نسخ جزئینسخ جزئی، برداشتن حکم شرعی برای بعضی حالات یا افراد موضوع می‌باشد. ۱ - تعریفنسخ جزئی، مقابل نسخ کلی بوده و به این معنا است که شارع مقدس حکمی را که در ابتدا برای همه افراد موضوع وضع نموده است، نسبت به بعضی حالات یا برخی افراد موضوع نسخ می‌کند، مانند آن که حکم را به طور عموم یا اطلاق تشریع می‌نماید، سپس بعد از مدتی، برای برخی افراد، حکم جدید صادر نموده و حکم قبلی را از آنها بر می‌دارد و یا به حکم اولی قیدی اضافه می‌کند. ۲ - بیان نمونهمثال عرفی آن این است که قانونی تمام فروشندگان را به دادن صورت حساب به مشتریان خود موظف می‌کند، آن گاه قانون دیگری صنف نانوایان را از این حکم جدا می‌نماید. مثال شرعی آن نیز این است که شارع مقدس طبق آیه:(وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الُْمحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِینَ جَلْدَةً، حد قذف را برای هر قذف کننده ای (زوج یا غیر زوج) هشتاد ضربه شلاق تعیین می‌نماید، سپس طبق آیه :(وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْواجَهُمْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ شُهَداءُ إِلاّ أَنْفُسُهُمْ فَشَهادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهادات بِاللّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصّادِقِینَ) حکم حد قذف را از زوج به شرط لعان بر می‌دارد. ۳ - نکتهنسخ جزئی شبیه تخصیص است، زیرا به لحاظی می‌تواند تخصیص باشد، چون محدودیتی در افراد مشمول قانون عام است و به لحاظی می‌تواند نسخ باشد، چون از امتداد زمانی قانون درباره بخشی از مورد آن جلوگیری کرده است. [۳]
زحیلی، وهبه، الوجیز فی اصول الفقه، ص۲۴۱-۲۴۰.
[۴]
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۱۱۱ و ۱۱۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۳۲، برگرفته از مقاله «نسخ جزئی». رده‌های این صفحه : نسخ
|