تدبیحتدبیح به حالت کمان کردن و پهن کردن پشت و پایین انداختن سر در رکوع گفته می شود. ۱ - رکوع نماز و کیفیت آندر هر رکعت از نمازهای واجب یومیّه، یک رکوع واجب است و آن رکن است که نماز با کم‌وزیاد کردن آن - عمداً و سهواً - باطل می‌شود، مگر در نماز جماعت به‌عنوان متابعت به تفصیلی که در جای خود می‌آید. و در رکوع باید به‌اندازه متعارف خم شود به‌طوری‌که دستش به زانویش برسد و احتیاط (مستحب) آن است که به‌طوری باشد که کف دست به زانو برسد، بنابراین مسمّای خم شدن، کفایت نمی‌کند. و «در خم شدن شرط است که به قصد رکوع باشد، بنابراین اگر مثلاً به‌قصد گذاشتن چیزی بر زمین خم شود، کفایت نمی‌کند که آن را رکوع قرار دهد، بلکه چاره‌ای نیست که بایستد، سپس به‌قصد رکوع خم شود.» باتوجه‌به شکل رکوع که با خم کردن و انحناء بدن همراه است مستحبات و مکروهاتی در شرع مقدس برای آن بیان شده است که تدبیح یکی از آن‌ها است. ۲ - تدبیح در کلمات فقهاتدبیح-که درکلمات برخى فقها از آن به «تدبیخ» و «تصویب» نیز تعبیر شده- در عبارات اندكى از فقها به کار رفته است. برخى هر سه واژه را به یك معنا دانسته‌اند؛ لیكن برخى «تدبیح» را پهن کردن پشت و پایین انداختن سر و «تصویب» را مرادف آن و «تدبیخ» را به کمان کردن پشت و پایین انداختن سر تعریف کرده‌اند. این عنوان در باب صلات آمده است. ۳ - حکم تدبیحدر رکوع مستحب است سر و پشت نمازگزار موازی و برابر یكدیگر باشند و تدبیح به هر دو معنا مکروه است. [۵]
التحفة السنیة، ص۱۳۶.
[۶]
کشف الغطاء، ج۳، ص ۱۹۹.
امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله بدون به‌کاربردن عناوین مذکور، ضمن بیان این‌که مستحب است در رکوع «زانوها را به عقب کشیده کمر را صاف نگاه دارد و گردن را بکشد، و آرنج دست‌ها را مانند دو بال قرار دهد و زن دست‌هایش را روی ران‌ها، بالای زانوها بگذارد.» می‌فرماید: «و مکروه است که در حال رکوع سرش را پایین‌اندازد، و یا دست‌هایش را به پهلوهایش بچسباند و یا آنکه دست‌هایش را میان زانوهایش قرار دهد.» ۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۴۱۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |