میرزا محمد مشهدی قمیوی از علمای امامی قرن دوازدهم هجری است که در قم به دنیا آمد و تحصیلات خود را در قم و مشهد گذراند و تا پایان عمر نیز در مشهد ماندگار شد. میرزا محمد در زمینه ادبیات، علم بلاغت، ادعیه، فقه، زندگی ائمه معصوم- علیهم السلام - و شرح بر صحیفه سجادیه آثاری دارد، اما مشهورترین اثر او تفسیر کنز الدقائق است. علت شهرت وی به مشهدی آن است که در جوار حضرت امام علی بن موسی الرضا- علیه‌السلام - در شهر مقدس مشهد اقامت گزید. وی از محضر ملا محسن فیض کاشانی بهره برد و در تفسیر قرآن از راه و روش او پیروی کرد. ۱ - معاصرینميرزا محمد مشهدى معاصر بزرگانى چون علامه مجلسی، ملا محسن فیض کاشانی، محقق سبزواری، محقق خوانساری( آقا جمال الدين)، شیخ حرّ عاملی و ملا خلیل قزوینی است. تاريخ دقيقى از وفات او در دست نيست، ليكن مى‌توان از تاريخ تأليفات متعددش حدس زد كه وى تا سال ۱۱۲۵ هجرى قمرى زنده بوده است. ۲ - کلام بزرگان۲.۱ - علامه مجلسىمرحوم علامه مجلسى« ره» در تقريظ خود بر تفسير كنز الدقائق مى‌نويسد:« لله در المولى الفاضل، الكامل المحقق المدقق البدل النحرير، كشاف دقائق المعانى بفكره الثاقب و نقاد جواهر الحقايق برأيه الصائب، اعنى الجنير الارشد ميرزا محمد مؤلف هذا التفسير» ۲.۲ - آقا جمال الدين خوانسارىمرحوم آقا جمال الدين خوانسارى « قدس سره» نيز تقريظى جامع بر تفسير كنز الدقائق نگاشته و در آن بر مراتب فضل، علم، دقت و تلاش ميرزا محمد و اعتبار، اهميت و جايگاه علمى تفسير مذكور، تأكيد فراوان داشته است. ۲.۳ - صاحب روضات الجناتصاحب روضات الجنات از وی به عنوان عالم فاضل و جامع، ادیب و محدث فقیه یاد کرده است. [۱]
روضات الجنات، ج ۷، ص ۱۰۰.
۲.۴ - صاحب ريحانة الادبصاحب ریحانة الادب [۲]
ريحانة الادب، ج۵، ص۳۲۰.
مى‌نويسد: عالمى است عامل، جامع، اديب، فاضل بارع، فقيه، مفسر، محدّث موثق، از اعاظم علماى عهد مجلسى، محقق سبزوارى و فيض كاشانى است.۳ - تخصصميرزا محمد مشهدى اگر چه در زمينه‌هاى اخلاق، فقه، تاريخ و فضائل ائمه « عليهم‌السلام»، ادبيات عرب، پاسخ اشكالات بر شیعه، شرح صحيفه سجاديه و زیارت رجبیة و كلام، صاحب تأليفاتى است، ليكن تبحّر و تخصّص اصليش در علم تفسير بوده است، وى علم تفسير را رأس همه علوم دينى و سنگ بناى همه قواعد شرع مقدس دانسته، و در راه وصول به آن از هيچ كوششى دريغ نورزيده است، او معتقد بود، دستيابى منطقى و قابل اعتماد به علم تفسير، قبل از هر چيز، منوط به تفوّق در علوم دينى و انواع صنايع ادبى است. ۴ - تألیفاتکنزالدقائق و بحر الغرائب فی تفسیر القرآن نجاح الطالب فی المعانی و البیان حاشیه تفسیر کشاف، [۳]
اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۴۰۷.
[۴]
الذریعه، ج ۱۸، ص ۱۵۲.
التحفه الحسینیه سلّم درجات الجنه. ميرزا محمد مشهدى، قبل از آنكه به تأليف تفسير شريف« كنز الدقائق و بحر الغرائب» بپردازد، به حسب همان تخصص، علامة و اعتقادى كه به علم تفسير داشته، تعليقاتى بر تفسیر کشّاف زمخشری و حاشيه شيخ بهائى بر تفسیر بیضاوی، نگاشته است. از آثار قرآنى ديگر مؤلف، تبیان سلیمانی، تفسير روايى قرآن به زبان فارسى مى‌باشد كه دو جزء آن در كتابخانه آستان قدس رضوی، موجود است. ۵ - عناوین مرتبطتفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب (کتاب) ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. سایت اندیشه قم |