عزیمتعزیمت در معانی مختلف به کار می رود : مقابل رخصت، سوره دارای سجده واجب ( عزائم )، کلماتی که با آنها ارواح خبیث را از بدن فرد گرفتار خارج می‌کنند و ایجاد کارهای خارق العاده به کمک ارواح بسیط (سحر) . ۱ - به معنای رخصتعزیمت به معنای نخست مقابل رخصت قرار دارد و در لغت به معنای قصد مؤکّد آمده است؛ [۱]
مجمع البحرین، واژه «عزم».
لیکن در اصطلاح عبارت است از الزام شرعی به انجام دادن کاری یا ترک آن.بنابر این، در موارد رخصت، عمل به مقتضای رخصت الزامی ندارد و ترک آن جایز است؛ لیکن در موارد عزیمت، عمل به مقتضای عزیمت واجب، و ترک آن ممنوع است. ۲ - نفی ضرر و حرجبرخی گفته‌اند: نفی حرج در شریعت از باب رخصت و نفی ضرر از باب عزیمت است؛ بدین معنا که تکلیفی که به سبب حرجی بودن از مکلّف برداشته می‌شود، مشروعیتش باقی است؛ از این رو، در صورتی که مکلف با تحمل مشقت تکلیف حرجی را به جا آورد، جایز و صحیح است؛ لیکن تکلیفی که بر اثر زیان بار بودن برداشته شده، مشروعیت آن نیز برداشته می‌شود. از این رو، چنانچه مکلف با تحمل زیان ، آن را انجام دهد، عمل انجام گرفته صحیح و کافی نخواهد بود، مانند روزه که اگر برای مکلف زیان داشته باشد، گرفتن آن صحیح نیست و اگر با وجود ضرر روزه بگیرد، قضای آن واجب است؛ اما اگر مشقت داشته باشد و نه ضرر، روزه‌اش صحیح است. [۲]
فقه الامام جعفر الصادق، ج۱، ص۱۲۷.
[۳]
مهذب الاحکام، ج۱۲، ص۲۲۱.
۳ - حکم وضعیبنابر دیدگاه برخی، عزیمت از احکام وضعی است. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۳۸۳، برگرفته از مقاله«عزیمت». |