محمداکبر ارزانی بن میر مقیم دهلوی«محمداکبر ارزانی بن میر مقیم دهلوی»، معروف به شاه ارزانی، از مشاهیر حکما و اطبای قرن یازدهم و دوازدهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیبا غور عمیق در متون علوم فلسفی و طبیعی قدماء و تفحص دقیق در کتب طبی ایشان و تجربه سال‌های متمادی طبابت تجربی و تجربه علمی، صاحب پشتوانه‌ای کامل و به یادماندنی در آموزه‌های حکیمان و طبیبان گذشته است که در دوره‌ای کتب خواندنی این تعالیم ارزشمند را برای آیندگان به یادگار گذاشته است. بنا بر آنچه پرفسور حکیم نیر واسطی در کتاب «تاریخ روابط پزشکی ایران و پاکستان » نوشته وی از جمله پزشکانی است که در زمان پادشاهی اورنگ زیب ، شیراز را به قصد هند و همکاری با دربار پادشاه فرهنگ پرور ذکرشده ترک نمود. [۱]
تاریخ روابط پزشکی ایران و پاکستان، ص۶۴۳.
بااین حال، از زوایای پنهان و ناپیدای زندگی این مرد بزرگ و عالم و طبیب زبردست چیزی در دست نمی‌باشد، اما آنچه مهم است آثار گران قدری است که در طب سنتی از خود به یادگار گذاشته است و جایگاه رفیعی را به خود اختصاص داده است؛ به گونه‌ای که تحقیقات علمی و تجربیات عملی او توانسته است بزرگانی چون حکیم میر محمدحسین عقیلی خراسانی صاحب « خلاصة الحکمة » و « مخزن الادویة » را تحت تاثیر قرار دهد تا آنجا که این عالم جلیل القدر در تالیفات خود مکرر از حکیم ارزانی و نظرات طبی او نام برده و خواننده را مشتاق مطالعه آثار او می‌کند. ۲ - آثار۱. تلخیص طب النبی علیه‌السّلام (طب النبی نگاشته سیوطی است که حکیم ارزانی آن را خلاصه نموده است)؛ ۲. طب اکبری یا طب الاکبر ؛ ۳. تعاریف الامراض (حدود الامراض)؛ ۴. میزان الطب (تالیف در سال ۱۱۱۳ ق)؛ ۵. مفرح القلوب ؛ ۶. مجربات اکبری ؛ ۷. مجربات هندیه ؛ ۸. قرابادین قادری (آن را در سال ۱۱۲۶ ق، تالیف کرده و به نام مرادش، عبد القادر گیلانی نامیده است و ظاهرا آخرین تالیف طبی او بوده است). ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور). |