منهاج الدین گهیجمنهاج الدین گهیج، از روحانیون روزنامه نگار و مبارز شیعه افغانستان در قرن چهاردهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیوی فرزند قاضی برهان الدین بود و در خانواده‌ای روحانی در چارتوت خان آباد در ولایت قندوز به دنیا آمد. علوم متداول دینی را در همانجا فراگرفت و برای تبلیغ اسلام به روزنامه نگاری روی آورد. او به زبان‌های فارسی و پشتو می‌نوشت. ۲ - انتشار نشریه گهیجو به منظور آگاه سازی مسلمانان افغانستان به سرنوشت سیاسی و تاریخی خود و هشیار ساختن آنان نسبت به دشمنان شرقی و غربی نشریه هفتگی گهیج (به معنای فجر) را در ۱۳۴۷ ش به دو زبان فارسی و پشتو منتشر کرد. گهیج نشریه‌ای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بود. در تهیه مطالب آن نویسندگان از سایر کشورهای اسلامی، از جمله ایران با آن همکاری داشتند. این روزنامه با سیاست‌های امپریالیستی آمریکا، صهیونیسم و کمونیسم به شدت مبارزه می‌کرد. در شماره صد و پنجاه این نشریه، مورخ ۱۱ تیر ۱۳۵۱ مقاله‌ای تحت عنوان: «اسرائیل یا ولایت پنجاه و یکم آمریکا» انتشار یافت که ضمن افشای پیوند ناگسستنی اسرائیل با آمریکا از مسلمانان سراسر جهان برای مبارزه با آن موجود نامشروع (اسرائیل) دعوت نمود. وی در ضمن از جو خفقان و فشار علیه نیروهای اسلامی به شدت انتقاد می‌کرد و در یکی از شماره‌های نشریه در اعتراض به دستگیری یکی از روحانیون مبارز نوشت: «حکومت باید بداند که نمی‌توان دهن مردم را بست و اگر چند نفر را هم بگیرند، صدها و هزارها نفر دیگر از اعمال حکومت حرف می‌زنند. اگر بنا باشد که این جدال مبارزین با حکومت خاتمه پذیرد، این باید حکومت باشد که عقب نشینی کند و عناصر و اعمال خلاف مصالح ملی و اسلامی را از بین ببرد و متیقن گردد که مسلمانان، عقب نشینی نمی‌کنند و خواهی نخواهی بالاخره تمام عوایق را که در راه رسیدن به هدف پیش روی خود می‌یایند برمی دارند، خواه این عوایق، مخالف مصالح ملی باشد و یا مؤیدین رسمیشان». ۳ - عضویت در جنبش جوانان مسلمانمنهاج الدین گهیج از زمره فعالان سازمان زیرزمینی اسلامی که به اختلاف نام آن را «جنبش جوانان مسلمان»، «جمعیت جوانان مسلمان»، «جمعیت اسلامی افغانستان» نیز گفته‌اند، بود. این سازمان در ۱۳۴۸، توسط عده‌ای از روشنفکران مسلمان دانشگاه کابل به وجود آمد و بسیاری از بنیانگذاران آن در زمان محمودظاهر شاه (۱۳۱۲-۱۳۵۲) اعدام شدند. ۴ - مبارزه با شوروی و کمونیستگهیج همزمان، با عمال شوروی و تبلیغات کمونیستی و ضد اسلامی آنها مبارزه می‌کرد و از همین رو مورد کینه شدید حزب چپگرای افغان موسوم به «حزب دموکراتیک خلق» قرار داشت. ۵ - شهادتاز همین رو در شب جمعه ۱۶ شهریور ۱۳۵۱ در منزلش، توسط یک گروه مسلح و به همراه دو میهمان خود در حال صرف شام به شهادت رسید. [۱]
موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، دانشنامه جهان اسلام، ج۱، ص۹۰.
[۲]
انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسی، ج۳، ص۴۲۶.
[۳]
انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسی، ج۳، ص۴۵۳.
[۴]
انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسی، ج۳، ص۸۴۳.
[۵]
انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسی، ج۳، ص۸۴۵.
[۶]
خسروشاهی، سیدهادی، نهضت‌های اسلامی افغانستان، ج۸، ۱۳۹-۱۴۱.
[۷]
یادواره شهید اسماعیل بلخی، ص۲۵۱-۲۵۲.
۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «منهاج الدین گهیج». |