میرزا محمداسماعیل توحید شیرازیمیرزااسماعیل، معروف به توحید شیرازی، خوش نویس و شاعر قرن سیزدهم، (۱۲۴۶ ه) در شیراز به دنیا آمد. [۱]
تذکرة مرآت الفصاحة، مفیدبن محمدنبی داور شیرازی، ج۱، ص۱۲۴.
[۲]
محمدشفیع عشرت، «توحید شیرازی»، ج۱، ص۳۶۹.
۱ - تحصیلاتتا هجده سالگی علوم و فنون ادبی را نزد پدرش ، وصال شیرازی ، فرا گرفت و پس از مرگ وی، نزد برادرش ، وقار، تحصیلات خود را تمام کرد. [۳]
خاندان وصال شیرازی، یحیی ماهیار نوابی، ج۱، ص۱۷۸.
توحید در جوانی به همراه برادرانش، وقار و فرهنگ ، به تهران سفر کرد و در همین سفر با رضاقلی خان هدایت (متوفی ۱۲۸۸) دیدار کرد [۴]
مجمع الفصحا، رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ج۲، بخش۱، ص۱۸۶.
و پس از چندی با حسام السلطنه (متوفی ۱۲۹۹) به شیراز بازگشت. [۵]
خاندان وصال شیرازی، یحیی ماهیار نوابی، ج۱، ص۱۷۸.
۲ - هنرمندی خوشنویستوحید در نوشتن انواع خط توانایی خاصی داشت و خط نسخ و خط ثلث را از معاصران خویش نیکوتر می‌نوشت. [۶]
حدیقة الشعراء، احمدعلی دیوان بیگی، ج۱، ص۳۴۷.
[۷]
تذکرة مرآت الفصاحة، مفیدبن محمدنبی داور شیرازی، ج۱، ص۱۲۳.
قرآنهای بسیاری به خط وی باقی است که برخی از آن‌ها را با قلمهای بسیار ریز بر پوست آهو نوشته است و برخی دیگر به چندین خط است. او در ریزنویسی به اندازه ای مهارت داشت که سوره توحید را بر دانه برنجی نوشت؛ هنوز برنجهایی را که او بر روی آن‌ها خط نگاشته، می توان یافت. وی همچنین سه دوره مثنوی برای مستوفی الممالک، حسام السلطنه و حاجی معتمدالدوله نوشته است. [۸]
خاندان وصال شیرازی، یحیی ماهیار نوابی، ج۱، ص۱۷۹.
تعدادی از آثار خوش نویسی وی در خانواده وصال موجود است. [۹]
تذکرة مرآت الفصاحة، مفیدبن محمدنبی داور شیرازی، ج۱، ص۱۲۴.
بیانی قرآنی به خط وی در کتابخانه سلطنتی دیده است. [۱۰]
احوال و آثار خوشنویسان، مهدی بیانی، ج۴، ص۳۶.
۳ - شاعری تواناتوحید از شاعران توانای عهد خویش بود، قصیده را نیکو می‌سرود و در غزلسرایی پیرو حافظ و سعدی بود [۱۱]
دیوان، اسماعیل بن محمد شفیع توحید شیرازی، ج۱، ص۱۷.
[۱۲]
تذکره شعرای دارالعلم شیراز، محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی، ج۱، ص۱۲۵ـ۱۲۶.
[۱۳]
محمدشفیع عشرت، «توحید شیرازی»، ج۱، ص۳۶۹.
به نوشته آقابزرگ طهرانی و داور شیرازی [۱۵]
تذکرة مرآت الفصاحة، مفیدبن محمدنبی داور شیرازی، ج۱، ص۱۲۳.
، یزدانی، برادر توحید، اشعار پراکنده وی را، مشتمل بر انواع قصیده و غزل و ترکیب بند و مسمّط ، جمع کرده است که حدود ۵۰۰، ۲ بیت است. [۱۶]
خاندان وصال شیرازی، یحیی ماهیار نوابی، ج۱، ص۱۸۰.
۴ - وفاتتوحید در ۲۶ ربیع الثانی ۱۲۸۶ در چهل سالگی بر اثر وبا ــ که در شیراز شیوع یافته بود ــ درگذشت و در حرم احمدبن موسی (معروف به شاه چراغ) دفن شد. [۱۷]
تذکره شعرای دارالعلم شیراز، محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی، ج۱، ص۱۲۶.
[۱۸]
ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، ج۱، ص۳۵۵.
۵ - فهرست منابع(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) مهدی بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، چاپ حسین محبوبی اردکانی، تهران ۱۳۵۸ش. (۳) اسماعیل بن محمد شفیع توحید شیرازی، دیوان، نسخة خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، مجموعة حکمت، ش ۸۰. (۴) مفیدبن محمدنبی داور شیرازی، تذکرة مرآت الفصاحة: شرح حال و نمونة اشعار شاعران فارس، چاپ محمودطاووسی، شیراز۱۳۷۱ش. (۵) احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ ۱۳۶۶ش. (۶) محمدشفیع عشرت، «توحید شیرازی»، ارمغان، سال ۱۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۱۳). (۷) محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی، تذکره ی شعرای دارالعلم شیراز، چاپ منصور رستگار فسایی، شیراز ۱۳۷۵ش. (۸) یحیی ماهیار نوابی، خاندان وصال شیرازی، (تهران) ۱۳۳۵ش. (۹) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ش. (۱۰) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ش. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرزا اسماعیل توحید شیرازی»، شماره۴۰۰۵. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|