مثیر الاحزان و منیر سبل الأشجانمثیر الاحزان نام کامل کتاب مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان است که اثر جعفر بن ابی ابراهیم، معروف به ابن نما حلی، متوفای ۶۴۵ هجری می‌باشد. ۱ - موضوعتاریخ زندگی و شهادت امام حسین علیه‌السّلام و بیان واقعه عاشورا. ۲ - مقتل نویسیقرآن و روایات اسلامی توجه خاصی به تاریخ دارند و آیات فراوانی از قرآن اختصاص به بحث‌های تاریخی دارد. در بین مسائل تاریخی نیز، تاریخ انبیاء و پیامبر اسلام و اهل بیت آن حضرت از ویژگی خاصی برخوردار است. توجه خاص پیامبر و اهل بیت به امام سوم شیعیان حضرت حسین بن علی علیهما السلام و واقعه جانسوز عاشورا باعث گردید تا پس از امیرالمؤمنین علیه‌السّلام بیشترین تالیفات و عناوین کتب پیرامون زندگی سید الشهداء علیه‌السّلام باشد. با نگاهی به کتب تالیف شده در خصوص امام حسین علیه‌السّلام برای شهادت و مقتل نویسی برای آن حضرت جایگاهی ویژه می‌یابیم به طوری که صدها عنوان کتاب اختصاص به ذکر شهادت و مصیبات آن بزرگوار دارد. ۳ - اولین مقتل نویسانبه خاطر اهمیت و جایگاه ویژه‌ای که اقامه عزای سالار شهیدان داشته و دارد، بسیاری از بزرگان و محدثین و اصحاب ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین کتاب یا کتاب‌هایی در موضوع مقتل ابا عبدالله علیه‌السّلام نگاشته‌اند. اولین کسی که در این زمینه کتاب مستقلی به رشته تحریر درآورد اصبغ بن نباتة مجاشعی، از اصحاب خاص امیرالمؤمنین علیه‌السّلام بود که تا بعد از سال ۱۰۰ هجری در قید حیات بود. او کتابی نوشت با عنوان «مقتل ابی عبدالله علیه السلام». پس از او نیز کسانی مانند جابر جعفی، ابو مخنف ازدی از راویان امام صادق علیه‌السّلام در قرن دوم هجری و ابن واضح مؤلف تاریخ یعقوبی، متوفای ۲۹۴ هجری، هر یک کتبی در این موضوع از خود به یادگار گذاردند. پس از آن، رقم کتب مقتل در قرن‌های متاخر به صدها جلد می‌رسد که حکایت از اهتمام خاص علمای بزرگوار در تمام قرون به این موضوع مهم دارد. ۴ - انگیزه نگارشابن نماحلی در مقدمه کتاب می‌فرماید: چون بعضی کتب مقاتل بسیار طولانی بود و در مقابل بعضی بسیار مختصر، این کتاب را که حد وسطی از کتب دیگر است نوشتم که نه طولانی است که خواننده خسته شود و نه آنقدر خلاصه است که نکات مهم تاریخی در آن ذکر نشده باشد. ۵ - روش مصنفنویسنده محترم در این کتاب از روش تاریخ روایی بهره جسته و هیچ تحلیلی نسبت به مطالب کتاب از خود ندارد. این روش، روش معمول در تاریخ نگاری متقدمین است. البته بسیاری از حجم کتاب شامل منقولات ابن نما است که به صورت ذکر یک جریان منسجم تنها جمع بندی روایات را آورده ولی در طول کتاب اسناد روایات را به طور کامل ذکر نکرده چرا که هدفش مقتل نویسی بوده نه کتاب روایی صرف. ۶ - عناوین کتابابن نما کتاب خود را به یک مقدمه و سه مقصد تقسیم کرده که عبارتند از: ۱- مقدمه: در فضائل اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام و فضیلت ذکر مصائب آن بزرگواران و گریه بر آنها است. ۲- مقصد اول: گزیده‌ای از زندگی نامه امام حسین علیه‌السّلام و سیر تحولات تاریخی در بوجود آمدن حادثه غم انگیز کربلا. این بخش شامل حرکت امام از مدینه تا ورود به کربلا است. ۳- مقصد دوم: وقایع روز عاشورا است تا شهادت امام علیه‌السّلام و آغاز اسارت اهل بیت آن حضرت. در پایان این مقصد روایاتی در پیشگویی شهادت امام و واقعه عاشورا آمده است. ۴- مقصد سوم: اسارت اهل بیت رسالت تا بازگشت به مدینه را در بر دارد. در این قسمت خطبه‌های امام زین العابدین و سایر اهل بیت علیهم‌السّلام در کوفه و شام و... ذکر شده است. ۷ - وضعیت نشراین کتاب در یک جلد به زبان عربی، به وسیله انتشارات مدرسه امام مهدی قم، در سال ۱۴۰۶ ق، در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است. ۸ - پانویس۹ - منبعنرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. سایت اندیشه قم رده‌های این صفحه : کتب تاریخی شیعه
|