یقینیاتيقينيات، علوم جزمی ثابت مطابق با واقع می‌باشند كه زوال و شک و ترديد هيچگاه در آنها راه ندارد. ۱ - اقسام قضایا به اعتبار مطابقت واقعقضایا به اعتبار مطابقت یا عدم مطابقت با واقع به یقینیات و غیر یقینیات تقسیم می‌شود. ۲ - توضیح اصطلاحیقینیات منسوب به یقین است و یقین عبارت است از اعتقاد مطابق با واقع که احتمال نقیض در آن نیست و شناخت آن تقلیدی نیست، این یقین شامل جهل مرکب و ظن و تقلید نمی‌شود. برخی از منطقیان آورده‌اند: یقینیات، علوم جزمی ثابت مطابق با واقع می‌باشند که زوال و شک و تردید هیچ گاه در آنها راه ندارد و هر گاه به چیزی یقین حاصل شود و بعدا به معرض شک در آید آن قضیه مشتبه به یقین گردیده و یقینی نمی‌باشد. قضایایی که مورد یقین و غیر قابل تردید است ماده قیاس برهانی واقع می‌شوند. یقینیات در تمام عصرها و زمان‌ها و میان ملل و اقوام مختلف یقینی و غیر قابل تردید است. ۳ - اقسام قضیه یقینیقضیه یقینی دو قسم می‌شود، قضایای یقینی بدیهی و قضایای یقینی نظری. [۶]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۵۷.
[۷]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۶۹.
[۸]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۲۱۴.
۴ - اشتراک يقينيات و غيريقينيات در مصاديقيک قضیه ممكن است از جهتى يقينى بوده و ماده برهان واقع شود و از جهت ديگر غير يقينى باشد و در اقناعیات استعمال گردد. انواع قضايا، بواسطه اجتماع عناوين مختلف در يک قضيه با يكديگر تداخل نموده و داراى مصاديق مشتركه هستند، مثلا يك قضيه از جهت اينكه ضرورى عقلى مى‌باشد از اولیات شمرده می‌شود، و از جهت توافق جمهور جزء مشهورات محسوب است، و از جهت آنكه پيشوايان بزرگ علمى آنرا پذيرفته‌اند جزء مقبولات بشمار مى‌آيد و در هرموردى بحسب هريک از عناوين مختلفه بكار برده شود جزء يقينيات يا مظنونات يا مشهورات مى‌باشد، بنابراين يک قضيه ممكن است از جهتى يقينى بوده و ماده برهان واقع شود و از جهت ديگر غيريقينى باشد و در اقناعيات استعمال گردد. [۱۰]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان، ص۱۴۵.
[۱۱]
صدر، محمدباقر، الاسس المنطقیة للاستقراء، ص۲۳۳.
[۱۲]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۹۲.
[۱۳]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۶.
[۱۴]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۵۳.
۵ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق. • خوانساری، محمد، منطق صوری. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • صدر، محمدباقر، الاسس المنطقیة للاستقراء. • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة. • ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۶ - پانویس
۷ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «یقینیات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵. |