میرمحمدعلی تجرید لاهوریمیرمحمد علی بن عبدالله تجرید لاهوری، (سده ۱۲ق/ ۱۸م)، شاعر و ادیب پارسی‌گوی می‌باشد. ۱ - نسب و تحصيلاتپدرِ میرمحمدعلی از سادات لاهور بود که پیش از آمدن نادرشاه به هند، از یزد به برهانپور آمد و در آن‌جا اقامت گزید و به تحصیل علوم مشغول شد. [۱]
عبدالرشید، خواجه، تذکره شعرای پنجاب، ج۱، ص۹۹، لاهور، ۱۳۴۶ش.
[۲]
عظیم‌آبادی، حسینقلی، نشتر عشق، ج۱، ص۳۰۵، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه ١٩٨١م.
میرمحمدعلی در ۱۷ سالگی (۱۱۳۲ق) به قصد تحصیل به ایران آمد. ورود او به اصفهان با حمله محمود و اشرف افغان به اصفهان و محاصره آن شهر هم‌زمان بود. وی مدت ۲۰ سال در آن‌جا به‌سر برد و به بیش‌تر شهرهای فارس و عراق سفر کرد. [۳]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
او در ایران نزد علمایی چون ملامحمدصادق اردستانی، حاجی اسماعیل خاتون‌آبادی، حاجی عبدالله هندی، و میرمحمدتقی مشهدی رضوی تحصیل کرده، و از آن‌ها بهره‌مند بوده است. کتب حکمت و کلام را نزد ملامحمدصادق اردستانی خوانده بود و اجازه اصول و فروع احادیث را از میرمحمدتقی مشهدی، میرمحمدحسین، و میر زین العابدین گرفته بود. وی در تحصیلِ نحو، صاحب کمال بود و در جوانی، مقدمات علوم را به طالبان تدریس می‌کرد. [۴]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۶، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
او پس از چند سال، به قصد حجاز از ایران رخت سفر بر بست، ولی به سبب خرابی کشتی به ساحل سند رسید؛ سپس مدتی در شهرهای مختلف هند ماند و سرانجام، در ۱۱۶۵ق از راه دریا به حج رهسپار شد و پس از ۴ سال در ۱۱۶۸ق به مرشد‌آباد مراجعت نمود. [۵]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، ص۳۷، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
۲ - آثـارتجرید چنان به مطالعه کتاب‌های مذاهب مختلف مشغول بود که کمتر مجال تصنیف و تألیف می‌یافت. [۶]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۷، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
با این همه، آثاری چند از او باقی است:۱. مجالیِ الٰهیه، منظومه‌ای در بیان «حضرات خمس»، به زبان عربی؛ ۲. حواشی شرح مفاتیح ملامحسن کاشی در فقه، به عربی؛ ۳. کتاب اخوان الصفا و خلان الوفا، در حکمت که چندین نسخه از آن فراهم آورده، و اکثر عبارات دشوار و نامفهوم آن‌ها را تغییر داده، و تصحیح کـرده و چند رسالـه سودمند نیز بر آن‌ها افـزوده است؛ ۴. شرح کافیه در نحو، به فارسی که ناتمام مانده است؛ ۵. شرح نخبه ملامحسن کاشی در فقه، به زبان فارسی که آن نیز ناتمام مانده است؛ ۶. رسایلی به اختصار به عربی و فارسی؛ [۷]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۷- ۳۸، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
۷. دیوان اشعار. ۳ - تخلصاغلب تذکره‌نویسان تخلص او را با تخلص پدرش ــ تجرد ــ اشتباه کرده‌اند، [۹]
عبدالرشید، خواجه، تذکرۀ شعرای پنجاب، ج۱، ص۱۰۰، لاهور، ۱۳۴۶ش.
[۱۰]
صبا، محمدمظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۱۴۶، به کوشش محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، ١٣٤٣ش.
اما ابراهیم‌خان خلیل [۱۱]
ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۶، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م.
که از معاصران او ست، تخلص او را تجرید ضبط کرده است.۴ - فهرست منابع(۱) عبدالرشید، خواجه، تذکرۀ شعرای پنجاب، لاهور، ۱۳۴۶ش. (۲) عظیم‌آبادی، حسینقلی، نشتر عشق، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه ١٩٨١م. (۳) ابراهیم‌خان، خلیل علی، صحف ابراهیم، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ١٩٧٨م. (۴) طهرانی، آقابزرگ، الذریعة. (۵) صبا، محمدمظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، ١٣٤٣ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «میرمحمدعلی تجرید لاهوری»، شماره۵۷۸۶. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|