میرعلیشیر قانعتتویمیرعلیشیر ، مورخ و شاعر فارسی گوی شبه قاره هند در قرن دوازدهم بود. ۱ - زندگی نامه اجمالینام او علیشیر حسینی شیرازی است. در شعر ، قانع تخلص می‌کرد. خاندانش از سادات محله دشتک شیراز بودند. از مشاهیر این خاندان در سند و شیراز، سیدمیراصیل‌الدین عبدالله بن عبدالرحمان الدشتکی، سیدمیرجمال‌الدین عطاءالله محدمث الدشتکی، سیدالحکما، میرصدرالدین محمد شیرازی، میرغیاث‌الدین منصور و آصف‌الدوله عبدالوهاب شیرازی بودند. میراصیل‌الدین در عهد سلطان‌ابوسعید تیموری با خاندان خود به هرات رفت . [۱]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۵۳۳،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
نیای قانع تتوی، میرقاضی سیدشکرالله بن وجیه‌الدین، همراه میرزاشاه‌بیک ارغون در فتح سند شرکت کرد و در سند اقامت گزید و در ۹۲۶ قاضی تته شد و تا پایان عمر (۹۶۲) در آن شهر زیست. [۲]
سیدمحمدطاهر نیسانی تتوی، تاریخ بلده تهته معروف به تاریخ طاهری، ج۱، ص۱۴-۱۵، چاپ نبی بخش‌خان بلوچ، حیدرآباد سند ۱۹۶۴.
[۳]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص ۵۳۱-۵۳۲،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۴]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۵۶۹-۵۷۱، چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
قانع تتوی، فرزند میرعزت‌الله (متوفی ۱۱۶۱)، در ۱۱۴۰ در تته به دنیا آمد [۵]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، معیار سالکان طریقت،ص۶۴۷، چاپ سیدخضر نوشاهی، لاهور، ۲۰۰۱.
[۶]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۵۷۱،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
او نزد ادیبان سندی تحصیل کرد و از دوازده سالگی شعر سرود، اما اهتمامی برای حفظ و نگهداری آن‌ها نداشت. در ۱۱۵۵ تخلص مظهری و سپس تخلص قانع را برگزید [۷]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۱۱۴،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۸]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۳۳۹،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۹]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ،ص۳۵۹، تذکره مقالات‌الشعرا، چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۱۰]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۵۷۱-۵۷۲ ،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۱۱]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تحفه‌الکرام،ص۳۸۶، چاپ سید حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد، سند ۱۹۷۱.
[۱۲]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، معیار سالکان طریقت،ص۶۵۳، چاپ سیدخضر نوشاهی، لاهور، ۲۰۰۱.
در ۱۱۷۵ به خدمت میان غلام‌شاه کلهور، حاکم سند، در آمد و مأمور نوشتن تاریخ حاکمان کلهوره، به نام تاریخ عباسیه ، شد. اما پس از چندی، دربار غلام‌شاه را ترک و تألیف کتاب را رها کرد [۱۳]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۵،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۱۴]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، ص۵۷۲، چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
و باقی عمر را به تألیف و تحقیق پرداخت. وی در ۱۲۰۳ در تته درگذشت. [۱۵]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۵–۶ ،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
[۱۶]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۲۴ ،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
۲ - مذهباجداد قانع تتوی همگی شیعه بودند. [۱۷]
خواندمیر، حبیب‌السیر، ج۴، ص۶۰۳-۶۰۴.
وی [۱۸]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، معیار سالکان طریقت،ص۶۴۳، چاپ سیدخضر نوشاهی، لاهور، ۲۰۰۱.
خود را شاگرد ابوالقاسم نقشبندی دانسته‌است. در قرن سیزدهم، مؤلف ریاض‌السیاحه [۱۹]
زین‌العابدین شیروانی، ریاض‌السیاحه، ج۱، ص۴۸۳، چاپ اصغر حامد ربانی، (۱۳۶۱ش).
از گروه اندکی از نقشبندیه سخن گفته‌است که بر مذهب شیعه‌اند و بعید نیست که قانع تتوی نیز، ضمن قائل بودن به تشیع، پیرو طریقه نقشبندیه بوده باشد.۳ - آثار و تالیفاتقانع تتوی [۲۰]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، معیار سالکان طریقت، ص۲۰-۶۴،چاپ سیدخضر نوشاهی، لاهور، ۲۰۰۱.
