نفی اتحاد خدا با غیرمنظور، نفی يگانگى خدا با غیر است. ۱ - پیشینهگروهى از صوفیان معتقدند كه آدمى با طىّ مراحلى مى‌تواند چنان به خدا نزديك گردد كه با او يكى شود. برخى از آنان در اين عقیده چنان راه افراط در پيش گرفته‌اند كه گويند، خداوند عين وجود است و هر موجودى، خدا است. مسیحیان نيز با عقيده تثلیث، معتقد به اتحاد خدا با حضرت مسیح (ع) هستند [۳]
قواعد المرام، ص۷۴.
۲ - اعتقاد شیعهشیعه اين عقيده را نمى‌پذيرد و اتّحاد خدا با غير- خواه با مجموعه خلقت و خواه با كسانى خاص- را ناممكن مى‌داند. علماى شيعه در آثار خويش آن گاه كه از صفات الهی بحث مى‌كنند، بدين موضوع پرداخته و دلائلى براى آن آورده‌اند. ۳ - پاسخ شیعه به اتحادبنابر عقيده شيعه اگر مراد از اتحاد، تركيب و امتزاج يا تبدّل صورت دو شى‌ء است، لازمه آن انفعال و تركيب و تغيير است و ذات مقدّس الهى از اين منزّه و پيراسته است. انفعال و تركيب و تغيير، مستلزم نقص و حاجت است و اين با وجوب وجود خداوند سازگار نيست. اگر مراد، تبدّل دو شى‌ء به شى‌ء واحد است، اين نه براى خداوند تحقّق مى‌پذيرد و نه براى موجودات ديگر. اينكه براى خدا تحقّق نمى‌پذيرد، بدين روى است كه وجوب وجود تنها منحصر به خداوند است و موجودات ديگر، ممكن الوجودند. ۳.۱ - صور اتحاد واجب و ممکندر فرض اتّحاد واجب و ممكن چند صورت تصوّرپذير است: يا هر دو پس از اتّحاد، موجودند كه در اين صورت، اتّحادى رخ نداده است و يا يكى موجود است و ديگرى معدوم. در اين صورت يا ممكن، معدوم است كه اتّحاد رخ نداده است و يا واجب، معدوم است كه اين نيز محال است. بدين سان، اتّحاد خداوند با غير، محال عقلى است [۶]
مناهج اليقين، ص۳۲۳.
[۷]
قواعد المرام، ص۷۴.
[۹]
پيام قرآن، ج۴، ص۲۸۳.
[۱۰]
ارشاد الطّالبين، ص۲۳۸.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ شیعه، ج۱، ص۴۴۹، برگرفته از مقاله «نفی اتحاد خدا با غیر». |