چشم در قیامت (قرآن)یکی از نعمتهایی که خداوند در اختیار انسان گذاشته است نعمت چشم می باشد که این چشم با آنکه در اختیار انسان می باشد ولی فردای قیامت بر علیه انسان شهادت می دهد. فهرست مندرجات۲ - دیدن خویشان در محشر ۳ - وارونه شدن بعضی چشمها ۴ - نشانه های وقوع معاد ۵ - شهادت چشم دشمنان ۶ - خیره شدن چشم ظالمان ۶.۱ - نگاه ترس آلود ظالمان ۷ - زیر انداختن چشم کافران ۷.۱ - خیره ماندن چشم کافران ۷.۲ - دیدن شعله های آتش ۷.۳ - بینایی اعجاب انگیز ۸ - کبود محشور شدن چشم مجرمان ۹ - چشم دوختن مؤمنان ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - شهادت دادن چشمدر قیامت، درباره انسان از چشم، گوش و قلب ، شهادت خواهی می شود و باید شهادت بدهند. «ولا تقف ما لیس لک به علم ان السمع والبصر والفؤاد کل اولـئک کان عنه مسـولا.؛ (از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند.)«بر این اساس که پرسش از چشم، گوش و قلب، حقیقی و در قیامت باشد.».در پایان آیه، دلیل نهى پیروی از عدم آگاهی را چنین بیان مى کند که :(گوش و چشم و دل همگى مسئولند و در برابر کارهائى که انجام داده اند از آنها سؤ ال مى شود (ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسئولا).» این مسئولیتها به خاطر آن است که سخنانى را که انسان بدون علم و یقین مى گوید یا به این طریق است که از افراد غیر موثق شنیده ، و یا مى گوید دیده ام در حالى که ندیده ، و یا در تفکر خود دچار قضاوتهاى بى ماخذ و بى پایه اى شده که با واقعیت منطبق نبوده است ، به همین دلیل از چشم و گوش و فکر و عقل او سؤ ال مى شود که آیا واقعا شما به این مسائل ایمان داشتید که شهادت دادید، یا قضاوت کردید، یا به آن معتقد شدید و عمل خود را بر آن منطبق نمودید؟! ۲ - دیدن خویشان در محشراهل محشر خویشان و دوستان صمیمی خویش را کامل می بینند و از آنها استمداد و کمک نمی خواهند. «ولا یسـل حمیم حمیمـا(و هیچ دوست صمیمی سراغ دوستش را نمی‌گیرد!)• یبصرونهم یود المجرم لویفتدی من عذاب یومئذ ببنیه.(آنها را نشانشان می‌دهند (ولی هر کس گرفتار کار خویشتن است)، چنان است که گنهکار دوست می‌دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند.)» ۳ - وارونه شدن بعضی چشمهاچشمهای برخی از انسانها، در قیامت وارونه می شود. «ونقلب... وابصـرهم کما لم یؤمنوا به اول مرة....؛ (و ما دلها و چشمهای آنها را واژگونه می‌سازیم؛ (آری آنها ایمان نمی‌آورند) همان‌گونه که در آغاز، به آن ایمان نیاوردند! و آنان را در حال طغیان و سرکشی، به خود وامی‌گذاریم تا سرگردان شوند!)» «. یخافون یومـا تتقلب فیه القلوب والابصـر.؛ (مردانی که نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز و ادای زکات غافل نمی‌کند؛ آنها از روزی می‌ترسند که در آن، دلها و چشمها زیر و رو می‌شود.» ۴ - نشانه های وقوع معاداز نشانه‌های وقوع معاد جسمانی شهادت چشم انسانها در قیامت می باشد «ویوم یحشر اعداء الله...؛ (به خاطر بیاورید روزی را که دشمنان خدا را جمع کرده به سوی دوزخ می‌برند، و صفوف پیشین را نگه می‌دارند تا صفهای بعد به آنها ملحق شوند!)