لقب زهرا به روایت عایشهحضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) دارای نام‌ها و القاب متعدد بودند که یکی از آن القاب زهراء است که در روایت نقل شده از عایشه، حكمت نام‌گذاری آن حضرت به زهرا اشاره شده است. ۱ - مقدمهحضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از دیدگاه روایات فریقین، دارای نام‌ها و القاب متعدد است. با دقت در روایات، به دست می‌آید که انتخاب نام‌ها و القاب آن حضرت بر اساس حکمت‌ها و مناسبت‌هایی است که در فضائل وجودی آن حضرت، ریشه دارد. یکی از نام‌های آن حضرت، «زهراء» است که در روایات شیعه و اهل سنت برای ایشان ذکر شده است. ۲ - زهراء در لغتاز دیدگاه لغت، واژه «زهراء» از ریشه «زهر» مؤنث کلمه «ازهر» است. ابن‌اثیر می‌نویسد: الْاَزْهَرُ: الابیض المستنیر، و الزَّهْرُ و الزَّهْرَةُ: البیاض النیّر، و هو احسن الالوان. «ازهر» سفیدی روشن کننده، «زهر و زهرة» سفیدی نورانی است و رنک سفید، بهترین رنگ‌ها است. [۱]
ابن‌اثیر الجزری، ابوالسعادات المبارک بن محمد (متوفای۶۰۶ه)، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، ج۲، ص۳۲۱، تحقیق طاهر احمد الزاوی - محمود محمد الطناحی، ناشر:المکتبة العلمیة - بیروت - ۱۳۹۹ه - ۱۹۷۹م.
ابن‌منظور نیز می‌نویسد: و الزَّاهِرُ و الاَزْهَرُ: الحسن الاَبیض من الرجال، ... و رجل اَزْهَرُ اَی اَبیض مُشْرِقُ الوجه. و الاَزهر: الاَبیض المستنیر. و الزُّهْرَةُ: البیاض النَّیِّرُ، و هو اَحسن الاَلوان. واحدتهما زَهْرَاءُ. و المراَة زَهْرَاءُ؛ و کل لون اَبیض کالدُّرَّةِ الزَّهْراءِ، . . «زاهر و ازهر» به معنای مردی است که صورت نیکو و چهره سفیدی دارد. «رجل ازهر»؛ یعنی مردی که صورت او همانند سفیدی مشرق می‌درخشد. «ازهر» به معنای سفیدی درخشنده و «زهره» سفیدی نورانی است و این بهترین رنگ‌هاست. مؤنث آن، «زهراء» است. به زن «زهراء» می‌گویند. و هر رنگی سفیدی همانند در، زهراء است. [۲]
الافریقی المصری، جمال‌الدین محمد بن مکرم بن منظور (متوفای۷۱۱ه)، لسان العرب، ج۴، ص۳۳۲، ناشر:دار صادر - بیروت، الطبعة:الاولی.
۳ - حکمت نام‌گذاری به زهرا در روایت عایشهدر روایات شیعه، دلیل و حکمت نام‌گذاری حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به «زهراء» به صورت مفصل بیان شده است که نقل این روایات مجال دیگری می‌طلبد. در این مختصر به روایتی از عایشه، همسر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این‌باره اشاره می‌کنیم. احمد بن سنان قرمانی دمشقی، در کتاب «الاخبار الدول وآثار الاول فی التاریخ» گوشه‌ای از فضائل حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را بیان کرده و از جمله این سخن عایشه را درباره حکمت نام‌گذاری آن حضرت به «زهراء» نقل کرده است: ذکر فضائل فاطمة الزهراء البتول رضی الله عنها بنت رسول الله صلی الله علیه وآله، کان صلی الله علیه وسلم یحبها، لانها کانت عابدة زاهدة، وکانت تذکرة له من خدیجة، وکانت لها اسماء لها تدعی بها: احدها البتول، والثانی زهراء، والثالث طاهرة، والرابع مطهرة، والخامس فاطمة. قالت عائشة: کنا نخیط ونغزل وننظم الابرة باللیل فی ضوء وجه فاطمةوقالت: اذا اقبلت فاطمة کانت مشیتها مشیة رسول الله صلی الله علیه وسلم وکانت لا تحیض قط لانها خلقت من تفاحة الجنة، ولقد وضعت الحسن والحسین بعد العصر، وطهرت من نفاسها فاغتسلت وصلت المغربولذلک سمیت الزهراء. بیان فضائل فاطمه زهرا، بتول که خداوند از او راضی باد. وی دختر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است، رسول خدا او را دوست می‌داشت؛ زیرا او یک انسان عابد و زاهد بود. او یادآور مادرش خدیجه بود. حضرت زهرا نام‌هایی داشت که به آن‌ها خوانده می‌شد: اول: بتول. دوم: زهرا. سوم: طاهره. چهارم: مطهره. پنجم: فاطمه. عایشه می‌گوید: ما در شعاع نور صورت فاطمه، در شب تاریک خیاطی، پشم‌ریسی و سوزن نخ می‌کردیم. عایشه گفته است: هنگامی که فاطمه به سوی ما می‌آمد، راه رفتن او همانند راه رفتن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وسلّم) بود. فاطمه هرگز حیض نمی‌شد؛ زیرا او از سیب بهشتی آفریده شده بود. فاطمه، فرزندانش حسن و حسین را بعد از نماز عصر به دنیا آورد، و از نفاس پاک شد و غسل نمود و نماز مغرب را پاک انجام داد؛ از این جهت است که فاطمه، «زهرا» نامیده شده است. [۳]
القرمانی، احمد بن یوسف، (متوفای ۱۰۱۹هـ)، الاخبار الدول وآثار الاول فی التاریخ، ج۱، ص۲۵۶، تحقیق: الدکتور فهمی سعد و الدکتور احمد حطیط، عالم الکتب.
۴ - پانویس
۵ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «شعاع نور چهره فاطمه (س) به روایت عائشه». رده‌های این صفحه : مقالات مؤسسه ولیعصر
|