تغیر مسیر یافته از - اخفا
زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

اخفاء (تجوید)






اخفاء، از اصطلاحات بکار رفته در علم تجوید بوده و به معنای کم‌اعتمادی بر مخرج حرف یا پنهان‌کردن حرف هنگام تلفظ آن در شرایطی خاص است.


۱ - تعریف



هر گاه بعد از تنوین یا نون ساکنه یکی از حروف پانزده‌گانه زیر قرار گیرد، چه در یک کلمه یا دو کلمه باشند، تنوین و نون ساکنه، اخفاء شده و با غنه طبیعی (خفیف) ادا می‌گردد. زیرا مخرج نون با مخارج حروف مزبور نه چندان فاصله دارد، که مانند حروف حلقی اظهار شود، و نه آن قدر نزدیک است، تا مثل حروف یرملون ادغام گردد، بلکه میان اظهار و ادغام که همان «اخفاء» است ادا می‌شود. در این حالت زبان به مخرج نون گذارده نمی‌شود و باید صدا را اندکی کشید، تا اخفاء حاصل گردد، و قراء ترک غنه را در حال اخفاء جایز نمی‌دانند.
علامت اخفاء حرف «ف» یا یک نقطه است که در بعضی قرآن‌ها بالای آن حرف می‌گذارند.

۲ - احکام اخفاء



در اجرای حکم اخفاء فرقی نمی‌کند حرف اخفا و نون در یک کلمه باشند یا در دو کلمه. کیفیت اخفاء، از جهت پرحجمی و کم‌حجمی، به حروف اخفاء بستگی دارد؛ اگر حروف اخفاء از حروف استعلاء باشد، اخفاء پرحجم است، و اگر از حروف استفال باشد، اخفاء کم‌حجم و رقیق خواهد بود.
اخفا، افزون بر نون، از احکام میم ساکن نیز شمرده شده است؛ یعنی اگر پس از حرف میم ساکن، حرف «با» قرار گیرد، میم را به صورت اخفا می‌خوانیم. مانند:«هم بارزون»؛ «لهم به» و «امدا بعیدا» (امدم بعیدا).
اخفاء در نون ساکن و تنوین را اخفای حقیقی، و در میم ساکن، اخفای شفوی گفته‌اند.
[۲] شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۵۴.
[۳] شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۱۵-۷۱۰.
[۴] شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۲۶.
[۵] محسن، محمدسالم، الرائد فی تجوید القرآن، ص۱۳.


۳ - حروف اخفاء



حروف پانزده گانه عبارتند از:
۱. تاء مانند: انتم ـ جنات تجری؛
۲. ثاء مانند: انثی ـ صبا ثم؛ .
۳. جیم مانند: ینجی ـ غساقا جزاء؛
۴. دال مانند: اندادا ـ کاسا دهاقا؛
۵. ذال مانند: انذرهم؛ ـ حکیم ذلک
۶. زاء مانند: منزلا ـ مبارکة زیتونة؛
۷. سین مانند: منساته؛ ـ خالصا سابغا
۸. شین مانند: انشانا ـ صبار شکور؛
۹. صاد مانند: ینصر ـ ریحا صرصرا؛
۱۰. ضاد مانند: منضود ـ مسفرة ضاحکة؛
۱۱. طاء مانند: فانطلق ـ صعیدا طیبا؛
۱۲. ظاء مانند: انظر ـ ظلا ظلیلا؛
۱۳. فاء مانند: انفسهم ـ خالدا فیها؛
۱۴. قاف مانند: ینقذون ـ سمیع قریب؛
۱۵. کاف مانند: منکم ـ کتاب کریم.

۴ - عناوین مرتبط



ابدال؛ ادغام؛ اثبات.

۵ - پانویس


 
۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۲.    
۲. شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۵۴.
۳. شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۱۵-۷۱۰.
۴. شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۲۲۶.
۵. محسن، محمدسالم، الرائد فی تجوید القرآن، ص۱۳.
۶. عبس/سوره۸۰، آیه۲۵ و ۲۶.    
۷. نبا/سوره۷۸، آیه۲۵.    
۸. نبا/سوره۷۸، آیه۳۴.    
۹. نبا/سوره۷۸، آیه۳۴.    
۱۰. مریم/سوره۱۹، آیه۳۹.    
۱۱. سبا/سوره۳۴، آیه۱۴.    
۱۲. شوری/سوره۴۲، آیه۳۳.    
۱۳. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۶.    
۱۴. عبس/سوره۸۰، آیه۳۹.    
۱۵. نساء/سوره۴، آیه۴۳.    
۱۶. نساء/سوره۴، آیه۵۷.    
۱۷. نساء/سوره۴، آیه۱۴.    
۱۸. سبا/سوره۳۴، آیه۵۰.    
۱۹. نمل/سوره۲۷، آیه۲۹.    


۶ - منبع


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قرائات از دیدگاه روایات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۱۸.    
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اخفاء».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.