محمد بن موسی بوسنویسراییبوسنوی سرایی، محمد بن موسی، مفسر ، محدث و قاضی حنفی قرن یازدهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی بوسنوی۱.۱ - ولادتمحمد بن موسی بوسنوی سرایی در حدود ۱۰۰۳، در بوسنه سرای (سارایوو) متولد شد. ۱.۲ - لقباو را غلامک، و به قولی، چون در جوانی بسیار می‌دانسته، علاّ مک لقب داده‌اند. [۱]
محمد امین بن فضل الله محبّی، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۴، ص۳۰۲، بیروت (بی تا).
[۲]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۲۷۸، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۳]
بروسه لی محمد طاهر بیگ، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۳۶۰، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲.
[۴]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۱۳۷۲، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۱.۳ - دوره علمیوی پس از تحصیلات ابتدایی، در مدرسه غازی خسروبک دانش آموخت. در هفده سالگی به استانبول رفت و در آن‌جا به تحصیل و سپس تدریس پرداخت. ۱.۴ - قاضی القضات حلبدر ۱۰۴۴، از سوی حکومت عثمانی ، قاضی القضات شهر حلب گردید. در آن‌جا علاوه بر سمت قضا به تدریس نیز سرگرم شد و در این کار شهرت یافت. مصطفی پاشای سلاحدار از بیم این‌که بوسنوی ستم وکلای وی را در بلادِ عرب فاش سازد، او را به حصار فرستاد و امر به گوشه‌نشینی کرد. [۵]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۶، ص۲۳۲، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ۱۴۰۹/۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
[۶]
محمد امین بن فضل الله محبّی، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۴، ص۳۰۲ـ۳۰۳، بیروت (بی تا).
۱.۵ - وفاتاو پس از زمانی اندک، به بیماری نقرس دچار گردید و از حلب به اُسکُدار رفت و بار دیگر به سمت قضا در استانبول منصوب شد ولی کمی بعد در ۱۰۴۵ یا ۱۰۴۶، درگذشت. [۷]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۷، ص۱۱۹، بیروت ۱۹۸۶.
[۸]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۶، ص۲۳۲، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ۱۴۰۹/۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
[۹]
محمد امین بن فضل الله محبّی، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۴، ص۳۰۲ـ۳۰۳، بیروت (بی تا).
[۱۰]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۱۹۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۱]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۱۰۶۴، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲ - آثار بوسنویبیشتر آثار بوسنوی حاشیه و شرح بر نوشته‌های دیگران بوده، که از آن جمله است: حاشیه بر شرح جامی بر کافیه ابن حاجب ؛ حاشیه بر شرح قطب الدین رازی بر شمسیه ؛ حاشیه بر شرح شریف جرجانی بر مفتاح العلوم سکاکی که آن را به حسین پاشا اهدا کرده است؛ تعلیقه بر انوار التنزیل بیضاوی تا آخر سوره انعام ؛ احادیث الاربعین. [۱۲]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۱۳۷۲، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۳]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۱۷۶۷، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۴]
بروسه لی محمد طاهر بیگ، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۳۶۰، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲.
[۱۵]
محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۱۵۹، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
علاوه بر آن، وی به کار ترجمه نیز همت گماشت و برخی آثار چون الجواهر المضیئة فی الاحکام السلطانیة ، اثر عبدالرئوف مُناوی و حیاة الحیوان الکبری ، اثر دَمیری ، را به ترکی ترجمه کرد. [۱۶]
بروسه لی محمد طاهر بیگ، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۳۶۰، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲.
۳ - فهرست منابع(۱) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۲) محمد ثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵. (۳) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۵) بروسه لی محمد طاهر بیگ، عثمانلی مؤلفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲. (۶) محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ۱۴۰۹/۱۹۸۸ـ۱۹۸۹. (۷) محمد امین بن فضل الله محبّی، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، بیروت (بی تا). ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن موسی بوسنوی‌سرایی»، شماره۲۰۷۰. |