تحاصتَحاصّ یعنی حصّه حصّه کردن مال به نسبت سهامکه از آن به مناسبت در بابهایی نظیر زکات، دین، تفلیس و اقرار سخن رفته است. مورد تحاصّ، دیون است و آن در صورتی است که اموال متعلّق حقّ طلبکاران، کمتر از طلب آنان باشد. نمونه‌هایی از مسائل آن عبارت است از: ۱ - تحاص در دینهرگاه مدیونی که بدهیهای متعدّد دارد بمیرد و ترکه‌اش کفاف دیونش را ندهد، تحاصّ صورت می‌گیرد. به عنوان مثال اگر مجموع بدهیهای وی یک میلیون تومان و ترکه‌اش پانصد هزار تومان باشد، هر طلبکار نصف طلب خود را از ترکه برمی‌دارد. حتّی اگر طلبکاری عین متاع خود را در میان ترکه بیابد نمی‌تواند آن را بابت طلب خود بردارد؛ بلکه آن نیز به صورت حصّه‌های مختلف، بین همه طلبکاران تقسیم می‌شود. برخی قدما گفته‌اند: در این صورت صاحب متاع می‌تواند آن را برای خود بردارد؛ همان‌گونه که اگر مدیون زنده بود، می‌توانست چنین کند. ۲ - تحاص در زکاتاگر شخصی که زکات به مالش تعلّق گرفته است پیش از پرداخت بمیرد و دیون دیگری نیز داشته باشد، در صورتی که ترکه کفاف دیونش را ندهد، بنابر قول برخی بین مستحقان زکات و طلبکاران، تحاصّ صورت می‌گیرد. قول دیگر، تقدیم مستحقان زکات بر طلبکاران است که ابتدا باید حقّ آنان پرداخت گردد. ۳ - تحاص در اقراراگر بیمار به دینی که همه ترکه را فرامی‌گیرد اقرار کند و در این اقرار، متّهم نباشد، اقرارش پذیرفته خواهد شد و اگر دینِ فراگیر دیگری نسبت به کلّ ترکه به واسطه بینه ثابت گردد، ترکه بین طلبکاران به صورت تحاصّ تقسیم می‌شود و در صورت ثبوت آن دین با اقرار وارث، در ثبوت تحاصّ اختلاف است. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۶۵. |