• حتی اذا ما جاءوها شهد علیهم سمعهم وابصـرهم وجلودهم بما کانوا یعملون؛ (وقتی به آن می‌رسند، گوشها و چشمها و پوستهای تنشان به آنچه می‌کردند گواهی می‌دهند.)• وما کنتم تستترون ان یشهد علیکم سمعکم ولا ابصـرکم ولا جلودکم ولـکن ظننتم ان الله لا یعلم کثیرا مما تعملون.؛ (شما اگر گناهانتان را مخفی می‌کردید نه بخاطر این بود که از شهادت گوش و چشمها و پوستهای تنتان بیم داشتید، بلکه شما گمان می‌کردید که خداوند بسیاری از اعمالی را که انجام می‌دهید نمی‌داند!» ۵ - شهادت چشم دشمنانچشم دشمنان خدا، علیه آنان، در قیامت گواهی و شهادت می دهد. «ویوم یحشر اعداء الله...؛ (به خاطر بیاورید روزی را که دشمنان خدا را جمع کرده به سوی دوزخ می‌برند، و صفوف پیشین را نگه می‌دارند تا صفهای بعد به آنها ملحق شوند!) • ... شهد علیهم... ابصـرهم... بما کانوا یعملون؛ (وقتی به آن می‌رسند، گوشها و چشمها و پوستهای تنشان به آنچه می‌کردند گواهی می‌دهند. )(( زمانى که به آن مى رسند گوشها و چشمها و پوستهاى تنشان به اعمال آنها گواهى مى دهد)! (حتى اذا ما جائوها شهد علیهم سمعهم و ابصارهم و جلودهم بما کانوا یعملون ).چه شاهدان عجیبى ؟ که عضو پیکر خود انسانند، و شهادتشان به هیچوجه قابل انکار نیست ، چرا که در همه صحنهها حاضر و ناظر بوده ، و به فرمان الهی به سخن آمده اند! • وما کنتم تستترون ان یشهد علیکم... ولا ابصـرکم...؛ (شما اگر گناهانتان را مخفی می‌کردید نه بخاطر این بود که از شهادت گوش و چشمها و پوستهای تنتان بیم داشتید، بلکه شما گمان می‌کردید که خداوند بسیاری از اعمالی را که انجام می‌دهید نمی‌داند!» ۶ - خیره شدن چشم ظالمانچشمهای ظالمان، از شدت ترس، در قیامت و ناتوانی آنان از حرکت آن خیره می شود. «ولا تحسبن الله غـفلا عما یعمل الظــلمون انما یؤخرهم لیوم تشخص فیه الابصـر؛ (گمان مبر که خدا، از آنچه ظالمان انجام می‌دهند، غافل است! (نه، بلکه کیفر) آنها را برای روزی تأخیر انداخته است که چشمها در آن (به خاطر ترس و وحشت) از حرکت بازمی‌ایستد...)»؛ «مهطعین مقنعی رءوسهم لا یرتد الیهم طرفهم وافـدتهم هواء؛ (گردنها را کشیده، سرها را به آسمان بلندکرده، حتّی پلک چشمهایشان از حرکت بازمی‌ماند؛ (زیرا به هر طرف نگاه کنند، آثار عذاب آشکار است!) و (در این حال) دلهایشان (فرومی‌ریزد؛ و از اندیشه و امید،) خالی می‌گردد!)» ۶.۱ - نگاه ترس آلود ظالمانظالمان در کنار آتش دوزخ، به جهنم، نگاه زیرچشمی و ترس آلود دارند. «... وتری الظــلمین لما راوا العذاب...؛ (کسی را که خدا گمراه کند، ولیّ و یاوری جز او نخواهد داشت؛ و ظالمان را روز قیامت می‌بینی هنگامی که عذاب الهی را مشاهده می‌کنند میگویند: آیا راهی به سوی بازگشت و جبران وجود دارد؟!)» «و ترهم یعرضون علیها خـشعین من الذل ینظرون من طرف خفی..؛ (و آنها را می‌بینی که بر آتش عرضه می‌شوند در حالی که از شدّت مذلّت خاشعند و زیر چشمی (به آن) نگاه می‌کنند؛ و کسانی که ایمان آورده‌اند میگویند: «زیانکاران واقعی آنانند که خود و خانواده خویش را روز قیامت از دست داده‌اند؛ آگاه باشید که ظالمان آن روز در عذاب دائمند!». ۷ - زیر انداختن چشم کافرانچشمهای کافران در قیامت، به هنگام خروج از قبرها، به زیر افکنده می شود. «خشعـا ابصـرهم یخرجون من الاجداث...