بارابهبارابه، نام قوم و نیز دشتی در ناحیه نووُ سیبیرسک در جمهوری فدرال روسیه بین ۵۲ و ۵۷ عرض شمالی می‌باشد؛ در این مقاله به موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، جمعیت، دین و زمان ورود اسلام به بارابه، مذهب و اشتغال آنها پرداخته می‌شود. ۱ - بیوگرافی و موقعیت جغرافیاییبارابه، نام قوم و نیز دشتی در ناحیه نووُ سیبیرسک در جمهوری فدرال روسیه بین ۵۲ و ۵۷ عرض شمالی که بلندی‌های سواحل رودهای ایرتیش و اُب آن را از مشرق و مغرب دربر می‌گیرد. [۱]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۲]
Brockhaus، Entsiklopedicheski o slovar'، ج۳، ص۲۶، St Petersbourg، ۱۸۹۱.
[۳]
بارتولد، ص۳۶۶.
۱.۱ - مساحتمساحت این دشت ۰۰۰، ۱۱۷ کم۲، و شامل تپه ماهور‌های بسیاری به ارتفاع ۱۰۰-۱۵۰ متر است [۴]
دائرةالمعارف جغرافیایی... ۱، ج۱، ص۱۹۲.
با آنکه دشت باتلاقی است، اما دارای زمین‌های حاصل‌خیز بسیاری است و دام‌پروری در آن‌جا رواج دارد. [۵]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
دشت بارابه دارای دریاچه‌های فراوانی است که اغلب آنها شورند. بزرگ‌ترین آنها دریاچه چانی است که سرریز ندارد و تخلیه نمی‌شود و آبش در قسمت شرقی شیرین است. [۶]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۷]
Brockhaus، Entsiklopedicheski o slovar'، ج۳، ص۲۷، St Petersbourg، ۱۸۹۱.
۱.۲ - آب و هواآب و هوای دشت بارابه بری و سرد است. حداقل دمای آن در زمستان ۲۰- و حداکثر آن در تابستان ۱۸ سانتی‌گراد است. این دشت یکی از مهم‌ترین مراکز دام‌پروری و کشت غلات و ذرت و کتان است [۸]
دائرةالمعارف جغرافیایی... ۱، ج۱، ص۱۹۲.
۱.۳ - جمعیتجمعیت دشت بارابه در ۱۹۴۹م/۱۳۲۸ش بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر و تراکم آن ۶ تا ۹ نفر در کم۲ در بخش‌های مرکزی و جنوبی، و ۱ تا ۸/۱ نفر در کم۲ در شمال بوده است. [۹]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
بیشتر این جمعیت را روس‌ها و اوکرائینی‌ها تشکیل می‌دادند. اقلیتی از اقوام تاتار که روس‌ها آنها را بارابینتسی می‌نامیدند، در این دشت سکنی داشتند [۱۰]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۱۱]
بارتولد، ص۳۶۶.
[۱۲]
دائرةالمعارف تاریخی... ۲، ج۱۲، ص۸۲۸.
این تاتارها با تاتارهای تومِن و توبولسک قرابت داشتند. [۱۳]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
۱.۴ - زبان و گویشبه نظر می‌رسد که تاتارهای بارابه از اقوام اوگری - فنلاندی (اوگروفین) باشند [۱۴]
دائرةالمعارف تاریخی... ۲، ج۱۲، ص۸۲۸.
که به سبب ارتباط با اقوام ترک، زبان ترکی را پذیرفتند. [۱۵]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
گرایش تاتارهای بارابه به زبان ترکی در قرون ۱۶ و ۱۷م ادامه داشت و با مهاجرت تاتارهای ولگای وسطی به این سو، در سده ۱۹م تکمیل شد. [۱۶]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
گویش تاتارهای بارابه که هنوز درباره آن تحقیقات درستی به عمل نیامده است، از نظر آوا شناختی دارای ویژگی‌هایی بوده است. این گویش کم کم با زبان تاتارهای قازان و نیز زبان روسی آمیخته شد. [۱۷]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۱۸]
آکینر، شیرین، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، ۱۳۶۷ش.
دشت بارابه از زمان غلبه روس‌ها بر خانات سیبریایی مغول در زمان ایوان چهارم (مخوف) و تا زمان پترکبیر، روسیه را از سرزمین قلموق‌ها (کلموک‌ها) جدا کرد. منطقه مرزی بین شهر تارا (واقع در ساحل رود ایرتیش) و شهر تُمسک (در شرق رود اُب) به ولایت بارابه معروف بوده است. [۱۹]
بارتولد، ص۳۶۶.
