قاعده اولیه متعارضینقاعده اولیه متعارضین، حکم عقل نسبت به دو دلیل متعارض است. ۱ - تعریفقاعده اولیه متعارضین، به معنای حکم عقل در رابطه با دو دلیل متعارض با قطع نظر از ادله خاص و روایات است. به بیان دیگر، اگر اخبار علاجیه که دلیل خاص برای حل تعارض است، موجود نبود و دو یا چند روایت با هم تعارض می‌کردند، این پرسش مطرح می‌شد که مقتضای قاعده اولی تساقط است یا تخییر. در پاسخ گفته شده: مقتضای قاعده اولی در باب تعارض ادله، بر اساس پذیرش هر یک از مبنای طریقیت و سببیت در حجیت امارات متفاوت است: ۱.۱ - معتقدان به مبنای طریقیتِ اماراتمعتقدان به مبنای طریقیتِ امارات، درباره قاعده اولیه متعارضین، دو دیدگاه دارند: ۱. مشهور علمای متاخر همانند مرحوم «آخوند خراسانی»، [۲]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۴۹۹.
«محقق نایینی» و «مظفر» به تساقط اعتقاد دارند؛ یعنی هر دو دلیل را نادیده می‌گیرند؛۲. گروهی دیگر از اصولیون به تخییر معتقد هستند. ۱.۲ - معتقدان به مبنای سببیت اماراتمعتقدان به مبنای سببیت حجیت امارات، مقتضای قاعده اولیه را تخییر می‌دانند. ۲ - نکته۲.۱ - سؤالبا توجه به این که در باب متعارضین، قاعده ثانوی وجود دارد و بر اساس روایات می‌توان وضع متعارضین را روشن ساخت، چه نیازی به بحث از مقتضای قانون اولی و عقلی است؟ آیا این بحث بیهوده و عبث نیست؟ ۲.۲ - جوابقانون ثانوی فقط مربوط به دو حدیث متعارض است، ولی ادله متعارض، به روایت منحصر نمی‌باشد، بلکه گاهی دو اجماع منقول، یا دو شهرت فتوایی، یا دو ظاهر قرآن و یا یک ظاهر قرآن با یک ظاهر خبر واحد با هم تعارض می‌کنند. بنابراین، باید به طور کلی میزان را در باب متعارضین به دست آورد، تا هر جا قاعده ثانوی نبود، از قاعده اولی استفاده شود. [۷]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص (۳۸۷-۳۸۵).
[۸]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۴۴۱.
[۹]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص (۶۱-۵۵).
[۱۰]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص (۷۶۲-۷۶۰).
[۱۱]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص (۱۷۰-۱۵۶).
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۱۲، برگرفته از مقاله «قاعده اولیه متعارضین». رده‌های این صفحه : قواعد تعارض
|