ویلیام هربرت شلدونویلیام هربرت شلدون (William Herbert Sheldon, ۱۸۹۹-۱۹۷۷) روان‌شناس نامدار آمریکایی است. نظریه سرشتی شلدون مشهورترین نظریه وی است. وی تمام عمر خود را صرف تحقیق و بررسی نظریه سرشتی کرد. نظریه شلدون مانند رویکرد بقراط، صفات یا خصوصیات شخصیت را عمدتاً ثابت در نظر می‌گیرد یعنی صرف‌نظر از شرایطی که در آنها قرار داریم ثابت هستند و تغییر نمی‌کنند. ۱ - معرفی اجمالیویلیام شلدون روان‌شناس نامدار در سال ۱۸۹۹ در آمریکا به دنیا آمد و سال‌های اول زندگی را با پدرش، که دانشمند طبیعی بود و به تغذیه و پرورش حیوانات می‌پرداخت، در روستا به سر برد. این سابقه در ذهن او و در نظریه‌اش درباره تاثیر عوامل زیستی و ارثی در رفتار آدمیان آثاری نمایان باقی گذاشت. پس از پایان تحصیلات مقدماتی و نیل به درجات لیسانس و فوق‌لیسانس سرانجام دکتری خود را در روانشناسی در سال ۱۹۲۸ از دانشگاه شیکاگو و درجه دکتری خود را در پزشکی در سال ۱۹۳۳ از همان دانشگاه به دست آورد. [۱]
سیاسی، علی‌اکبر، نظریه‌های مربوط به شخصیت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۴، ص۲۴۹.
شلدون در کنار مدرک دکترای پزشکی، دکترای روانشناسی هم گرفته بود. [۲]
شاملو، سعید، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌پزشکی، تهران، رشد، ۱۳۸۲، چاپ هشتم، ص۱۸۷.
وی دو سال برای مطالعه در روان‌پزشکی به خارج از امریکا رفت و بیشتر این مدت را در زوریخ (سوئیس) با کارل یونگ (Carl Gustav Jung) گذراند؛ ضمناً با فروید (Sigmund Freud) و کرچمر (Kretschmer) نیز تماس و آشنایی پیدا کرد.در بازگشت به آمریکا، در ۱۹۳۶، نخست در دانشگاه شیکاگو و بعد در دانشگاه هاروارد به تدریس و تحقیق پرداخت. در دانشگاه هاروارد با استیونس متخصص روانشناسی تجربی همکاری پیدا کرد. در سال ۱۹۴۷ به دعوت دانشکده پزشکی دانشگاه کلمبیا به آنجا رفت و به کار مشغول گردید و مانند سلف خود، جرج درپور که از پیشوایان پزشکیْ‌سرشتی است، به مطالعه ارتباط میان بیماری‌های بدنی با چگونگی ساختمان بدن پرداخت. [۳]
سیاسی، علی‌اکبر، نظریه‌های مربوط به شخصیت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۴، ص۲۴۹.
۲ - مبنای تئوریک و پارادایم مورد تعلق شلدونویلیام شلدون، پیوند میان ساختمان بدنی و صفات شخصیت را مورد بررسی قرار داده است. به نظر شلدون، یک ساختمان فرضی بیولوژیک در انسان وجود دارد که آن را تیپ مورفوژنی (morphogenotype) یا تیپ بیولوژیک می‌نامند. این ساختمان فرضی در واقع زیربنای ساختمان جسمی است که ما آن را می‌بینیم و تیپ ساختمانی نام دارد. تیپ مورفوژنی نه‌تنها نحوه شکل‌گیری و تکامل جسمانی را تعیین می‌کند، بلکه در شکل دادن به رفتار نیز اهمیت فراوان دارد. [۴]
قلی‌پور، فرض‌الله، کلیات روانشناسی، تهران، برگزیده، ۱۳۷۶، چاپ اول، ج۲، ص۲۳۹-۲۳۸.
۳ - تالیفات شلدونشلدون در موضوع‌های مختلف کتاب‌ها و مقاله‌های متعدد نوشته است. ولی مهم‌ترین کتاب‌هایش که مربوط به شخصیت هستند عبارت‌اند از: ۱. متغیرهای بدن انسان The Varieties of Human Physique (An Introduction toConstitutional Psychology) ۲. متغیرهای روان انسان ۳. اطلس مردان (Atlas of Men) ۴. اطلس زنان (Atlas of Women) ۵. اطلس کودکان [۵]
سیاسی، علی‌اکبر، نظریه‌های مربوط به شخصیت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۴، ص۲۴۹.
