بابالمندبتنگهای به عرض ۳۲ کیلومتر میان جنوب غربی شبه جزیره عربستان و شمال شرقی افریقا که بحر احمر را به خلیج عدن و اقیانوس هند وصل می‌کند. ۱ - خصوصیات باب المندبجزیره آتشفشانی مَیّون ، که در غرب، آن را پِریم می‌نامند، باب المندب را به دو تنگه (تنگه بزرگ به عرض تقریبی ۲۵ کیلومتر و عمق ۳۱۱ متر و تنگه کوچک به عرض تقریبی ۳ کیلومتر و عمق ۳۱ متر) تقسیم می‌کند و کشتی‌های بزرگ معمولاً از اولی می‌گذرند. در مدتی که باد موسمی جنوب غربی می‌وزد، یعنی از خرداد تا شهریور آب از بحر احمر خارج می‌شود. در مدتی که باد موسمی شمال شرقی می‌وزد، یعنی از آبان تا فروردین ، به آن وارد می‌شود، و جریان‌هایی پدید می‌آورد که عبور کشتی‌ها را با خطر روبرو می‌کند. تپه مَنْهَلی (ارتفاع ۲۷۰ متر) در ساحل جزیرة العرب در شرق تنگه کوچک قرار دارد، و درست در شمالِ این تنگه، لنگرگاه شیخ سعید واقع است که از آن‌جا نیز، مانند میّون، ورود کشتی‌ها به بحراحمر را می‌توان زیر نظر گرفت. ۲ - باب المندب در روایات عربیدر روایات عربی آمده است که آسیا و افریقا به یک‌دیگر متصل بودند تا این‌که ذوالقرنین آن‌ها را در این محل از هم جدا کرد و بحر احمر را به وجود آورد. ۲.۱ - نظر یاقوت درباره باب المندبیاقوت «مندب» (محل نُدبه) را با عبور حبشیان از این منطقه وابسته می‌داند. به عقیده او نام این محل قبلاً «ذوالمندب» بوده و حبشیان هنگام عبور خود از آن‌جا این کلمه را «دندمدیند» تلفظ کردند. ساکنان یمن پس از عبور حبشیان گفتند این محل دیگر «ذات مَطْرب» (معبرتنگ) نیست بلکه «مَنْدَب» است و مندب در عربی علاوه بر معنای محل ندبه به معنای محلِ دعوت نیز آمده است. [۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۶۵۹-۶۶۰، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
۲.۲ - نظر ابن حائک درباره باب المندبابن حائک این نام را بر ناحیه نامعلومی در ساحل جنوبی یمن، حد فاصل میان قلمرو بنی مَجید و فَرَسان، اطلاق می‌کند. مندب محل گردآوری عنبر (حشیش البحر) بوده است. ۳ - باب المندب در کتیبه سبئیدر دو کتبیه سَبَئی متعلق به اوایل قرن ششم میلادی هنگام اشاره به درگیری‌های میان یوسف اشعر ذونُواس و حبشیان، از شلت (یا سلت) مدیَن (سلسلة المندب) یاد شده است. این سلسله شاید زنجیری بوده که ذونواس در بخش بسیار باریک و کم عمق دهانه، نزدیک شیخ سعید کشیده بوده است. البته این در صورتی است که آن‌طور که از نام تنگه بر می‌آید، مندب تا این اندازه در جنوب واقع بوده باشد. ممکن است وجود چنین مانعی منشأ روایتی باورنکردنی باشد که از وجود زنجیری در مقابل خودِ تنگه‌ها سخن می‌گوید. صورت تغییر یافته «باب المندم» ، که با روش معمول ابدال «ب» به «م» قابل توجیه است، خصوصاً در میان دریانوردان عرب که این تنگه را فقط «الباب» می‌خوانند رواج دارد. [۲]
محمد بن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۰۶، ص۱۲.
[۳]
محمد بن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۰۶، ص۹۱.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن حائک، صفة جزیرة العرب، چاپ محمد بن علی اکوع، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) عیسی قطامی، دلیل المختار فی علم البحار، قاهره ۱۳۶۹. (۳) محمد بن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۰۶. (۴) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ ۱۸۷۳. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله باب‌المندب، شماره۴۰. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | عربستان
|