حرسحرس در اصطلاح فقه نظامی به معنی نگاهبانان درگاه سلطان، رقیبان و پاسبانان به کار رفته است. این اصطلاح در قرآن و بسیاری از روایات نیز استعمال شده است. ۱ - معنای لغویحَرْس بر وزن فَعْل اسم جمع یا جمع است. مفرد آن حرسی و حارس است این کلمه در لغت به معنی نگاهبانان درگاه سلطان، رقیبان و پاسبانان به کار رفته است. [۳]
دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۱۹، ص۳۸، اقتباس.
۲ - حرس در قرآناین واژه فقط یک بار در قرآن استعمال شده است. در قرآن کریم از قول جنیان چنین آمده است: «وَ انَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدیداً وَ شُهُباً؛ ما به آسمان رسیدیم و آن را پر از نگهبانان قدرتمند و شهاب‌ها یافتیم.» ۳ - حرس در روایاتدر بسیاری از روایات اسلامی ماده «حرس» با مشتقات مختلف آن مورد استفاده‌قرار گرفته است که به نمونه‌ای از آن اشاره می‌کنیم. ۴ - روایتی از پیامبر«وَ فی قَوْلِهِ تَعالی: وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ. رُوِیَ انَّ النَّبِیَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَمَّا نُزِلَتْ هذِهِ الْایَةُ قالَ لِحُرَّاسٍ مِنْ اصْحابِهِ یَحْرُسُونَهُ؛ (سَعَدُ وَ حُذَیْفَهُ): الْحِقُوا بِمُلاحِقُکُمْ فَانَّ اللَّهَ تَعالی عَصَمَنی مِنَ النَّاسِ؛ روایت شده است، زمانی که آیه ۶۷ سوره مائده بر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد، خطاب به محافظان خود (سعد و حذیفه) فرمود: به گروه خود بپیوندید، چرا که خداوند تبارک و تعالی مرا از گزند مردم، حفظ می‌کند.» ۵ - روایتی دیگراز پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین روایت شده است: «حَرْسُ لَیْلَةٍ فی سَبیلِ اللَّهِ افْضَلُ مِنْ الْفَ لَیْلَةٍ یُقامُ لَیْلُها وَ یُصامُ نَهارُها؛ یک شب نگهبانی در جنگ بهتر از هزار شبی است که شب‌هایش در عبادت و روزهایش به روزه گرفتن سپری شود.» ۶ - پانویس
۷ - منبع• جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۵۱. |