌های بزرگ خوش‌تراش و معماری متناسب و زیبا ساخته شده است. این حمام دارای دو بخش زنانه و مردانه بوده است. ۵.۵ - مسجد سنان پاشااز دیگر آثار دوره حضور ترکان بر این شهر، مسجد سنان پاشاست که بنابر کتیبه آن، در ۱۰۲۴ق/۱۶۱۵م بنا گردیده است. معماری متناسب و زیبای این مسجد یکی از آثار هنری بی‌نظیر اسلامی به شمار می‌رود. مناره بلند و با عظمت آن بر سراسر شهر اشراف دارد و گنبد بزرگ آن با بنای مدور مسجد کاملاً هماهنگ است. فضای داخلی مسجد با طرح‌های هندسی آرایش شده است و هر بیننده‌ای را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد [۲۷]
Prizren، wwwalbaniancom.
[۲۸]
Encarta reference Library، ۲۰۰۴.
۶ - فهرست منابع(۱) شیخی محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م. (۲) ملکم نوئل، تاریخ اجمالی کوزوو، ترجمه باقر نصیری، تهران، ۱۳۷۸ش. (۳) ولی وهاب و الهامه مفتاح، نگاهی به روند نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در ترکیه، تهران، ۱۳۷۴ش. (۴) EI ۲. (۵) Encarta reference Library، ۲۰۰۴. (۶) Prizren، wwwalbaniancom. (۷) Prizren-History، wwwkomuna-prizrenorg/en/history. (۸) Türkiye diyanet vakfı İslâm anasiklopedisi، Istanul، VII. (۹) Türk tarih kongresi hazırlık komitesi، Ankara، ۱۹۷۳. (۱۰) The World Gazetteer، wwwworld-gazetteercom. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پریزرن»، شماره۵۵۱۴. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|