قیاس در معنای اصلقیاس دارای « فرع » قابل مقایسه با یک « اصل » را گویند. ۱ - تعریفقیاس در معنای اصل یا قیاس معنا ، مقابل قیاس شبه بوده و به قیاسی گفته می‌شود که در آن فرع فقط در مقابل یک اصل قرار می‌گیرد و تنها با یک اصل مقایسه می‌گردد؛ به خلاف قیاس شبه، که فرع قابلیت قیاس با چند اصل را دارد. ۲ - دلیل نامگذاریعلت این که به چنین قیاسی، قیاس معنا گفته می‌شود این است که همان معنایی که در اصل، علت تعلق حکم به آن گردیده، عیناً در فرع نیز وجود دارد؛ یعنی برخلاف قیاس شبه است که سرایت حکم اصل به فرع به خاطر صرف شباهت بین آن دو می‌باشد. برای مثال، در قیاس «زدن پدر و مادر» به «اف گفتن به آنها» تنها اصلی که در این قیاس وجود دارد، آیه شریفه ﴿فَلا تَقُلْ لَهُما اُفّ﴾ است که حرمت اف گفتن به پدر و مادر را می‌رساند و همان معنایی که علت حرمت ایذای پدر و مادر است، عیناً در فرع زدن پدر و مادر نیز و بلکه به صورت قوی تر و وجود دارد. ۳ - نکتهدر تعریف و نام گذاری «قیاس در معنای اصل» اختلاف وجود دارد؛ عده‌ای قیاس در معنای اصل را همان قیاس مناسب مؤثر می‌دانند، اما برخی دیگر، آن را مرادف قیاس جلی دانسته و قیاس جلی را شامل قیاس اولوی و قیاس مساوات می‌دانند. [۲]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۴، ص۴۳.
برخی نیز آن را شامل قیاس اولوی، قیاس مساوات و قیاس ادنی ، هر سه، دانسته‌اند. [۳]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۳۱.
[۴]
المحصول فی علم اصول الفقه، فخر رازی، محمد بن عمر، ج۳، ص۹۶.
[۵]
المحصول فی علم اصول الفقه، فخر رازی، محمد بن عمر، ج۵، ص۱۲۴.
[۶]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۱، ص۷۰۳.
[۷]
المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، غزالی، محمد بن محمد، ج۲، ص۳۲۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۵۷، برگرفته از مقاله «قیاس در معنای اصل». رده‌های این صفحه : قیاس
|