در شرح حال و فضایل خلفا و برخی دیگر از صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، به عنوان مشایخ صوفیه در قرن اول هجری، مطالبی آورده‌است. برخی از آثار وی عبارت‌اند از:تحفة‌الکرام در تاریخ سند ، در سه مجلد: جلد نخست، در تاریخ انبیا و خلفا و سلاطین اسلام . جلد دوم، شامل احوال ملوک و امرا و اولیای اقالیم سبعه؛ جلد سوم، تاریخ و احوال مشاهیر سند، در سه قسمت: تاریخ پیش از اسلام تا زمان کلهوره (۱۱۸۱)، ذکر قصبات سند و شرح حال رجال و مشاهیر آن، و ذکر دارالحکومۀ تته و مشاهیر و ادبا و علما ی آن. تتوی این کتاب را در ۱۱۸۱ تألیف کرد، اما تا ۱۱۸۸ مطالبی به آن [۲۱]
می‌افزودمیرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تحفه‌الکرام،ص۱۷، چاپ سید حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد، سند ۱۹۷۱.
کتاب دارای نظم تاریخی است و به عنوان تاریخ محلی سند، از امتیاز ویژه‌ای برخوردار است. [۲۲]
قانع تتوی میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تحفه‌الکرام،ص۱۰ ،چاپ سید حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد، سند ۱۹۷۱.
در مقدمه، برخی از منابع خود، چون ازغون‌نامه، ترخان‌نامه و بیگلرنامه، را نام برده‌است. نثر کتاب ساده و روان و به دور از مغلق‌گویی و مداهنه است.تذکره مقالات‌الشعراء، در احوال بیش از هفتصد تن از شاعران و نویسندگان فارسی‌گوی اهل سند و نیز شاعران مهاجر به این خطه، به ترتیب الفبایی. تألیف این کتاب در ۱۱۶۹ آغاز شد و در ۱۱۷۴ به پایان رسید . [۲۳]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۳-۴، چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
معیار سالکان طریقت، در شرح حال مشایخ صوفیه از صدر اسلام تا پایان قرن دوازدهم. وی شرح حال‌ها را در ذیل هر سده، براساس تاریخ درگذشت مشایخ تنظیم کرده‌است. مَکْلی‌نامه/ بوستان بهار ، در شرح حال عرفا و مشایخ مدفون در قبرستانی در تپه های مَکْلی. [۲۴]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، مکلی‌نامه،ص۱۱، چاپ حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد سند ۱۹۶۷.
[۲۵]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، مکلی‌نامه،ص۱۶-۱۷ ،چاپ حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد سند ۱۹۶۷.
[۲۶]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، مکلی‌نامه،ص۲۱،چاپ حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد سند ۱۹۶۷.
این کتاب مختصر که به نظم و نثر نوشته شده، با مقدمه و تعلیقاتی مفصّل حسام‌الدین راشدی، در ۱۳۴۶ش/۱۹۶۷ به چاپ رسیده‌است.از دیگر آثار موجود قانع تتوی است: مثنوی قضا و قدر، مثنوی اعلان غم، زبدة المناقب، مختار نامه، نصاب البلغاء، مثنوی ختم‌السلوک، طومار سلاسل گزیده، روضةالانبیاء، مثنوی قصاب‌نامه، حدیقه غَلباء، بیاض محک‌الشعراء، انشای قانع و سرفرازنامه. آثاری نیز به وی نسبت داده شده که نسخه‌ای از آن تاکنون (۱۳۹۰ش) به دست نیامده‌است. [۲۷]
میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا،ص۷-۲۶ ،چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷.
۴ - منابع(۱) خواندمیر، حبیب‌السیر. (۲) زین‌العابدین شیروانی، ریاض‌السیاحه، چاپ اصغر حامد ربانی، (۱۳۶۱ش). (۳) میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تحفه‌الکرام، چاپ سید حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد، سند ۱۹۷۱. (۴) میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، تذکره مقالات‌الشعرا، چاپ سیدحسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۹۵۷. (۵) میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، معیار سالکان طریقت، چاپ سیدخضر نوشاهی، لاهور، ۲۰۰۱. (۶) میرزامیرعلی شیر قانع تتوی ، مکلی‌نامه، چاپ حسام‌الدین راشدی، حیدرآباد سند ۱۹۶۷. (۷) سیدمحمدطاهر نیسانی تتوی، تاریخ بلده تهته معروف به تاریخ طاهری، چاپ نبی بخش‌خان بلوچ، حیدرآباد سند ۱۹۶۴. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «قانع تتوی»، جلد:۱ صفحه:۷۲۳۴. |