زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

صف






صف از اصطلاحات فقه نظامی است به معنای ردیف کردن و نزدیک هم چیدن و یا کنار هم قرار گرفتن نفرات یک گروه یا واحد نظامی. این واژه در قرآن و روایات استعمال شده است.


۱ - معنای لغوی



صَفّ مصدر فعل صَفَّ یَصُفُّ در لغت به معنای در یک ردیف و خط صاف قراردادن و قرار گرفتن هر چیز، مرتب کردن، نزدیک هم چیدن، قوم در صف ایستاده، در مقابل دشمن قرار گرفتن لشگر و بال باز کردن پرنده آمده است. جمع آن صفوف است.
[۳] دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳۱، ص۲۱۵، انتشارات وزارت ارشاد.
[۵] وجدی، فرید، دایرة المعارف، ج۵، ص۵۲۲، نشر دار المعرفه.


۲ - معنای اصطلاحی



این لغت در اصطلاح فقه عبارت است از: ردیف کردن و نزدیک هم چیدن و یا کنار هم قرار گرفتن نفرات یک گروه یا واحد نظامی.
[۶] مغنیه، محمدجواد، فقه امام جعفر صادق، ج۲، ص۲۷۰، نشر دار العلم.


۳ - صف در قرآن



این واژه در قرآن کریم هفت بار به کار رفته است که به یک مورد آن که با مفهوم نظامی مناسب است، اشاره می‌شود:
«انَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلوُنَ فی‌ سَبیلِهِ صَفاًّ کَانَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛ خدا کسانی را که در راه وی، به صف، کارزار می‌کنند که گویی بنایی استوارند، دوست دارد.

۴ - صف در روایات



در روایات بسیاری واژه «صفّ» به کار رفته است؛ از آن جمله روایت مالک‌ بن اعین است که می‌گوید:
«... حَرَّضَ امیرُالْمُؤْمِنینَ عَلَیهِ السَّلامُ النَّاسَ بِصِفَّیْنِ فَقالَ: انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ دَلَّکُمْ عَلی‌ تِجارَةٍ تُنْجیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلیمٍ، وَ یُشْفی‌ بِکُمْ عَلَی الْخَیْرِ الْایْمانُ بِاللَّهِ، وَالْجِهادُ فی‌ سَبیلِ اللَّهِ... فَسَوُّوا صُفُوفَکُمْ کَالْبُنْیانِ الْمَرْصُوصِ فَقَدِّمُوا الدّارِعَ وَأَخِّرُوا الْحاسرَ وَ عَضُّوا عَلیَ النَّواجِدَ...»
«امیر مومنان (علیه‌السّلام) در صفّین مردم را به جنگ تشویق می‌کرد و می‌فرمود خداوند تبارک و تعالی شما را به تجارتی که از عذاب دردناک نجات می‌دهد، راهنمایی کرده است و شما را برخیر (ایمان به خدا و جهاد در راه او) هدایت نموده است... پس صف‌هایتان را مانند بنیانی محکم (سد آهنین) مرتب کنید و زره‌پوشان را در جلو و افراد بدون زره و سپر را در پشت سر قرار دهید و دندان‌های خود را برهم بفشارید و....»

۵ - احکام جنگ



فقهاء می‌گویند: در جنگ واجب است جنگجویان خودشان را در میدان جنگ به صف ثابت و استوار مانند سدّ آهنین مرتب کنند.
[۲۸] مغنیه، محمدجواد، فقه امام جعفر صادق، ج۲، ص۲۷۰، نشر دار العلم.
یکی از احکام جنگ این است که فرمانده لشکر وقتی تصمیم بر جنگ گرفت، از خداوند طلب خیر و درخواست پیروزی کند و اصحاب و یاران خود را به مرتّب کردن صف‌ها تشویق نماید.

۶ - پانویس


 
۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۹، ص۱۹۴.    
۲. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۲۴، ص۲۴.    
۳. دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳۱، ص۲۱۵، انتشارات وزارت ارشاد.
۴. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۵، ص۸۱، انتشارات مکتبة المرتضویه.    
۵. وجدی، فرید، دایرة المعارف، ج۵، ص۵۲۲، نشر دار المعرفه.
۶. مغنیه، محمدجواد، فقه امام جعفر صادق، ج۲، ص۲۷۰، نشر دار العلم.
۷. صف/سوره۶۱، آیه۴.    
۸. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۲، ص۲۸۳، دار الکتب الإسلامیة.    
۹. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۲، ص۵۲۶، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۰. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۳۸، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۱. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۶۶، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۲. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۸۰، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۳. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۸۵، ندار الکتب الإسلامیة.    
۱۴. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۸۵، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۵. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۳، ص۳۸۷، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۶. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول‌ کافی، ج۵، ص۴۱، دار الکتب الإسلامیة.    
۱۷. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۴، ص۱۱۲۲، نشر دار احیاء التراث.    
۱۸. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۷۲، نشر دار احیاء التراث.    
۱۹. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۸۱، نشر داراحیاء التراث.    
۲۰. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۴۱۲، نشر دار احیاء التراث.    
۲۱. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۴۷۲، نشر دار احیاء التراث.    
۲۲. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۴۷۳، نشر دار احیاء التراث.    
۲۳. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲، ص۸۰۶، نشر دار احیاء التراث.    
۲۴. موسوی، سید رضی، نهج‌البلاغه، ص۱۵۵، خطبه۱۰۷.    
۲۵. موسوی، سید رضی، نهج‌البلاغه، ص۱۰۸، خطبه۸۳.    
۲۶. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۷۲، نشر دار الحیاء التراث.    
۲۷. کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، ج۵، ص۳۹.    
۲۸. مغنیه، محمدجواد، فقه امام جعفر صادق، ج۲، ص۲۷۰، نشر دار العلم.
۲۹. مروارید، علی‌اصغر، ینابیع الفقهیه، ج۹، ص۳۵، کتاب الجهاد.( اصباح الشیعه لمصباح الشریعه).    


۷ - منبع



جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۸۱.    


رده‌های این صفحه : احکام جهاد | اصطلاحات نظامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.