باجگیرانباجگیران، بخش و شهری در خراسان می‌باشد. ۱ - موقعیت جغرافیایی باجگیرانبخش باجگیران، در شهرستان قوچان در شمال استان خراسان واقع است. مشتمل بر دهستان دولتخانه است. (سابقاً دهستان‌های اوغاز، پیچرانلو، جیرستان و قوشخانه تابع آن بود). از شمال به جمهوری ترکمنستان، از مشرق به شهرستان درگز (بخش نوخندان)، از جنوب به شهرستان قوچان (بخش مرکزی) و از جنوب غربی و مغرب به شهرستان شیروان محدود است. ۱.۱ - مرتفعترین قله‌های باجگیراندر شمال آن رشته کوه‌های کم ارتفاعی قرار دارد. مرتفعترین قله‌های آن بوزین با ۷۰۵، ۲ متر در کوهستان کُنْجوخُورْ و یاتاغ با ۱۲۰، ۲ متر در کوهستان آسیازو است. کوه آغ کمر (مرتفعترین قله ۵۰۰، ۲ متر) و کوه منفردرضا (مرتفعترین قله ۹۴۰، ۲ متر) در شمال شرقی آن واقع است. اراضی آن با رودهای دایمی میان سو، قرق دره و آسیازو (سرچشمه از کوه‌های آسیازو) و چند رود فصلی و چشمه و چاه عمیق آبیاری می‌شود. رودهای دایمی آن پس از پیوستن به هم با نام رود شیرین به رود اترک می‌ریزد. ۱.۲ - گونه‌های گیاهی باجگیراندرختان زبان گنجشک، اُرْس، پسته وحشی و همچنین آنغوره، شاه تره، کاکوتی، گل ختمی و گل گاوزبان در آن یافت می‌شود. ۱.۳ - محصولات کشاورزی منطقه باجگیرانمحصولات آن گندم دیم و تره بار بویژه سیب زمینی است. دامداری نیز دارد و فرآورده‌های دامی آن روغن و پشم گوسفند است. صنایع دستی باجگیران و قالی بافی با طرح ترکمنی و نقش یعقوب خانی و نیز طرح کردی با نقش‌های خشتی و گلدار است. ۲ - باجگیران در دوره قاجاریهدر دوره قاجاریه در ۱۳۱۴ و ۱۳۱۸، باجگیران به صورت باژگیران و باجگیران هم ضبط شده است. [۱]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۳، ص۱۴۵، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
[۲]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۳، ص۱۵۶، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
در همین دوره طایفه زیدانلو با ۰۰۰، ۲ شتر کالار از قوچان به باجگیران حمل می‌کردند و از آن‌جا به عشق آباد می‌بردند [۳]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۲، ص۱۸۱، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
تا از آن‌جا از طریق راه آهن ماوراء خرزبه روسیه فرستاده شود. خط آهنی که از کراسنوودسک، واقع در ساحل شرقی بحرخزر، آغاز می‌شد به عشق آباد می‌رسید و از عشق آباد از طریق قوچان (باجگیران) به راه‌های ایران می‌پیوست. [۴]
محمدعلی جمالزاده، گنج شایگان، ج۱، ص۴۵، تهران ۱۳۶۲ ش.
در همان دوره طوایف سیوکانلو و پهلوانلو نیز در آن منطقه زندگی می‌کردند. [۵]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۲، ص۱۵۴ـ۱۵۵، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
[۶]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۲، ص۱۶۹، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
۳ - مذهب اهالی باجگیراناهالی آن پیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند و به فارسی و کُردی با لهجه قوچانی سخن می‌گویند. در ۱۳۱۶ ش، طبق قانون تقسیمات کشوری بخش باجگیران در شهرستان قوچان تشکیل شد و در قانون تقسیمات کشوری ۱۳۶۶ ش همچنان تابع شهرستان قوچان باقی ماند. ۴ - فهرست منابع(۱) کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش. (۲) محمدعلی جمالزاده، گنج شایگان، تهران ۱۳۶۲ ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «باجگیران»، شماره۸۰. |