زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

قاعده یقین




قاعده یقین، حکم به بقای یقین سابق هنگام شک در اصل همان یقین است.


۱ - تعریف


قاعده یقین، به معنای حکم به بقای یقین سابق و از بین نرفتن آن به سبب سرایت شک بعدی به آن است؛ به بیان دیگر، هنگامی که به وجود چیزی یقین حاصل شود و سپس در زمانی دیگر تردید شود که آیا در همان زمان گذشته انعقاد و شکل گیری آن یقین، صحیح بوده است یا خیر، طبق قاعده یقین، به صحت انعقاد یقین سابق حکم می‌شود؛ برای مثال، کسی که در روز پنج شنبه به نجاست لباس خود یقین دارد و سپس در روز جمعه، در یقین سابق خود به نجاست در روز پنج شنبه شک می‌نماید، بر اساس این قاعده، به صحت یقین سابق خود حکم می‌نماید.
در قاعده یقین، زمان شک (روز جمعه) و زمان یقین (روز پنج شنبه) تفاوت دارد، اما مشکوک (متعلق شک) و متیقن (متعلق یقین) از نظر زمانی اتحاد دارند، که در مثال بالا هر دو (متیقن و مشکوک) «نجاست لباس در روز پنج شنبه» است.

۲ - اختلاف در حجیت یقین


در مورد این که قاعده یقین حجیت دارد یا نه، اختلاف است؛ مشهور اصولیون اعتقاد دارند شک لاحق به یقین گذشته سرایت کرده و آن را از بین می‌برد، به همین دلیل قاعده یقین حجت نیست.
در مقابل، برخی به حجیت قاعده یقین و عدم اضمحلال یقین گذشته اعتقاد دارند، به این دلیل که « اخبار لا تنقض » قاعده یقین را در بر می‌گیرد؛ اما نظر مشهور این است که این اخبار، شامل قاعده یقین نمی‌شود و دلیل دیگری هم بر حجیت آن وجود ندارد.
[۱] المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۱۴.    


۲.۱ - نکته اول


به قاعده یقین، « شک ساری » نیز گفته می‌شود، زیرا شک لاحق به یقین سرایت می‌کند و آن را ار بین برده و موجب تبدل و انقلاب یقین، به شک می‌گردد.
[۲] المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۴۱.    


۲.۲ - نکته دوم


برخی از تفاوت‌های استصحاب با قاعده یقین به قرار ذیل است:
۱. زمان شک و یقین در استصحاب یکی است، ولی در قاعده یقین این دو زمان، یکی نیست؛
۲. زمان مشکوک و متیقن در قاعده یقین یکی است، اما در استصحاب تفاوت دارد.
[۳] فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۴، ص۳۱۳.    
[۴] نهایة الافکار، عراقی، ضیاء الدین، ج۳، جزء ۱، ص۸.    
[۵] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۴۱۶.    
[۶] اصول الاستنباط، حیدری، علی نقی، ص۲۶۷.    
[۷] الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة، قدسی مهر، خلیل، ص۱۰۷.    
[۸] المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۵، ص۷۳.    
[۹] انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۳۱۶.    
[۱۰] الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، کوثرانی، محمود،ص۶۱-۶۰.
[۱۱] الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۵۲.
[۱۲] علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۳۴۹.
[۱۳] آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۳، ص۶.
[۱۴] آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۳، ص۴۰.
[۱۵] سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۴، ص۲۶۷.
[۱۶] سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص۳۴۹.
[۱۷] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص۲۹۴.


۳ - پانویس

 
۱. ↑ المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۱۴.    
۲. ↑ المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۴۱.    
۳. ↑ فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۴، ص۳۱۳.    
۴. ↑ نهایة الافکار، عراقی، ضیاء الدین، ج۳، جزء ۱، ص۸.    
۵. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۴۱۶.    
۶. ↑ اصول الاستنباط، حیدری، علی نقی، ص۲۶۷.    
۷. ↑ الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة، قدسی مهر، خلیل، ص۱۰۷.    
۸. ↑ المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۵، ص۷۳.    
۹. ↑ انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۳۱۶.    
۱۰. ↑ الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، کوثرانی، محمود،ص۶۱-۶۰.
۱۱. ↑ الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۵۲.
۱۲. ↑ علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۳۴۹.
۱۳. ↑ آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۳، ص۶.
۱۴. ↑ آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۳، ص۴۰.
۱۵. ↑ سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۴، ص۲۶۷.
۱۶. ↑ سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص۳۴۹.
۱۷. ↑ کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص۲۹۴.



۴ - منبع


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۲۶، برگرفته از مقاله «قاعده یقین».    


رده‌های این صفحه : اصول فقه | قاعده یقین | مباحث شک




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.