۴ - نظریه سرشتی در شخصیتشناسیدر کتب روانشناسی شخصیت، نظریه شلدون را در کنار نظریه کرچمر جزء نظریات سرشتی طبقه‌بندی می‌کنند. [۶]
نگاه کنید به: شاملو، سعید، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌پزشکی، تهران، رشد، ۱۳۸۲، چاپ هشتم، ص۱۸۴.
شلدون تمام عمر خود را صرف تحقیق و بررسی نظریه سرشتی کرد. [۷]
شاملو، سعید، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌پزشکی، تهران، رشد، ۱۳۸۲، چاپ هشتم، ص۱۸۷.
نظریه شلدون مانند رویکرد بقراط، صفات یا خصوصیات شخصیت را عمدتاً ثابت در نظر می‌گیرد یعنی صرف‌نظر از شرایطی که در آنها قرار داریم ثابت هستند و تغییر نمی‌کنند. [۸]
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن، نظریه‌های شخصیت، یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش، ۱۳۸۹، چاپ هفدهم، ص۲۷۷.
او شکل بدن انسان را بیانگر شخصیت او می‌دانست. طرح تن‌ریختی او از سه نمونه زیر تشکیل می‌یابد: ۱) اندرمورف (Endomorph)؛ اندرموف‌ها را افراد چاق و فربه، کوتاه‌قد و شکم برآمده تشکیل می‌دهند. ۲) مزومورف (Mesomorph)؛ افراد عضلانی و ورزیده، ۳) اکتومورف (Ectomorph)؛ افراد بسیار لاغر، باریک‌اندام و استخوانی. شلدون پس از طرح ویژگی‌های بدنی به بررسی صفات شخصیت پرداخت و در نتیجه آزمایش‌های فراوان و همبستگی ویژگی‌های روانی و تن‌ریختی صفات شخصیت را در سه گروه روانی که در ادامه ذکر خواهند شد مشخص کرد. [۹]
پارسا، محمد، زمینه نوین روانشناسی، تهران، بعثت، ۱۳۸۳، چاپ بیستم، ص۲۴۵-۲۴۴.
شلدون معتقد بود ساختمان سرشتی انسان، اصلی‌ترین عامل تعیین‌کننده و در واقع مهم‌ترین علت بروز و تکامل رفتار بشر است. [۱۰]
شاملو، سعید، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌پزشکی، تهران، رشد، ۱۳۸۲، چاپ هشتم، ص۱۸۷.
او پس از مقایسه و ارزیابی چندین هزار عکس دانشجویان کالج پسرانه آمریکا نتیجه گرفت که در تمام انواع مختلف جسمانی سه عامل قابل مشاهده است، بنابراین اختلاف‌های موجود در شخصیت را به آنها نسبت داد.تئوری او بر اساس این واقعیت است که در جنین انسان سه لایه آندودرم، مزودرم، اکتودرم وجود دارد و دستگاه هاضمه و احشاء از آندودرم، استخوان‌ها و عضلات از مزودرم و پوست و دستگاه عصبی از اکتودرم مشتق است. [۱۱]
ایزدی، سیروس، روانشناسی شخصیت از دیدگاه مکاتب، تهران، دهخدا، ۱۳۵۱، ص۱۳۷-۱۳۶.
شلدون معتقد بود که هر یک از این انواع روحیه و مزاج خاصی دارند. [۱۲]
ستوده، هدایت‌الله، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، تهران، آوای نور، ۱۳۸۷، چاپ نوزدهم، ص۹۶.
او مزاج‌های شخصیتی را از میان ۶۵۰ صفت که از قدیم تا به حال در نوشته‌های روانشناسی موجود بود برگزید و از بین آنها ۵۰ صفت مشترک را انتخاب و سپس یکسال عده‌ای را تحت مشاهده آورد تا بفهمد کدامیک از این صفات مشترک در آنها وجود دارد و همبستگی این صفات با هم چگونه است. [۱۳]
. قلی‌پور، فرض‌الله، کلیات روانشناسی، تهران، برگزیده، ۱۳۷۶، چاپ اول، ج۲، ص۲۴۰.
