مشاجرهمشاجره، به‌معنای خطابه مربوط به امر واقع شده در گذشته، با هدف شکر یا شکایت، و عذر یا ندامت است. ۱ - اقسام خطابهخطابه، به حسب اغراض و موارد کاربرد آن بر سه نوع است: ۱. مشاوَرات؛ ۲. منافَرات؛ ۳. مشاجَرات. [۲]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۴۹-۳۵۰.
[۳]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۷۳-۱۷۴.
۲ - توضیح اصطلاحهرگاه خطابه در اطراف امری انشا شود که در گذشته موجود شده است، آن خطابه «مشاجره» خوانده می‌شود. حال اگر آن امر، نافع باشد و خطیب هم منافع آن را تبیین کند و مخاطب نیز نزاعی در آن نداشته باشد، مفاد خطابه، ستایش و سپاس‌گویی از گذشته است، از همین رو خطابه را اصطلاحاً «شکر» می‌گویند، اما اگر آن امر، ضرر داشته باشد و خطیب هم مضرّات و پیامدهای منفی آن را تبیین کند، در این موقع ممکن است مخاطب در صدد نزاع و دفاع برآید. به این سبب، به این قسم خطابه «مشاجرات» یا «خصامیات» می‌گویند. در مشاجَرات، تقریر خطیب از مضرّات و مفاسد امر مورد نظر را «شکایت»، و دفاع مخاطب را «عذر» یا «اعتذار»، و خود مخاطب را «معتذر» گویند. اما اگر مخاطب در مقام دفاع برنیاید و به تقریرات خطیب اعتراف کند، مخاطب را «نادم»، و اعتراف وی را «استغفار» و «نَدَم» می‌گویند. به مشاجره، علاوه بر خصامیات، خطابه قضایی و خطابه مشاجری هم گفته شده است. [۶]
ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۷۰.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق. • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مشاجره»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۶. |