[۲۰]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
۱.۵ - تبعیدشدگان اروپایی در بارابهدر سده ۱۸م شمار بسیاری از تبعیدشدگان قسمت اروپایی روسیه به این سرزمین آمدند و بارابه‌ای‌ها به سوی زمین‌های لم‌یزرع رانده شدند و از آن پس جمعیت آنها کاستی پذیرفت. در حال‌حاضر آنان در دهکده‌های واقع در نزدیکی دریاچه‌های سَبرالی، یورتوش، منگیش و در حوضه رودهای اُم و تارا و در کنار ریزابه‌های رود ایرتیش، به ویژه در منطقه کوی‌بیشف۳ در طول راه‌آهن سرتاسری سیبری سکنی دارند. [۲۱]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۲۲]
گلی‌زواره، غلامرضا، جغرافیای تاریخی و سیاسی آسیای مرکزی، قم، ۱۳۷۳ش.
۱.۶ - ورود اسلام به دشت بارابهدر سده ۱۰ق/۱۶م، اسلام توسط بازرگانان و مبلغان مسلمانی که از طریق رود ایرتیش به سیبری راه یافتند، وارد آسیای مرکزی (خوارزم و بخارا) شد و در میان مردم دشت بارابه رواج یافت. اما آرنولد عقيده دارد كه روحانيان بخارايى و بازرگانان قازان به طور مداوم فعاليت‌هاي تبليغاتى اسلامى خود را در سيبري دنبال كردند، بنابراين، در ۱۷۴۵م اسلام راه خود را در ميان قبايل تاتار منطقه بارابه باز نمود، هرچند تا اوايل سده ۱۳ق/۱۹م اكثر آنان هنوز بت پرست مانده بودند. [۲۳]
آرنولد، توماس، ج۱، ص ۱۸۳، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۲۴]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
احتمال دارد مردم این منطقه پس از مهاجرت تاتارهای قازان در سده ۱۹م به اسلام روی آورده باشند. ۱.۷ - مذهب اهالی بارابهمردم بارابه حنفی مذهبند. [۲۵]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۲۶]
آکینر، شیرین، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، ۱۳۶۷ش.
گفته شده است: در آن منطقه سال‌خوردگانی دیده شده‌اند که پدران خود را که همانند مردم آلتایی برای بت‌ها قربانی می‌کردند، به یاد دارند. [۲۷]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۲۸]
بارتولد، ص۳۶۶.
۱.۸ - شغل اهالی بارابهتاتارها و روس‌های دشت بارابه معاش خود را از راه کشاورزی، دام‌پروری و ماهی‌گیری می‌گذرانند [۲۹]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
[۳۰]
بارتولد، ص۳۶۶.
از ۱۹۵۴م/۱۳۳۳ش بسیاری از زمین‌های بایر بارابه به صورت مزروع درآمد. [۳۱]
Grand Larousse، ج۱، ص۸۹۷.
۱.۹ - آبادانی دشت بارابهدر اواخر سده ۱۹م به هنگام ساخته شدن راه آهن سرتاسری سیبری، این دشت کم‌کم به دست روس‌ها و اوکرائینی‌های مهاجر آباد شد. [۳۲]
EI ۲، ج۱، ص۱۰۲۸.
یک شاخه خط آهن به طول ۱۲ کم بارابینسک را به کوی بیشف متصل می‌کند [۳۳]
دائرةالمعارف جغرافیایی... ۱، ج۱، ص۱۹۲.
۲ - فهرست منابع(۱) آرنولد، توماس، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، تهران، ۱۳۵۸ش. (۲) آکینر، شیرین، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، ۱۳۶۷ش. (۳) گلی‌زواره، غلامرضا، جغرافیای تاریخی و سیاسی آسیای مرکزی، قم، ۱۳۷۳ش. (۴) W W، X Raboty po istorichesko o geografii n، Sochineniya، Moscow، ۱۹۶۵، vol III. (۵) Brockhaus، Entsiklopedicheski o slovar'، St Petersbourg، ۱۸۹۱. (۶) EI ۲. (۷) Grand Larousse. (۸) Kratkaya geograficheskaya entsiklopediya، Moscow، ۱۹۶۲. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۴۳۲۲، برگرفته از مقاله «بارابه». |