او آن ۵۰ صفت را در سه صفت کلی خلاصه کرد: وسیروتنیا، سوماتونیا، سربروتونیا. در مطالعات او ضریب همبستگی بین آندومورفی و سیروتونیا، ۷۹ درصد، بین مزومورفی و سوماتوتونیا ۱۸۲ درصد و میان اکتومورفی و سربروتونیا ۸۳ درصد بوده است. [۱۴]
ایزدی، سیروس، روانشناسی شخصیت از دیدگاه مکاتب، تهران، دهخدا، ۱۳۵۱، ص۱۳۹-۱۳۸.
کار شلدون کاری عظیم بود که ده سال به طول انجامید و در ضمن آن چهار هزار نفر معاینه شدند و شامل دو نوع طبقه‌بندی جسمانی و روانی و رابطه برقرار کردن بین آنها بود. [۱۵]
استوتزل، ژان، روانشناسی اجتماعی، علی‌محمد کاردان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۴، چاپ ششم، ص۲۲۶.
۵ - شخصیت‌های سه‌گانه (آزمون خلق‌سنج)۱. شخصیت ویسروتونیایی (Viscerotonia)؛ افرادی را در برمی‌گرفت که لذت‌طلب، خونسرد، عشرت‌طلب بودند؛ ۲. شخصیت سوماترتونیایی (Somatotonia)؛ به کسانی گفته می‌شد که فعال و پویا، جدی و وظیفه‌شناس بودند؛ ۳. شخصیت سربروتونیایی (Cerebrotonia)؛ افرادی را شامل می‌شد که حساس، نگران و خوددار در کارها بودند. شلدون به هر یک از این دسته صفات نیز نمره ۷ (بالاترین) و ۱ (پایین‌ترین) ویژگی را تعیین نمود. یعنی، اگر ترتیب: ویسروتونیا، سوماتوتونیا و سربروتونیا را در نظر بگیریم، کسی که در هر سه ویژگی‌های شخصیت متوسط است نمره ۴-۴-۴ می‌گیرد، ولی آنکه در ویژگی ویسروتونیایی بالاترین و در سوماتوتونیایی متوسط و در سربروتونیایی کمترین ویژگی را داشته باشد، نمره صفات شخصیت او ۷-۴-۱ می‌شود. [۱۶]
پارسا، محمد، زمینه نوین روانشناسی، تهران، بعثت، ۱۳۸۳، چاپ بیستم، ص۲۴۵.
او با پیروی از روش تحلیل عاملی اسپیرمن سعی کرده ارتباط عناصر ساختمانی (مورفولوژیک) بدن با مزاج و خصایص روانی مربوط به این مزاج‌ها را به شیوه آماری معلوم سازد. [۱۷]
مولر، ف. ل، تاریخ روانشناسی، علی‌محمد کاردان، نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۶۸، چاپ اول، ج۲، ص۱۲۸.
شلدون ادعا کرد که می‌توان بر اساس احتمالات آماری پیشگویی کرد که میزان جرم ستبرتنان چهار برابر کشیده‌تنان باشد. بزهکاران و الکلی‌ها نیز ویژگی‌های جسمانیشان به ستبرتنان (افراد ماهیچه‌ای و ورزشکار) شبیه است. [۱۸]
ستوده، هدایت‌الله، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، تهران، آوای نور، ۱۳۸۷، چاپ نوزدهم، ص۹۶.
ایشان با سه گروه فوق و صفاتی که هر گروه دارند و باید در نظریه سرشتی شلدون درباره شخصیت مطالعه شوند، آزمونی به نام "خلق‌سنج" یا مقیاس "ویژگی‌های روانی" ساخت. [۱۹]
قلی‌پور، فرض‌الله، کلیات روانشناسی، تهران، برگزیده، ۱۳۷۶، چاپ اول، ج۲، ص۲۴۱.
لازم به ذکر است که پژوهش‌های دقیق بعد از شلدون از نظریه تیپ‌های بدن و خصوصیات شخصیت که وی آنها را مطرح کرد، حمایت نکرده است. [۲۰]
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن، نظریه‌های شخصیت، یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش، ۱۳۸۹، چاپ هفدهم، ص۲۷۷.
۶ - پانویس
۷ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ویلیام شلدون»، تاریخ بازیابی ۹۸/۰۱/۲۰. رده‌های این صفحه : اساتید علوم روانشناسی | روان شناسان ایالات متحده آمریکا | روان‌شناسان قرن 19 (میلادی) | روان‌شناسان قرن 20 (میلادی)
|