مغالطه تألیف قیاسیمغالطه تألیف قیاسی، یکی از اقسام مغالطه معنوی تالیف قضایا است. ۱ - اقسام مغالطه معنویمغالطه معنوی یا مغالطه در ترکیب و تالیف قضایا است و یا مغالطه در اجزای قضیه. و مغالطه تالیف قضایا، یا مغالطه تالیف قیاسی است و یا مغالطه جمع مسائل در یک مسئله. ۲ - توضیح اصطلاحمغالطه تالیف قیاسی، مغالطه‌ای است که یا در ترکیب مقدمات آن خللی وارد شده است، و این خلل معلول بی‌توجهی به قواعد و قوانین تالیف قیاس است، یا در مقایسه مقدمات با نتیجه، خللی وارد شده است. در صورت دوم یا نتیجه عینا یکی از مقدمات است و یا نتیجه، مطلوب قیاس نیست. "اغلاط معنوی تالیف قیاسی" و "غلط تالیف قیاسی" مترادف‌های مغالطه تالیف قیاسی هستند. [۳]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۵۹.
۳ - اقسام مغالطه تالیف قیاسیمغالطه تالیف قیاسی سه قسم است: ۳.۱ - مغالطه سوء تالیفمغالطهای است که به اعتبار نتیجه نباشد، بلکه یا مغالطه در صورت قیاس است؛ به این نحو که هیئت قیاس عقیم باشد، مثل: "انسان حیوان است و حیوان جنس است"، و یا در ماده آن است؛ به این نحو که به سبب غفلت از شرطی از شرایط، از حالت انتاج منحرف شود. ۳.۲ - مغالطه مصادره بر مطلوبمغالطهای است که به اعتبار نتیجه باشد؛ به این جهت که از مقدمات، قضیه‌ای غیر از خود آن‌ها لازم نمی‌آید، و یا اگر لازم بیاید چیزی غیر از مطلوب است. نوع اول را در قیاس مستقیم، "مصادره بر مطلوب اول" گویند. ۳.۳ - مغالطه اخذ ما لیس بعلة علةوجه نام‌گذاری، این است که تشکیل قیاسی که نتیجه مطلوب از آن به دست نیاید، عبارت است از علت قرار دادن چیزی؛ برای رسیدن به مطلوب؛ که علت نیست، زیرا قیاس، علت نتیجه است. مانند فلانی با تدبیر است و هر کس با تدبیر باشد، و تقدیر با تدبیر وی موافق آید، بر مطلوب خویش فائق گردد. در این مثال تدبیر به تنهایی علت برای وصول به مطلوب نیست، بلکه به انضمام به تقدیر چنین است، پس غیر علت به جای علت اخذ شده است. [۵]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۶۱.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه تألیف قیاسی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۰. |