تتابعپیاپی انجام دادن عمل راتَتابُع میگویند که از تتابع در افعال وضو، غسل و نماز غالباً به موالات تعبیر می‌شود؛ لیکن تفاوت آن دو در این است که موالات، تتابع در اجزای یک عمل است ولی تتابع اعم از آن است و شامل تتابع در اعمال متعدّد و مستقل از هم نیز می‌شود. جایگاه فقهی عنوان یادشده عمدتاً باب صوم و کفارات است. ۱ - تتابع در صوماز شرایط صحّت دو ماه روزه کفّاره که جهت ارتکاب برخی اعمال ـ همچون افطار عمدی روزه ماه رمضان، ظهار و قتل خطا بر مکلف واجب می‌شود، تتابع است؛ بدین معنا که لازم است یک ماه کامل و یک روز از ماه دوم را پیاپی روزه بگیرد و هیچ روزی را بین آنها بدون عذر شرعی مانند بیماری، حیض، نفاس و سفر اضطراری افطار نکند. در اینکه تتابع در همه روزه‌های کفاره ـ مانند سه روز روزه در صورت عجز از انجام دادن خصال کفّاره یمین و هیجده روز روزه در صورت عجز از پرداخت کفّاره شکار شترمرغ در حال احرام ـ شرط است یا تنها در فرض یادشده (دو ماه روزه)، اختلاف می‌باشد. مشهور، قول اوّل است. [۴]
بروجردی، مرتضی، مستند العروة(الصوم)، ج۲، ص۲۴۸-۲۵۰.
در موارد اشتراط تتابع چنانچه به سبب عذری مانند بیماری و حیض افطار کند، تتابع به هم نمی‌خورد و بعد از رفع عذر، روزه را ادامه می‌دهد. اگر بدون عذر افطار کند باید تمام روزه‌ها را از ابتدا بگیرد. در اینکه در موارد وجوب تتابع، افطار عمدی و بر هم زدن تتابع، گناه به شمار می‌رود یا نه، اختلاف است. اکثر قائل به قول دوم‌اند. ۲ - موارد استثنادر موارد زیر تتابع شرط نیست: ۱. در مقدار افزون بر یک ماه و یک روز از دو ماه روزه کفّاره. ۲. کسی که نذر کرده یک ماه پیاپی روزه بگیرد در صورتی که پانزده روز آن را گرفته و سپس افطار کرده است بنابر قول مشهور بلکه ادّعای اجماع شده روزه‌های گذشته‌اش صحیح است و تنها روزه‌های باقی مانده بر او واجب خواهد بود. ۳. بر حاجیِ ناتوان از قربانی، واجب است بدل آن، سه روز پیاپی روزه بگیرد. در صورتی که آغاز این سه روز، روز ترویه (هشتم ذیحجّه) باشد، افطار روز سوم ـ روز عید قربان ـ خللی به تتابع وارد نمی‌سازد و یک روز باقی مانده را بعد از ایام تشریق روزه می‌گیرد. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۴۶. |