؛ (آنان در حالی که چشمهایشان از شدّت وحشت به زیر افتاده، همچون ملخهای پراکنده از قبرها خارج می‌شوند،)• مهطعین الی الداع یقول الکـفرون هـذا یوم عسر.؛ (در حالی که بر اثر وحشت و اضطراب بسوی این دعوت کننده گردن می‌کشند؛ کافران میگویند: «امروز روز سخت و دردناکی است!» ).در این آیه به توضیح بیشترى در زمینه عذاب پرداخته مى گوید: ((آنها از قبرهاى خارج مى شوند در حالى که چشمهایشان از شدت وحشت به زیر افتاده ، و بدون هدف همچون ملخهاى پراکنده به هر سو مى دوند)! (خشعا ابصارهم یخرجون من الاجداث کانهم جراد منتشر)!» نسبت ((خشوع )) به ((چشمها)) به خاطر آن است که صحنه آنقدر هولناک است که تاب تماشاى آنرا ندارند، لذا چشم از آن برمى گیرند و به زیر مى اندازند. ۷.۱ - خیره ماندن چشم کافرانچشمهای کافران، از شدت ترس، به هنگام برپایی قیامت خیره می ماند. «واقترب الوعد الحق فاذا هی شـخصة ابصـر الذین کفروا...؛ (و وعده حقّ (= قیامت) نزدیک می‌شود؛ در آن هنگام چشمهای کافران از وحشت از حرکت بازمی‌ماند؛ میگویند: ای وای بر ما که از این جریان در غفلت بودیم؛ بلکه ما ستمکار بودیم!» ۷.۲ - دیدن شعله های آتشچشمهای کافران غافل از ذکر خدا، شعله‌های آتش دوزخ را در قیامت مشاهده می کند. «وعرضنا جهنم یومئذ للکـفرین عرضـا؛ (در آن روز، جهنم را بر کافران عرضه می‌داریم!)• الذین کانت اعینهم فی غطـاء عن ذکری...؛ (همانها که پرده‌ای چشمانشان را از یاد من پوشانده بود، و قدرت شنوایی نداشتند!) ۷.۳ - بینایی اعجاب انگیزچشمان کافران، در قیامت بینایی اعجاب انگیزی دارد که در قرآن هم در این مورد می فرماید: «فاختلف الاحزاب من بینهم فویل للذین کفروا من مشهد یوم عظیم؛ (ولی (بعد از او) گروه‌هایی از میان پیروانش اختلاف کردند؛ وای به حال کافران از مشاهده روز بزرگ رستاخیز)• اسمع بهم وابصر یوم یاتوننا...؛ در آن روز که نزد ما می‌آیند، چه گوشهای شنوا و چه چشمهای بینایی پیدا می‌کنند! ولی این ستمگران امروز در گمراهی آشکارند!» ۸ - کبود محشور شدن چشم مجرماندر قیامت مجرمان با چشمهای کبود، برخاسته از اضطراب آنان، محشور می شوند. «... ونحشر المجرمین یومئذ زرقـا؛ (همان روزی که در «صور» دمیده می‌شود؛ و مجرمان را با بدنهای کبود، در آن روز جمع می‌کنیم!)• یتخـفتون بینهم...؛ آنها آهسته با هم گفتگو می‌کنند؛ (بعضی میگویند:) شما فقط ده شبانه روز در عالم برزخ توقّف کردید!» (و نمی‌دانند چقدر طولانی بوده است!))(کلمه «زرق» جمع «ازرق» به معنای کبود چشم است.) [۲۸]
لغت نامه، دهخدا، ج۲، ص۱۶۷۲
(«ازرق» مراد از «زرق» محشور شدن مجرمان و کور بودن ایشان است، چون وقتی بینایی چشم از بین می‌رود کبود می‌شود)۹ - چشم دوختن مؤمنانمؤمنان در قیامت، به لطف پروردگار چشم می دوزند و منتظر لطف پروردگارشان هستند. «وجوه یومئذ ناضرة؛ ((آری) در آن روز صورتهایی شاداب و مسرور است.• الی ربها ناظرة.؛ و به پروردگارش می‌نگرد!» ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «چشم در قیامت» |